Χάρτης: Γιατί η Αρμενία κόβει στη μέση το Αζερμπαϊτζάν

Τις τελευταίες εβδομάδες, Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν ερίζουν πάλι για τα εδάφη του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, μιας περιοχής που ελέγχεται επισήμως από την ομώνυμη Δημοκρατία, όμως είναι διεθνώς αναγνωρισμένη ως μέρος του Αζερμπαϊτζάν.

Αν δει κανείς προσεκτικά τον χάρτη που απεικονίζει τα δύο κράτη, θα προσέξει πως τα εδάφη τους είναι μοιρασμένα με έναν τρόπο που απεικονίζει τις χρόνιες διαμάχες τους, από το 1900 μέχρι σήμερα.

Η σύγκρουση μεταξύ τους στην περιοχή του Ναγκόρνο, εντάθηκε το 1988 όταν ήταν ακόμη Σοβιέτ, και κλιμακώθηκε σε γενικευμένη σύρραξη στις αρχές του 1990.  Παρά την υπογραφή επίσημης κατάπαυσης πυρός το 1994, στην περιοχή συνεχίζουν να υπάρχουν σποραδικές συγκρούσεις και συνοριακές εντάσεις οι οποίες επανήλθαν το τελευταίο διάστημα με την εμπλοκή διεθνών παραγόντων.

Συνολικά, ο αρχικός πόλεμος του Ναγκόρνο Καραμπάχ κράτησε από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 μέχρι τον Μάιο του 1994 μεταξύ των Αρμένιων, και τη Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν.

Τα δύο κράτη εντάσσονταν στην ΕΣΣΔ με τους Αζέρους να προσπαθούν από τότε να περιορίσουν τις αποσχιστικές δυνάμεις των αρμένικων πληθυσμών. Οι πρώτες δυναμικές εντάσεις της εποχής όμως, ξέσπασαν λίγο μετά το ψήφισμα του κοινοβουλίου της Αυτόνομης Περιφέρειας του Ναγκόρνο-Καραμπάχ για την ενοποίηση της περιοχής με την Αρμενία στις 20 Φεβρουαρίου του 1988.

Αναλυτικότερα, το 1998 το Ναγκόρνο είχε ζητήσει δύο φορές επισήμως την ενσωμάτωσή του στην Αρμενία, με την Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος της Μόσχας να απαντά αρνητικά. Ακολούθησε έξαρση εθνικιστικής ρητορικής από τις δύο πλευρές ενώ αυξήθηκαν οι ροές φυγής των Αζέρων από την Αρμενία και το Nαγκόρνο Καραμπάχ, και αντιστρόφως. Στις 22 Φεβρουαρίου του 1998, Αζέροι επιτέθηκαν σε εκατοντάδες Αρμένιους στο λιμάνι του Sumqayıt στην Κασπία σκοτώνοντας τουλάχιστον 26 άνδρες και ακολούθησε ένα ιδιαιτέρως τεταμένο διάστημα μαχών.

Το κοινοβούλιο του περίκλειστου εδάφους είχε ψηφίσει υπέρ της ένωσης με την Αρμενία με το δημοψήφισμα του 1991 υπέρ της ανεξαρτησίας. Ωστόσο, με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, οι βίαιες συγκρούσεις μπήκαν σε νέο ανεξέλεγκτο κύκλο, καθώς δεν υπήρχε “κεντρική” επιτήρηση.

Το 1991 τα Σοβιετικά στρατεύματα εγκαταστάθηκαν στο Ναγκόρνο υπό Αζέρικη ηγεσία, για τον αφοπλισμό των πολιτοφυλακών. Οι μεγάλης κλίμακας μάχες εντοπίζονται ακολούθως στα τέλη του χειμώνα του 1992 με την παρέμβαση του ΟΗΕ να αποτυγχάνει. Μέχρι το τέλος του πολέμου το 1994, οι Αρμένιοι είχαν τον πλήρη έλεγχο του εδάφους, με εξαίρεση την περιφέρεια Σαουμιάν, εκτός από τις γύρω περιοχές του Αζερμπαϊτζάν, κυρίως τον διάδρομο Λάτσιν, ένα ορεινό πέρασμα που συνδέει το Ναγκόρνο-Καραμπάχ με την ηπειρωτική Αρμενία.

Σήμερα, η δημοκρατία του Ναγκόρνο-Καραμπάχ παραμένει de facto ανεξάρτητη, αλλά διεθνώς μη αναγνωρισμένη. Ως αποτέλεσμα της διαχρονικής σύγκρουσης, έχουν εκτοπιστεί πάνω από 1,5 εκ. Αρμένιοι και μισό εκατομμύριο Αζέροι.

Οι επόμενες πιο αιματηρές συγκρούσεις σημειώθηκαν στις 4 Μαρτίου 2008 μετά τις ταραχώδεις Αρμενικές εκλογές.

Στις 14 Μαρτίου της ίδιας χρονιάς, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών με ονομαστική ψηφοφορία 39 υπέρ και 7 κατά, ενέκρινε το ψήφισμα, απαιτώντας “την άμεση αποχώρηση όλων των Αρμενικών δυνάμεων από τα κατεχόμενα εδάφη του Αζερμπαϊτζάν”.

Τα επόμενα χρόνια ακολούθησαν σποραδικές συγκρούσεις στα σύνορα των δύο κρατών, ενώ στις 12 Νοεμβρίου του 2014 οι Αζερικές Ένοπλες Δυνάμεις κατέρριψαν ένα ελικόπτερο Mil Mi-24 πάνω από τη περιοχή Αγκντάμ του Καραμπάχ.

Κατά τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο του 2016, τέσσερις Αρμενίοι και τέσσερις Αζέροι στρατιώτες σκοτώθηκαν σε συγκρούσεις στα σύνορα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν μέχρι το καλοκαίρι του 2016 με αποτέλεσμα δεκάδες στρατιώτες και πολίτες να χάσουν τις ζωές τους.

Στις 26 Σεπτεμβρίου του 2020, Αρμενικές πηγές έκαναν λόγο για επίθεση των Αζέρων στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, με την Αζέρικη πλευρά να λέει ακριβώς το αντίθετο.

Μπακού και Γερεβάν κήρυξαν επιστράτευση με τη διεθνή κοινότητα να παρατηρεί τις εξελίξεις χωρίς να δρα επί της ουσίας. “Λάδι στη φωτιά” έριξαν οι δηλώσεις του Ερντογάν που παίρνει θέση υπέρ των Αζέρων.

Σημειώνεται εδώ πως το Αζερμπαϊτζάν αποτελεί καίριο ενεργειακό κόμβο σημασίας για την Ευρώπη καλύπτοντας περίπου το 5% των ενεργειακών αναγκών της Ευρώπης σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο.  Η ευρύτερη περιοχή του Νότιου Καυκάσου αποτελεί νευραλγική αρτηρία για το πέρασμα του φυσικού αερίου και του πετρελαίου του Αζερμπαϊτζάν στην Τουρκία και από εκεί στην Ευρώπη και άλλες παγκόσμιες αγορές.

Το Ναγκόρνο Καραμπαχ βρίσκεται κοντά σ’ ένα σταυροδρόμι αγωγών φυσικού αερίου και πετρελαίου, κάτι που όπως έχουν παρατηρήσει αναλυτές, αποτελεί και κομβικό σημείο της σύγκρουσης.

Η ζώνη των μαχών βρίσκεται περίπου 30-40 χιλιόμετρα από τον αγωγό BTC, κεντρική πετρελαϊκή αρτηρία για τις διεθνείς αγορές, όπως και από τον αγωγό SCG, ο οποίος συνδέεται με την Τουρκία και την Ευρώπη.

Στη σημερινή διαμάχη έχει εμπλακεί και η Γαλλία υπέρ της Αρμενίας, αλλά και οι ΗΠΑ υπέρ του Γερεβάν.

Η Τουρκία ήταν το πρώτο έθνος που αναγνώρισε την ανεξαρτησία του Αζερμπαϊτζάν το 1991 και αποτελεί διαχρονικό σύμμαχο της χώρας, ενώ δε διατηρεί καμία σχέση με την Αρμενία.

Το 1993 η Αγκυρα έκλεισε τα σύνορά της με την Αρμενία προς υποστήριξη του Αζερμπαϊτζάν κατά τη διάρκεια του πολέμου κατά του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Η Αρμενία έχει υποστηρίξει ότι η Τουρκία στέλνει Σύρους πολεμιστές στην περιοχή για να πολεμήσουν με την πλευρά του Αζερμπαϊτζάν, παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν σοβαρές αποδείξεις για κάτι τέτοιο

Η Ρωσία από τη δική της μεριά, συνεχίζει να διατηρεί πολύ καλές σχέσεις και με τις δύο χώρες και προσπαθεί να παίξει ρόλο διαμεσολαβητή για την επίλυση των προβλημάτων.

Ο Πόλεμος στο Αράς

Στα “παράδοξα” της διαμάχης των δύο κρατών, είναι η περιοχή του Ναχιτσεβάν. Η περιοχή θεωρείται Αυτόνομη δημοκρατία και την κατοικούν 439,800 πολίτες.

Πρόκειται για ένα αποσπασμένο έδαφος του Αζερμπαϊτζάν και συνορεύει με την Αρμενία, την Τουρκία και με το Ιράν. Η πλειοψηφία των κατοίκων είναι Αζέροι, ενώ υπάρχουν επίσης Ρώσοι και Κούρδοι.

Το Ναχιτσεβάν αποτελούσε τμήμα του νέου Βασιλείου της Αρμενίας και τον 7ο αιώνα μ.Χ. υποτάχθηκε στους Άραβες. Ως τον 11ο αιώνα νέοι κατακτητές έγιναν οι Σελτζούκοι Τούρκοι, ενώ ακολούθησαν οι Γεωργιανοί και οι Μογγόλοι.

Το 1828 το κατέλαβαν οι Ρώσοι και οι τσαρικές αρχές ενθάρρυναν την επανεγκατάσταση του αρμενικού πληθυσμού. Το χανάτο του διαλύθηκε το 1828 και εντάχθηκε σε αυτό του Γερεβάν. Κατά τη διάρκεια της Ρωσικής Επανάστασης του 1905 έγιναν βίαιες συγκρούσεις ανάμεσα σε Αζέρους και Αρμενίους. Ακολούθησαν σφαγές και ο αρμενικός πληθυσμός μειώθηκε.

Το Δεκέμβριο του 1918, με την υποστήριξη του Κόμματος Ισότητας του Αζερμπαϊτζάν, ανακηρύχθηκε η Δημοκρατία του Αράς στο Ναχιτσεβάν από τον Τζαφάρ Κουλί Χαν Ναχτσιβάνσκι. Η αρμενική κυβέρνηση δεν αναγνώρισε το νέο κράτος και απέστειλε στρατό στην περιοχή. Έτσι, ξέσπασε ο Πόλεμος στο Αράς. Το 1919 εδραιώθηκε η αρμενική κυριαρχία στην αποσχισθείσα περιοχή. Την ίδια χρονιά αποχώρησαν και οι Βρετανοί, ενώ συνεχίστηκε λυσσαλέα ο πόλεμος ανάμεσα σε Αρμένιους και Αζέρους.

Το 1920 το Ναχιτσεβάν καταλήφθηκε από τον Κόκκινο Στρατό και έγινε αυτόνομη σοβιετική σοσιαλιστική δημοκρατία με στενούς δεσμούς με το Αζερμπαϊτζάν. Επί σοβιετικού καθεστώτος μειώθηκε η ένταση στις σχέσεις μεταξύ Αζέρων και Αρμενίων, ενώ βελτιώθηκαν οι υποδομές.

Το 1992 ξέσπασαν βίαιες συγκρούσεις και σε αυτή την περιοχή, κατά τον πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, τον οποίο αναφέραμε παραπάνω.

Σήμερα, το Ναχιτσεβάν παραμένει αυτόνομο και διεθνώς αναγνωρίζεται ως τμήμα του Αζερμπαϊτζάν, όμως διοικείται από Κοινοβούλιο που εκλέγουν οι κάτοικοί του. Ένα νέο Σύνταγμα για το Ναχιτσεβάν εγκρίθηκε σε δημοψήφισμα στις 12 Νοεμβρίου 1995 και εγκρίθηκε από την Εθνοσυνέλευση στις 28 Απριλίου 1998.

Η εν λόγω δημοκρατία παραμένει απομονωμένη, όχι μόνο από το υπόλοιπο Αζερμπαϊτζάν, αλλά και πρακτικά από ολόκληρη την περιοχή του Νοτίου Καυκάσου.

Διαβάστε τις Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο, με την αξιοπιστία και την εγκυρότητα του News247.gr