Αντόνιο Κόστα: Τέλος εποχής για έναν από τους μακροβιότερους πρωθυπουργούς

Ο πρωθυπουργός της Πορτογαλίας Αντόνιο Κόστα υπέβαλε την παραίτησή του την Τρίτη, μετά την έφοδο της αστυνομίας στην επίσημη κατοικία του και την επιβεβαίωση του γενικού εισαγγελέα της χώρας ότι διεξάγεται έρευνα εναντίον του στο πλαίσιο υπόθεσης για διαφθορά.

Κατά τη διάρκεια τηλεοπτικής συνέντευξης Τύπου, δήλωσε «έκπληκτος» όταν έμαθε ότι «έχει ήδη κινηθεί ή θα κινηθεί ποινική δίωξη εναντίον μου» και επέμεινε ότι δεν είχε καμία σχέση με οποιαδήποτε «παράνομη ή καταδικαστέα πράξη».

Τόνισε, ωστόσο, ότι η σοβαρότητα των κατηγοριών είναι «ασυμβίβαστη με την αξιοπρέπεια του αξιώματος του πρωθυπουργού», καθιστώντας ουσιαστικά αδύνατη τη συνέχιση της θητείας του.

Ο πορτογάλος πρόεδρος Μαρσέλο Ρεμπέλο ντε Σόουζα καλείται τώρα να αποφασίσει αν θα διαλύσει το κοινοβούλιο και θα προκηρύξει πρόωρες εκλογές ή αν θα επιλέξει νέο πρωθυπουργό από το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Κόστα.

Το γραφείο της προεδρίας επιβεβαίωσε ότι οι ηγέτες των κομμάτων θα κληθούν να συνεδριάσουν τις επόμενες ώρες, ενώ το Συμβούλιο της Επικρατείας, συμβουλευτικό όργανο του προέδρου, αναμένεται να συνεδριάσει την Πέμπτη.

Ο Κόστα εξέφρασε την προθυμία να παραμείνει στη θέση του μέχρι να οριστεί ο διάδοχός του, αλλά ξεκαθάρισε ότι δεν θα είναι ξανά υποψήφιος για την πρωθυπουργία της χώρας, με την παραίτησή του να σηματοδοτεί -όπως είπε- «το τέλος ενός κεφαλαίου» στη ζωή του.

Συμβάσεις εξόρυξης λιθίου και παραγωγής υδρογόνου

Η παραπάνω εξέλιξη ήρθε λίγες ώρες αφότου η αστυνομία πραγματοποίησε έρευνες στην κατοικία του Κόστα και σε διάφορα κτίρια υπουργείων, οι οποίες εντάσσονται στο πλαίσιο έρευνας για διαφθορά που συνδέεται με σχέδια εξόρυξης λιθίου στο βόρειο τμήμα της χώρας, καθώς και με ένα μεγάλο πρότζεκτ πράσινου υδρογόνου στο Σίνες. Μιας έρευνας που, σύμφωνα με το CNN, ξεκίνησε αρχικά βασισμένη σε υποψίες μόνο για την εξόρυξη του λιθίου, ωστόσο στη συνέχεια οι δύο υποθέσεις ενοποιήθηκαν, χωρίς να έχει γίνει ακόμη γνωστός ο λόγος.

Πέρα από την όποια εμπλοκή ή μη του Κόστα, οι Αρχές της χώρας προχώρησαν στη σύλληψη του προσωπάρχη του, Vítor Escária, και ενός από τους πιο στενούς του φίλους, του Diogo Lacerda, ενώ κατηγορούμενοι είναι ο υπουργός Υποδομών João Galamba και ο επικεφαλής της Πορτογαλικής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος Nuno Lacasta.

Όπως παρατηρεί το Politico, η σοσιαλιστική κυβέρνηση του Κόστα έχει υποστηρίξει με ενθουσιασμό τα σχέδια για την εξόρυξη λιθίου σε διάφορες περιοχές της Πορτογαλίας στο πλαίσιο της ευρύτερης προσπάθειας της ΕΕ για την εξασφάλιση κρίσιμων πρώτων υλών. Ωστόσο, τα έργα αυτά αποτέλεσαν πηγή διαμάχης λόγω της χαμηλής ποιότητας του προς εξόρυξη υλικού και της δυσανάλογης ζημιάς για το περιβάλλον.

Μια έρευνα το 2021, που αφορούσε σχέδιο εξόρυξης στη βόρεια περιοχή Montealegre, ανέδειξε αυτές τις αντιπαραθέσεις και οδήγησε τελικά την πορτογαλική κυβέρνηση στην ακύρωσης ενός μεγάλου έργου στην περιοχή.

Ο πρωθυπουργός είχε ποντάρει, επίσης, πολλά σε ένα πρότζεκτ παραγωγής πράσινου υδρογόνου στο λιμάνι του Σίνες, ένα έργο εκατομμυρίων ευρών που χρηματοδοτείται από τα προγράμματα της ΕΕ για την καινοτομία.

Στο σημείο αυτό, πάντως, αξίζει να σημειωθεί πως κατά τη διάρκεια των ερευνών προέκυψε «επίκληση από τους υπόπτους του ονόματος και της εξουσίας του πρωθυπουργού, καθώς και παρέμβασής του για ξεμπλοκάρισμα διαδικασιών που σχετίζονται με τις δύο υποθέσεις». Με λίγα λόγια, δηλαδή, προς στιγμήν δεν υπάρχουν πληροφορίες για άμεση εμπλοκή του, κάτι πάντως για το οποίο θα αποφανθεί το Ανώτατο Δικαστήριο σε ξεχωριστή έρευνα.

Τέλος εποχής

Ο ηγέτης του Σοσιαλιστικού Κόμματος έγινε πρωθυπουργός της Πορτογαλίας το 2015, σχηματίζοντας κυβέρνηση μειοψηφίας, υποστηριζόμενη από ένα συνασπισμό αριστερών και ακροαριστερών κομμάτων.

Είχε μάλιστα την τύχη να βρεθεί στην εξουσία σε μια περίοδο εντυπωσιακής τουριστικής άνθησης -ωθώντας άπαντες να χαιρετίσουν το «πορτογαλικό οικονομικό θαύμα» που μεταμόρφωσε τη χώρα μετά από τα χρόνια της λιτότητας και της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους.

Ο αντίκτυπος της πανδημίας του κορονοϊού στον τουρισμό, ωστόσο, ήρθε να προκαλέσει κάποιες «σκιές» για τον Κόστα και να φέρει στο προσκήνιο κάποιες διφορούμενες αποφάσεις της κυβέρνησης, η οποία προωθούσε τη δημιουργία φθηνών θέσεων εργασίας στον τομέα των υπηρεσιών και φορολογικές ελαφρύνσεις για τους ψηφιακούς νομάδες.

Τα αριστερά κόμματα, στο μεταξύ, πήραν σαφείς αποστάσεις από τον πρωθυπουργό, τον οποίο επέκριναν ότι δεν επένδυε αρκετά στους τομείς της εκπαίδευσης και της υγείας, ενώ τον εγκαλούσαν για αδράνεια κατά τη διάρκεια της στεγαστικής κρίσης με την οποία βρέθηκε αντιμέτωπη η χώρα.

Ωστόσο, παρά την έντονη δυσαρέσκεια των εργαζομένων του δημόσιου τομέα, το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Κόστα κατάφερε να κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών στο κοινοβούλιο της χώρας στις βουλευτικές εκλογές του 2022 χάρη σε μια εκστρατεία στην οποία ο Κόστα εμφανίστηκε ως η μόνη βιώσιμη εναλλακτική λύση σε μια κεντροδεξιά κυβέρνηση που θα υποστηριζόταν από το ακροδεξιό κόμμα Chega.

Φήμες για υψηλό αξίωμα στην ΕΕ

Παρά την ευρεία νίκη που εξασφάλισε, η τελευταία κυβέρνηση του Κόστα έχει «πληγεί» από σειρά σκανδάλων, με περισσότερα από δώδεκα στελέχη της κυβέρνησης να έχουν παραιτηθεί σε λιγότερο από δύο χρόνια, για διαφορετικούς λόγους.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ο Κόστα -ως ένας από τους μακροβιότερους πρωθυπουργούς της ΕΕ– θεωρούνταν βασικός υποψήφιος για τη θέση του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, την οποία το Κόμμα των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών αναμένεται να διεκδικήσει, τον Νοέμβριο του 2024. Ο Πορτογάλος πολιτικός είναι αρκετά συμπαθής σε ηγέτες της ΕΕ, ενώ η ευχέρεια ομιλίας της γαλλικής γλώσσας θεωρήθηκε, από ορισμένους, ως πλεονέκτημα.

«Πρόκειται για μια ασφαλή επιλογή, με την απαιτούμενη εμπειρία, και χωρίς φιλοδοξίες για μελλοντικές θέσεις» δήλωσε στο POLITICO ένας διπλωμάτης, μιλώντας υπό καθεστώς ανωνυμίας.

Η παραίτησή του, ωστόσο, φαίνεται να βάζει πρόωρο τέλος σε αυτά τα σενάρια, αφήνοντας και πάλι ορθάνοιχτο τον δρόμο για τη διαδοχή του σημερινού προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ.