Μπορεί ο Τραμπ να διαπράξει αυτό που δεν διανοήθηκε άλλος πρόεδρος των ΗΠΑ;

Μία πρωτοφανή δήλωση στην ιστορία της αμερικανικής προεδρίας έκανε ο Ντόναλντ Τραμπ, την Κυριακή, με την οποία γνωστοποίησε ότι αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο μιας τρίτης προεδρικής θητείας, προκαλώντας αντιδράσεις και νομικά ερωτήματα στις ΗΠΑ.

Παρόλο που η 22η Τροπολογία του Συντάγματος απαγορεύει ρητά την εκλογή ενός προέδρου για περισσότερες από δύο θητείες, ο Τραμπ δηλώνει πως «υπάρχουν τρόποι» για να επιστρέψει στην εξουσία ακόμα και μετά το πέρας της προβλεπόμενης οκταετίας. Η δήλωση Τραμπ ανοίγει νέο κύκλο συζήτησης γύρω από τα όρια της συνταγματικής ερμηνείας και τις βλέψεις του Αμερικανού προέδρου αλλά και των συμμάχων του.

Συγκεκριμένα, ο Ντόναλντ Τραμπ, μιλώντας στην εκπομπή του NBC News “Meet the Press” και τη δημοσιογράφο Κρίστεν Γουέλκερ, είπε πως «πρέπει να ξεκινήσεις λέγοντας ότι έχω τις υψηλότερες ποσοστώσεις από οποιονδήποτε Ρεπουμπλικανό τα τελευταία 100 χρόνια». «Είμαστε πολύ δημοφιλείς. Και πολλοί άνθρωποι θα ήθελαν να το κάνω (σ.σ. την τρίτη θητεία). Αλλά, λέω σε αυτούς, έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας, ξέρετε, είναι πολύ νωρίς στην διοίκηση.» Ο Αμερικανός πρόεδρος συμπλήρωσε πως είναι «επικεντρωμένος στο παρόν» αλλά του «αρέσει να δουλεύει» και αποσαφήνισε πως «δεν αστειεύεται» όταν κάνει επανειλημμένα σχόλια που υποδηλώνουν ότι μπορεί να θέλει να παραμείνει στην εξουσία για τρίτη θητεία.

Ο Τραμπ δήλωσε στην Γουέλκερ ότι «υπάρχουν μέθοδοι» με τις οποίες θα μπορούσε να εξασφαλίσει τρίτη θητεία, συμφωνώντας με την παρουσιάστρια όταν εκείνη ανέφερε ότι θα μπορούσε θεωρητικά να είναι υποψήφιος αντιπρόεδρος το 2028, και στη συνέχεια ο πρόεδρος που θα εκλεγεί να παραιτηθεί, καθιστώντας τον Τραμπ πρόεδρο.

Υπενθυμίζεται πως ο Ρεπουμπλικανός βουλευτής Άντι Όγκλς από το Τενεσί είχε καταθέσει πρόταση για τροποποίηση του Συντάγματος ώστε να επιτραπεί στους προέδρους να υπηρετήσουν τρεις θητείες εφόσον οι πρώτες δύο δεν είναι συνεχόμενες — ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για μία ενδεχόμενη τρίτη θητεία Τραμπ — αλλά είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αποτύχει, αναφέρει το Forbes. Aκόμα κι αν υποστηριχθεί από την πλειοψηφία των νομοθετών στη Βουλή και τη Γερουσία, οι συνταγματικές τροποποιήσεις εγκρίνονται μόνο με την πλειοψηφία των δύο τρίτων και στα δύο σώματα, κάτι που είναι εξαιρετικά απίθανο δεδομένης της οριακής πλειοψηφίας των Ρεπουμπλικανών.

Ακόμα κι αν περάσει από το Κογκρέσο, μια συνταγματική τροποποίηση πρέπει στη συνέχεια να εγκριθεί από τα τρία τέταρτα των πολιτειών — κάτι που επίσης είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα συμβεί στην προκειμένη περίπτωση, καθώς οι πολιτείες με Δημοκρατική πλειοψηφία είναι απίθανο να στηρίξουν την ιδέα να επιτραπεί στον Τραμπ να παραμείνει στην εξουσία για μία τρίτη θητεία.

Τι ορίζει η 22η Τροπολογία;

Ο Τραμπ έχει υποστηρίξει ότι η 22η Τροπολογία απαγορεύει τις τρίτες θητείες μόνο εφόσον ο πρόεδρος έχει υπηρετήσει δύο συνεχόμενες – πράγμα που σημαίνει ότι ο Τραμπ θα μπορούσε να διεκδικήσει τρίτη θητεία, αφού μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης μεσολάβησε η διακυβέρνηση Μπαίντεν. Ωστόσο, δεν υπάρχει κάποιο στοιχείο στο κείμενο της 22ης Τροπολογίας που να υποστηρίζει αυτή την ερμηνεία.

Η 22η Τροπολογία, όπως ισχύει σήμερα, απαγορεύει σε έναν πρόεδρο να εκλεγεί για περισσότερες από δύο θητείες, αναφέροντας: «Κανένα άτομο δεν μπορεί να εκλεγεί στο αξίωμα του Προέδρου περισσότερες από δύο φορές». Αναφορικά με την πλήρωση της θέσης από αντιπρόεδρο, ο οποίος ανέλαβε το αξίωμα χωρίς να έχει εκλεγεί ως πρόεδρος και έχει υπηρετήσει για περισσότερο από δύο χρόνια – η Τροπολογία ορίζει πως δεν μπορεί να εκλεγεί παραπάνω από μία φορές.

Η 22η Τροπολογία εγκρίθηκε από το Κογκρέσο το 1947 και κυρώθηκε από τις πολιτείες το 1951, μετά το παράδειγμα του προέδρου Φράνκλιν Ντελάνο Ρούζβελτ, ο οποίος αψήφησε την παράδοση των προηγούμενων προέδρων, εκλεγόμενος τέσσερις φορές. Αν και ο πρόεδρος Τζορτζ Ουάσινγκτον καθιέρωσε την πρακτική των δύο θητειών όταν αποχώρησε από το αξίωμα το 1796, δεν υπήρχε καμία επίσημη νομική ρύθμιση που να οριοθετεί τις θητείες των προέδρων πριν την κύρωση της 22ης Τροπολογίας.

Ήδη από την πρώτη του θητεία, ο Τραμπ προχωρούσε σε δηλώσει αναφορικά με μία πιθανή τρίτη τετραετία στον Λευκό Οίκο. Σε προεκλογική συγκέντρωση τον Σεπτέμβριο του 2020 έλεγε πως, εφόσον κέρδιζε δεύτερη φορά, «θα διαπραγματευτούμε, σωστά; Γιατί πιθανώς — με βάση τον τρόπο που μας φέρθηκαν — να δικαιούμαστε άλλα τέσσερα χρόνια μετά από αυτά». Η ερώτηση της Γουέλκερ προς τον Τραμπ για το ενδεχόμενο τρίτης θητείας ήρθε μετά από δηλώσεις συμμάχων του, όπως του πρώην συμβούλου του Στιβ Μπάνον, που έχουν θέσει το ζήτημα δημοσίως.

Ο Μπάνον είπε πρόσφατα στο NewsNation ότι εκείνος και άλλοι σύμμαχοι του Αμερικανού προέδρου «επεξεργάζονται σχέδια» για να είναι ξανά υποψήφιος ο Τραμπ το 2028. «Νομίζω ότι θα έχουμε μερικές εναλλακτικές. Ας το αφήσουμε εκεί. Θα δούμε», σχολίασε ο Μπάνον. «Δεν είμαστε έτοιμοι να το συζητήσουμε δημόσια ακόμα, αλλά σε μερικούς μήνες, νομίζω πως θα είμαστε», πρόσθεσε.

Τελικά, θα μπορούσε ο Τραμπ να εκλεγεί ξανά;

Αν και η 22η Τροπολογία ξεκαθαρίζει ότι οι πρόεδροι δεν μπορούν να εκλεγούν για τρίτη θητεία, αφήνει περιθώρια για νομικά «παραθυράκια» που ο Τραμπ θα μπορούσε να προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί, αναφέρει το Forbes.

Σε άρθρο του 1999 για τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Μινεσότα, οι νομικοί επιστήμονες Μπρους Πίμποντι και Σκοτ Γκαντ επισήμαναν ότι το Σύνταγμα δεν απαγορεύει ρητά ένα σενάριο κατά το οποίο ένας πρόεδρος δύο θητειών θα μπορούσε να επιστρέψει στον Λευκό Οίκο χωρίς να έχει εκλεγεί — συγκεκριμένα μέσω της εκλογής του σε θέση που περιλαμβάνεται στη σειρά διαδοχής, όπως του αντιπροέδρου, και εν συνεχεία την ανάληψη της εξουσίας αν ο πρόεδρος παραιτηθεί ή αδυνατεί να υπηρετήσει.

Όπως υπέδειξε η Γουέλκερ στον Τραμπ, αυτό σημαίνει ότι θα μπορούσε να συμβεί αν ο Τζ. Ντ. Βανς ή κάποιος άλλος σύμμαχος του Τραμπ θέσει υποψηφιότητα για την προεδρία το 2028 με τον Τραμπ ως υποψήφιο αντιπρόεδρο, και στη συνέχεια, μόλις αναλάβει καθήκοντα, να παραιτηθεί, ώστε ο Τραμπ να αναλάβει πρόεδρος. Ο Τραμπ απέκλεισε αυτή την πιθανότητα, απαντώντας στη δημοσιογράφο: «Α, αυτός είναι ένας [τρόπος]. Αλλά υπάρχουν κι άλλοι. Υπάρχουν κι άλλοι». 

Κάτι τέτοιο βέβαια δεν έχει δοκιμαστεί ποτέ στην πράξη και σίγουρα δεν είναι λίγοι εκείνοι οι οποίο θα κατέφευγαν σε νομικές προσφυγές, καθώς οι επικριτές του Τραμπ θα μπορούσαν να υποστηρίξουν ότι έρχεται σε σύγκρουση με τη 12η Τροπολογία, η οποία ορίζει: «Κανένα άτομο που δεν πληροί τα συνταγματικά προσόντα για το αξίωμα του Προέδρου δεν μπορεί να είναι επιλέξιμο για το αξίωμα του Αντιπροέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών». Ωστόσο, οι Πίμποντι και Γκαντ επισήμαναν ότι τεχνικά θα μπορούσε να επιτραπεί, γράφοντας ότι παρόλο που «οι πολιτικές και λαϊκές προσδοκίες θα αποθάρρυναν» έναν πρόεδρο από το να υπηρετήσει τρίτη θητεία, «η όποια απροθυμία υπάρχει στο να επιτραπεί η επανανάληψη της προεδρίας μπορεί κάποια μέρα να ξεπεραστεί». 

Η υπουργός Δικαιοσύνης του Τραμπ, Παμ Μπόντι, επιβεβαίωσε κατά τη διάρκεια της ακρόασής της στη Γερουσία ότι ο Τραμπ δεν μπορεί να διεκδικήσει τρίτη θητεία βάσει του ισχύοντος Συντάγματος. Όταν ρωτήθηκε αν ο Τραμπ επιτρέπεται να είναι υποψήφιος για τρίτη θητεία το 2028, η Μπόντι απάντησε: «Όχι, εκτός αν αλλάξει το Σύνταγμα». 

Η επιδίωξη τρίτης θητείας θα τοποθετούσε τον Τραμπ στην κατηγορία άλλων αμφιλεγόμενων ηγετών ανά τον κόσμο οι οποίοι έχουν καταφέρει να παρακάμψουν περιορισμούς για τις θητείες και να παραμείνουν ή να επανέλθουν στην εξουσία. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν παρέμεινε στην εξουσία το 2008 μετά την ολοκλήρωση της τελευταίας του θητείας, εκλεγόμενος πρωθυπουργός — με τον στενό του σύμμαχο Ντμίτρι Μεντβέντεφ να αναλαμβάνει πρόεδρος. Όσο διατελούσε πρωθυπουργός, άλλαξε ο νόμος και έτσι ο Πούτιν επανήλθε στην προεδρία το 2012, όπου και παραμένει έκτοτε. Παράλληλα, το 2021 πέρασε νόμους οι οποίοι του επιτρέπουν να διεκδικεί την προεδρία τουλάχιστον μέχρι το 2036. Αντίστοιχα, ο πρόεδρος της Κίνας Σι Τζινπίνγκ εξελέγη για τρίτη θητεία το 2023, αφού η κυβέρνησή του τροποποίησε το Σύνταγμα της Κίνας ώστε να καταργηθούν οι υπάρχοντες περιορισμοί στις θητείες, ανοίγοντας τον δρόμο για να παραμείνει στην εξουσία εφ’ όρου ζωής.