Μπορεί να τερματίσει η Κίνα τον πόλεμο στην Ουκρανία;

Καθώς σε λίγες μέρες συμπληρώνονται τέσσερα χρόνια από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, ο Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται να δείχνει ξεκάθαρα ποιος ηγέτης μπορεί, κατά τη γνώμη του, να βοηθήσει τις ΗΠΑ να τερματίσουν τη σύγκρουση: ο σύμμαχος του Πούτιν και πρόεδρος της Κίνας, Σι Τζινπίνγκ.

“Ελπίζουμε ότι η Κίνα μπορεί να μας βοηθήσει να σταματήσουμε τον πόλεμο, ειδικά μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας [..] Έχουν τεράστια επιρροή και θα συνεργαστούμε μαζί τους”, δήλωσε ο Αμερικανός πρόεδρος στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός τον περασμένο μήνα.

Σύμφωνα με το CNN, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει αναφερθεί αρκετές φορές σε μια συνομιλία που είχε με τον Κινέζο ηγέτη πριν αναλάβει τα προεδρικά του καθήκοντα, τονίζοντας πως το ζήτημα της Ουκρανίας μπορεί να τεθεί στις επικείμενες επαφές της κυβέρνησής του στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου. Βέβαια, η απόφασή του να επιβάλλει οριζόντιους δασμούς 10% σε όλες τις κινέζικες εισαγωγές στις ΗΠΑ, περισσότερο όξυνε παρά εξομάλυνε την ένταση μεταξύ των δύο χωρών.

Παρόλα αυτά, ο πόλεμος στην Ουκρανία μπορεί να αποτελέσει ένα σπάνιο πεδίο συνεργασίας, καθώς το Πεκίνο επιχειρεί να αποτρέψει περαιτέρω κλιμάκωση στις εμπορικές του σχέσεις με τη Δύση.

“Δεδομένης της σημασίας των σινοαμερικανικών σχέσεων, αν ο Τραμπ θεωρεί τη συνεργασία της Κίνας κρίσιμη για τη βελτίωσή τους, το Πεκίνο μπορεί να μπει στον πειρασμό να παίξει έναν πιο ενεργό ρόλο”, δήλωσε στο CNN η Γιουν Σουν, διευθύντρια του China Program στο Stimson Center, επισημαίνοντας, όμως, ότι η Κίνα δεν θα ήθελε να υπονομεύσει τη στρατηγική της σχέση με τη Ρωσία.

Σημειώνεται άλλωστε πως η Κίνα έχει προσπαθήσει εδώ και καιρό να εμφανιστεί ως πιθανός διαμεσολαβητής στον πόλεμο, προωθώντας τη δική της – γενικόλογη – πρόταση για ειρήνευση. Στη Δύση, όμως, αυτό που κυριαρχεί είναι η πάγια υποστήριξή της προς τη Ρωσία, κάτι που δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας για έναν ουσιαστικό ρόλο εξισορρόπησης.

Το πολιτικό ρίσκο για τον Σι

Για τον Σι Τζινπίνγκ το ρίσκο να απομακρυνθεί από τη Ρωσία είναι μεγάλο. Ο Κινέζος ηγέτης έχει οικοδομήσει μια στενή στρατηγική σχέση με τον Πούτιν, θεωρώντας τη Ρωσία έναν κρίσιμο εταίρο για την αποδυνάμωση της δυτικής επιρροής.

Οποιαδήποτε πρωτοβουλία ειρήνευσης όπου ο Σι θα έχει κυρίαρχο ρόλο, θα περιλαμβάνει αναπόφευκτα τον Πούτιν ως κύριο συνομιλητή.

Αυτό όμως θα φέρει τις ΗΠΑ σε δύσκολη θέση, γιατί αφενός αν καταλήξουν σε μια συμφωνία υπερβολικά φιλική προς τη Ρωσία, μπορεί να δυσαρεστηθούν οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι της και αφετέρου αν η συμφωνία δεν είναι δίκαιη για την Ουκρανία, τότε η χώρα μπορεί να μην τη δεχτεί.

“Το Πεκίνο δεν θέλει να δει μια Ρωσία εξασθενημένη σε τέτοιο βαθμό που να χάσει τη γεωπολιτική της σημασία”, τονίζει στο CNN ο Τσονγκ Τζα Ίαν, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Σιγκαπούρης.

Το διακύβευμα είναι μεγάλο: αν η Ρωσία καταλήξει σε μια μειονεκτική θέση, η Κίνα θα χάσει τον μοναδικό ισχυρό διπλωματικό της σύμμαχο, την ώρα που οι σχέσεις της με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη βρίσκονται σε ιστορικό χαμηλό.

Υπενθυμίζεται ότι ο Σι και ο Πούτιν είχαν δηλώσει τη “χωρίς όρια” συνεργασία τους λίγο πριν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία το 2022 – μια συμμαχία βασισμένη στην κοινή τους εχθρότητα προς το ΝΑΤΟ και στην πεποίθηση ότι η Δύση βρίσκεται σε παρακμή.

Παράλληλα, ορισμένοι αναλυτές επισημαίνουν πως ο πρόεδρος της Κίνας βλέπει τον Πούτιν και ως πιθανό σύμμαχο σε περίπτωση στρατιωτικής κίνησης προς την Ταϊβάν, κάτι που μπορεί να αποτελεί έναν ακόμα λόγο για τον οποίο το Πεκίνο δεν θέλει να διαταραχθεί αυτή η σχέση.

Η Κίνα ως “ειρηνοποιός” – αλλά με τι όρους;

Αν ο Σι δεχθεί να συνεργαστεί με τον Τραμπ για να πιέσει τη Ρωσία στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, αυτό θα σηματοδοτήσει μια σημαντική αλλαγή στην κινεζική στρατηγική για τον πόλεμο.

Μέχρι στιγμής, η Κίνα έχει χρησιμοποιήσει τη σύγκρουση για να προωθήσει ένα εναλλακτικό παγκόσμιο σύστημα, όπου οι ΗΠΑ δεν είναι η κυρίαρχη δύναμη και οι μη δυτικές χώρες – όπως η Βραζιλία και η Ινδία – παίζουν καθοριστικό ρόλο.

«Η Κίνα χτίζει μια συμμαχία μη δυτικών χωρών, αξιοποιώντας τον πόλεμο στην Ουκρανία για να αναδιαμορφώσει το παγκόσμιο σύστημα ασφαλείας και να προωθήσει ένα διαφορετικό μοντέλο παγκόσμιας τάξης», εξηγεί ο Τονγκ Ζάο, αναλυτής του Carnegie Endowment for International Peace.

Ακόμα κι αν το Πεκίνο διατηρήσει κάποιες επαφές με την Ουάσινγκτον για πιθανές διαπραγματεύσεις, οι Κινέζοι αξιωματούχοι θα περιμένουν πρώτα να δουν τι μπορούν να κερδίσουν από μια τέτοια συμφωνία.

Άλλωστε, ο Τραμπ, που έχει εκφράσει προσωπικά τον θαυμασμό του τόσο για τον Πούτιν όσο και για τον Σι, μπορεί να αποδειχθεί ένας ευκολότερος συνομιλητής για τα αυταρχικά καθεστώτα σε σχέση με τους προκατόχους του.

Το μέλλον του πολέμου – και ποιος τελικά θα κερδίσει;

Ο Τραμπ έχει καλέσει σε άμεση εκεχειρία και διαπραγματεύσεις – μια θέση που ευθυγραμμίζεται με τη στάση του Πεκίνου, αλλά έχει επικριθεί από τη Δύση ως ευνοϊκή προς τη Ρωσία. Βέβαια τη Δευτέρα (10/2) προκάλεσε έντονο προβληματισμό όταν διαμήνυσε μεν ότι θα βοηθήσει την Ουκρανία να αντιμετωπίσει τη Ρωσία, αλλά δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο ότι “μπορεί να γίνει ρωσική μία μέρα”.

Πάντως το βράδυ της Τετάρτης (12/2) έγινε γνωστό ότι ο Αμερικανός πρόεδρος είχε τηλεφωνική συνομιλία για την άμεση έναρξη των διαπραγματεύσεων εκεχειρίας με τον Ρώσο ομόλογό του, Βλαντιμίρ Πούτιν ενώ αναμένεται να επικοινωνήσει -επίσης τηλεφωνικά- και με τον Ουκρανό πρόεδρο, Βολοντίμιρ Ζελένσκι.

Ορισμένοι αναλυτές προειδοποιούν ακόμη πως αν η Ρωσία διατηρήσει τα ουκρανικά εδάφη που έχει καταλάβει, η σύγκρουση δεν θα λήξει πραγματικά, αλλά θα υπάρξει απλώς μια προσωρινή παύση πριν ξεσπάσουν νέες εχθροπραξίες.

“Ο Πούτιν μπορεί να σώσει το γόητρό του, και ο Σι μαζί με τον Τραμπ να παρουσιαστούν ως ειρηνοποιοί – αλλά ο πόλεμος μπορεί απλώς να κάνει ένα επικίνδυνο “διάλειμμα”“, τονίζει στο CNN ο Ρόμπερτ Γουόρντ, αναλυτής του International Institute for Strategic Studies.

Το ερώτημα που δεν έχει ακόμα απαντηθεί είναι το εξής: Η ειρήνη που επιδιώκει ο Τραμπ είναι αυτή που συμφέρει την Ουκρανία – ή αυτή που εξυπηρετεί τη Ρωσία και την Κίνα;