CNN: Οι επιπτώσεις της επανεκλογής Τραμπ στην παγκόσμια οικονομία

Η προεκλογική κούρσα για τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ έχει μπει πλέον στην τελική ευθεία. Οι Αμερικανοί προετοιμάζονται για να αναδείξουν τον επόμενο ηγέτη τους και το δίλημμα Κάμαλα Χάρις ή Ντόναλντ Τραμπ, καλά κρατεί.

Σε ό,τι αφορά την πολιτική του Τραμπ, έχουν ακουστεί πολλά. Άλλωστε, η ιστορία από μόνη της (με την προηγούμενη θητεία του Ρεπουμπλικανού) είναι η ισχυρότερη απόδειξη για όσα υπόσχεται ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ.

Ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια αποτελεί αδιαμφισβήτητα η οικονομία. Οι ειδικοί που έκαναν τις προβλέψεις τους στο CNN “βλέπουν” ίσως και καταστροφικές συνέπειες στην παγκόσμια οικονομία, στο ενδεχόμενο μιας δεύτερης θητείας του Τραμπ.

Οι δασμοί στην ιστορία

Όταν οι ΗΠΑ αύξησαν τους δασμούς στα περισσότερα αγαθά που εισέρχονταν στη χώρα σχεδόν έναν αιώνα πριν, οι συνέπειες ήταν καταστροφικές: το παγκόσμιο εμπόριο κατέρρευσε και οι εξαγωγές των ΗΠΑ μειώθηκαν δραματικά, καθώς άλλες χώρες αντέδρασαν με αντίποινα, επιδεινώνοντας μία από τις χειρότερες οικονομικές κρίσεις στην ιστορία – τη Μεγάλη Ύφεση.

Οι δασμοί που επιβλήθηκαν με τον Νόμο Σμούτ-Χόλεϊ το 1930 θα ήταν μικροί μπροστά στους δασμούς που έχει υποσχεθεί να επιβάλει ο Ντόναλντ Τραμπ, αν κερδίσει δεύτερη θητεία στον Λευκό Οίκο.

Μεταξύ άλλων ριζοσπαστικών προτάσεων, όπως οι μαζικές απελάσεις παράτυπων μεταναστών και η ανάμειξη στην ανεξαρτησία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας (Fed), ο Τραμπ έχει δηλώσει ότι θέλει να επιβάλει δασμούς 10-20% σε όλα τα εισαγόμενα αγαθά στις ΗΠΑ. Αυτό θα ήταν μια δραματική αύξηση σε σχέση με το σημερινό μέσο όρο του 2% για τα μη αγροτικά προϊόντα, εκ των οποίων τα μισά εισέρχονται αδασμολόγητα στη χώρα.

Για τα εισαγόμενα κινεζικά προϊόντα, ο Τραμπ έχει προτείνει ακόμη υψηλότερο δασμό, της τάξης του 60%.

«Για μένα, η πιο όμορφη λέξη στο λεξικό είναι “δασμός”. Είναι η αγαπημένη μου λέξη», είχε δηλώσει χαρακτηριστικά ο Τραμπ σε συνέντευξή του στο Bloomberg την περασμένη εβδομάδα.

Ωστόσο, οι περισσότεροι οικονομολόγοι δεν συμμερίζονται την “αγάπη” του Τραμπ για τους δασμούς, καθώς αυτοί λειτουργούν ως φόρος στις εισαγωγές, πλήττοντας τους καταναλωτές στη χώρα που τους επιβάλλει, αλλά και τις επιχειρήσεις που βασίζονται σε εισαγόμενες πρώτες ύλες για την παραγωγή τελικών προϊόντων.

Πολλοί οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι οι δασμοί που σχεδιάζει ο Τραμπ θα πλήξουν την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη και θα οδηγήσουν σε αύξηση του πληθωρισμού στις ΗΠΑ, αλλά και διεθνώς, εάν άλλες χώρες αντιδράσουν με την επιβολή δικών τους δασμών στα αμερικανικά προϊόντα.

Προχωρώντας στην εφαρμογή υψηλότερων δασμών, «θα επιδεινωθούν οι σχέσεις των ΗΠΑ με συμμάχους και εταίρους, προκαλώντας παγκόσμιους εμπορικούς πολέμους, βλάπτοντας την παγκόσμια οικονομική ευημερία και υπονομεύοντας την εθνική ασφάλεια», γράφουν ερευνητές του Ινστιτούτου Peterson για Διεθνή Οικονομία.

Οι προβλέψεις για τις συνέπειες των νέων δασμών ποικίλλουν, αλλά είναι κατά κύριο λόγο αρνητικές.

Για παράδειγμα, αναλυτές της UBS εκτιμούν ότι ένας δασμός 60% στις εισαγωγές από την Κίνα και 10% στα προϊόντα από τον υπόλοιπο κόσμο θα μειώσει την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη κατά μία ποσοστιαία μονάδα το 2026, όταν οι αυξήσεις θα έχουν εφαρμοστεί πλήρως. Αυτό θα περικόψει την ανάπτυξη σχεδόν κατά το ένα τρίτο, με βάση τις τρέχουσες τάσεις.

Τα κέρδη των επιχειρήσεων θα μειωθούν κατά μέσο όρο κατά 6%, ενώ οι παγκόσμιοι δείκτες μετοχών θα σημειώσουν πτώση, με ιδιαίτερα έντονες απώλειες στις ευρωπαϊκές, κινεζικές και άλλες αναδυόμενες αγορές, σύμφωνα με την UBS. Αυτή η κατάσταση θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τα συνταξιοδοτικά ταμεία και άλλες επενδυτικές αποταμιεύσεις των πολιτών.

Η ευρωπαϊκή οικονομία θα υποστεί σημαντικό πλήγμα. Αν οι ΗΠΑ αυξήσουν τους δασμούς στο 10% για όλα τα αγαθά, η ζημιά στο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της ευρωζώνης -των 20 χωρών που χρησιμοποιούν το ευρώ- θα είναι αντίστοιχη με εκείνη που προκάλεσε η ενεργειακή κρίση από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, σύμφωνα με την ABN AMRO. Η οικονομία της ευρωζώνης απέφυγε οριακά την ύφεση τότε, και η ολλανδική τράπεζα προβλέπει στασιμότητα το 2026 ως αποτέλεσμα των δασμών.

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) βλέπει επίσης πλήγμα στην παγκόσμια παραγωγή από πιθανές αυξήσεις δασμών σε όλο τον κόσμο, σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις του World Economic Outlook.

Σε μια ανάλυση του ΔΝΤ που δημοσιεύτηκε πέρυσι, σε ένα «σοβαρό σενάριο» ευρείας αύξησης των δασμών και περιορισμών στο εμπόριο, η παγκόσμια παραγωγή θα μπορούσε να μειωθεί κατά 7% μακροπρόθεσμα. Αυτό ισοδυναμεί με μείωση περίπου ίση με το συνδυασμένο ετήσιο ΑΕΠ της Γερμανίας και της Ιαπωνίας, ανέφερε το ΔΝΤ τότε.

«Αν ο Τραμπ προχωρήσει με αυτά που προτείνει, κανείς δεν θα βγει αλώβητος», δήλωσε στο CNN ο Maurice Obstfeld, ανώτερος ερευνητής στο Ινστιτούτο Peterson και πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ.

Καμία “παγκόσμια ειρήνη” χωρίς εμπόριο

Στο Σικάγο την περασμένη εβδομάδα, ο Τραμπ, ο οποίος προβάλλει τον εαυτό του ως σκληροτράχηλο επιχειρηματία, καυχήθηκε για το πώς «δυσκόλεψε» τους συμμάχους -συμπεριλαμβανομένων της Ιαπωνίας, της Γαλλίας και της Νότιας Κορέας- μέσω δασμών ή ακόμα και της απειλής δασμών κατά τη διάρκεια της πρώτης του θητείας ως πρόεδρος.

Αν επιστρέψει στον Λευκό Οίκο, η προσέγγισή του, που βασίζεται στο δόγμα του νικητή, στις εμπορικές σχέσεις, θα υπονομεύσει περαιτέρω τις αρχές του ελεύθερου εμπορίου και του ανταγωνισμού που έχουν συμβάλει στην παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη εδώ και δεκαετίες.

Τα τελευταία 40 χρόνια, συνεχίζει το CNN, όταν το εμπόριο ως ποσοστό του παγκόσμιου ΑΕΠ αυξήθηκε κατά το ήμισυ, το εισόδημα ανά κεφαλή σε πραγματικούς όρους διπλασιάστηκε και πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι βγήκαν από την ακραία φτώχεια, έγραψε η επικεφαλής του ΔΝΤ, Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, νωρίτερα φέτος.

«Είναι αλήθεια ότι δεν ωφελήθηκαν όλοι από το εμπόριο, γι’ αυτό πρέπει να κάνουμε περισσότερα για να διασφαλίσουμε ότι τα οφέλη κατανέμονται δίκαια. Αλλά το να κλείσουμε τις οικονομίες μας θα ήταν λάθος», είπε.

Η άνοδος του προστατευτισμού σε παγκόσμιο επίπεδο σημαίνει ότι το ανοιχτό εμπόριο ήδη απειλείται και η ικανότητα του πρωταθλητή του, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ), να επιλύει διεθνείς εμπορικές διαφορές είναι σοβαρά περιορισμένη.

Η προσέγγιση του Τραμπ θα οδηγούσε σε «ένα παγκόσμιο εμπορικό σύστημα που θα ήταν ένα συνονθύλευμα διμερών συμφωνιών», είπε ο Obstfeld. «Το πώς θα λειτουργούσε αυτό το σύστημα είναι άγνωστο, αλλά είναι πολύ πιθανό να δούμε λιγότερο εμπόριο, τα οφέλη από το εμπόριο να μειώνονται και οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ των χωρών να είναι πιο τεταμένες από ό,τι ήταν στο παρελθόν».

Ο Πέτρος Μαυροειδής, καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Κολούμπια και μακροχρόνιος νομικός σύμβουλος του ΠΟΕ, βλέπει ένα ακόμα πιο σκοτεινό μέλλον.

«Νομίζω ότι είναι μη ρεαλιστικό, αν κρίνουμε από την παγκόσμια ιστορία, να πιστεύουμε ότι μπορούμε να έχουμε κατακερματισμένο εμπόριο και παγκόσμια ειρήνη», δήλωσε στο CNN.

«Ο κόσμος πρέπει να είναι συνδεδεμένος τόσο οικονομικά όσο και μη οικονομικά. Αν δεν είναι συνδεδεμένος, τότε θα πληρώσουμε το τίμημα».

Άλλες χώρες πιθανότατα όχι μόνο θα επιβάλουν αντίποινα με δασμούς στα αμερικανικά προϊόντα, αλλά θα εισάγουν επίσης δασμούς σε εισαγωγές από άλλες χώρες για να προστατεύσουν τις αγορές τους από την πλημμύρα αγαθών που διαφορετικά θα κατευθύνονταν στις ΗΠΑ.

Όταν ο Τραμπ ανακοίνωσε δασμούς στις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου τον Μάρτιο του 2018, η Ευρωπαϊκή Ένωση αντέδρασε τέσσερις μήνες αργότερα με δικούς της δασμούς σε ορισμένα προϊόντα χάλυβα, επικαλούμενη τον κίνδυνο αύξησης των εισαγωγών. Παράλληλα, επέβαλε δασμούς σε προϊόντα αξίας άνω των 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τις ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων των μοτοσυκλετών, των τζιν και του ουίσκι.

Πιο πρόσφατα, η ΕΕ αύξησε τους δασμούς στα ηλεκτρικά οχήματα από την Κίνα, μια κίνηση που, σύμφωνα με αναλυτές, στόχευε εν μέρει στην αποτροπή μιας εισβολής ηλεκτρικών οχημάτων μετά την επιβολή δασμών 100% από τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, στα κινεζικά ηλεκτρικά οχήματα.

«Μπορεί να βρεθούμε σε μια δίνη εμπορικών μέτρων, που ξεκινούν από τις ΗΠΑ αλλά ενισχύονται από άλλες χώρες», είπε ο Αντρέ Σαπίρ, ανώτερος ερευνητής στο Bruegel, ένα think tank στις Βρυξέλλες.

Ένας “πιο ριζοσπαστικός” Τραμπ

Πέρα από τους δασμούς, οι οικονομολόγοι ανησυχούν και για την επιθυμία του Τραμπ να ασκήσει μεγαλύτερο έλεγχο στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Federal Reserve).

Παρότι απέφυγε να απαντήσει άμεσα σε ερώτηση από το Bloomberg σχετικά με το αν θα αποπέμψει τον πρόεδρο της Federal Reserve, Τζερόμ Πάουελ, του οποίου η θητεία λήγει τον Μάιο του 2026, ο Τραμπ έχει απειλήσει στο παρελθόν να το κάνει, επειδή ο Πάουελ «διατηρούσε τα επιτόκια πολύ υψηλά».

«Νομίζω ότι έχω το δικαίωμα να πω, ‘νομίζω ότι πρέπει να αυξηθούν ή να μειωθούν λίγο’,»δήλωσε ο Τραμπ στο Σικάγο. «Δεν νομίζω ότι θα έπρεπε να έχω το δικαίωμα να το διατάξω, αλλά πιστεύω ότι έχω το δικαίωμα να δώσω τη γνώμη μου σχετικά με το αν τα επιτόκια θα πρέπει να ανέβουν ή να κατέβουν».

Οποιαδήποτε προσπάθεια να αποδυναμωθεί η ανεξαρτησία της Federal Reserve, η οποία θεωρείται ιερή από τους επενδυτές, θα τάραζε τις παγκόσμιες χρηματοοικονομικές αγορές και θα είχε αποσταθεροποιητικές συνέπειες για το δολάριο, το κορυφαίο νόμισμα παγκοσμίως για εμπορικές συναλλαγές και αποθέματα ξένων συναλλαγματικών.

Αυτό συμβαίνει επειδή οι επενδυτές θα αμφισβητούσαν το κατά πόσο μια πολιτικά ελεγχόμενη Fed θα μπορούσε να καταπολεμήσει αποτελεσματικά τον υψηλό πληθωρισμό, ο οποίος συνήθως αποδυναμώνει το νόμισμα και μπορεί να βλάψει την οικονομική ανάπτυξη αν μείνει ανεξέλεγκτος.

«Αν η Federal Reserve υπαχθεί σε πολιτικό έλεγχο, θα αλλάξουν πραγματικά οι κανόνες της παγκόσμιας χρηματοδότησης», δήλωσε ο Obstfeld, προσθέτοντας ότι δεν υπάρχει «καλύτερη εναλλακτική» για το δολάριο, και άρα να το θέτεις σε κίνδυνο «είναι κακή ιδέα».

Ο Edward Alden, ανώτερος ερευνητής στο Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων στην Ουάσιγκτον, θεωρεί ότι είναι απίθανο ο Τραμπ να παρέμβει στην ανεξαρτησία της Fed, δεδομένων των κινδύνων που μια τέτοια κίνηση εγκυμονεί για την οικονομία των ΗΠΑ.

Ωστόσο, οι ενέργειές του κατά τη διάρκεια μιας δεύτερης προεδρικής θητείας είναι πιθανό να είναι πιο ακραίες από ό,τι κατά την πρώτη του θητεία στον Λευκό Οίκο, όταν «υπήρχε μια ενεργή ομάδα παραδοσιακών Ρεπουμπλικανών που εργάζονταν πολύ σκληρά για να αποτρέψουν τον Τραμπ από το να κάνει τρελά πράγματα», είπε στο CNN.

«Κανένας από αυτούς τους ανθρώπους δεν θα έχει δουλειά στη δεύτερη διακυβέρνηση». Ούτε θα περιορίζεται από τη σκέψη μιας ενδεχόμενης επανεκλογής, καθώς ένας πρόεδρος των ΗΠΑ μπορεί να υπηρετήσει μόνο δύο θητείες.

Ο Τραμπ «θα είναι πολύ πιο απελευθερωμένος και θα έχει μια καλύτερη αίσθηση για το πώς να ελέγξει τη γραφειοκρατία για να επιβάλει τη θέλησή του», πρόσθεσε ο Alden. «Αυτό που θα δούμε στη δεύτερη θητεία του Τραμπ θα είναι πολύ πιο ριζοσπαστικό από αυτό που είδαμε στην πρώτη».