Δασμοί: Ο Τραμπ έκανε πάλι αυτό που ξέρει να κάνει καλά

Στην πολυαναμενόμενη ομιλία του για τη δασμολογική του πολιτική ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ προέβη σε μια σειρά από ψευδείς και παραπλανητικές δηλώσεις, οι οποίες έχουν επανελημμένα διαψευστεί στο παρελθόν από ειδικούς, θεσμικούς φορείς και επίσημα στοιχεία.

Βέβαια, τίποτα δεν “κρατάει” τον Ρεπουμπλικανό μεγιστάνα από το να κάνει αυτό που επιβεβαιωμένα ξέρει να κάνει καλά. Δηλαδή, το να λέει ψέματα.

Έτσι, κατά την ομιλία του στον Κήπο των Ρόδων στον Λευκό Οίκο την Τετάρτη (3/4) και στο πλαίσιο ανακοίνωσης των δασμών, που πρόκειται να επιβάλλουν οι ΗΠΑ σε άλλες χώρες του κόσμου, ο Ντόναλντ επανέλαβε τους ισχυρισμούς του για τον “ιστορικά υψυλό πληθωρισμό” επί Μπάιντεν και για τους “μηδενικούς δασμούς που επιβάλλονταν πριν από αυτόν” ενώ παρουσίασε και μία εξιδανικευμένη εικόνα για την οικονομική κατάσταση στις ΗΠΑ τον 19ο αιώνα.

Φυσικά τίποτα απ’ όσα είπε δεν είχε την απαραίτητη τεκμηρίωση. To CNN προχώρησε σε μία επίσημη καταγραφή ορισμένων fake news, που δεν έχασε την ευκαιρία να διαδώσει ο Ντόναλντ Τραμπ, αντιπαραβάλοντας την αληθινή εκδοχή τους.

1. Οι δασμοί στον καναδικό γαλακτοκομικό τομέα

Ο Ντόναλντ Τραμπ ανέφερε σωστά ότι ο Καναδάς επιβάλλει δασμούς άνω του 250% σε ορισμένα αμερικανικά γαλακτοκομικά προϊόντα.

Ωστόσο, παρουσίασε παραπλανητικά τον τρόπο εφαρμογής τους, υποστηρίζοντας ότι ακόμα και «το πρώτο μικρό κουτί γάλακτος» χρεώνεται με χαμηλή τιμή και στη συνέχεια το κόστος εκτινάσσεται στο 275% και 300%.

Η αλήθεια είναι ότι ο Καναδάς έχει συμφωνήσει, μέσω της εμπορικής συμφωνίας USMCA που υπέγραψε ο ίδιος ο Τραμπ, να επιτρέπει την εισαγωγή δεκάδων χιλιάδων τόνων γαλακτοκομικών προϊόντων από τις ΗΠΑ χωρίς δασμούς.

Επιπλέον, οι αμερικανικές εξαγωγές απέχουν πολύ από το να καλύπτουν την αφορολόγητη ποσόστωση, κάτι που σημαίνει ότι οι υπέρογκοι δασμοί που επικαλείται ο Τραμπ.. στην πράξη δεν εφαρμόζονται.

2. Το εμπορικό έλλειμμα με τον Καναδά

Την ίδια στιγμή, ο Τραμπ, ισχυριζόμενος ότι «εμείς επιδοτούμε πολλές χώρες», δήλωσε ψευδώς ότι το ποσό αυτό «αγγίζει τα 200 δισεκατομμύρια δολάρια τον χρόνο» σε σχέση με τον Καναδά.

Ο Αμερικανός πρόεδρος έχει επανειλημμένα χρησιμοποιήσει αυτό το νούμερο για να περιγράψει το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ με τον Καναδά, ωστόσο το πραγματικό έλλειμμα απέχει κατά πολύ από αυτό το ποσό.

Σύμφωνα με επίσημα στατιστικά στοιχεία των ΗΠΑ, το εμπορικό έλλειμμα για το 2024 στις συναλλαγές αγαθών και υπηρεσιών με τον Καναδά ήταν 35,7 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ για τα αγαθά μόνο, 70,6 δισεκατομμύρια δολάρια.

Αν και αυτή τη φορά δεν αναφέρθηκε ρητά στο εμπορικό έλλειμμα, ακόμη και αν υποθέσουμε ότι χρησιμοποίησε τον όρο «επιδοτούμε» με πιο ευρεία έννοια, δεν υπάρχει καμία βάση ή τεκμηρίωση για τον συγκεκριμένο ισχυρισμό, σημειώνει το δημοσίευμα του CNN.

3. Ποιος πληρώνει τους δασμούς;

Κατά τη διάρκεια της ομιλίας του, ο Τραμπ ισχυρίστηκε ότι, λόγω των δασμών που επέβαλε στην Κίνα κατά την πρώτη του θητεία, οι ΗΠΑ «εισέπραξαν εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια», τα οποία «εκείνοι, δηλαδή οι Κινέζοι, πλήρωσαν».

Στην πραγματικότητα, οι δασμοί πληρώνονται από Αμερικανούς εισαγωγείς, όχι από ξένους εξαγωγείς όπως η Κίνα.

Συγκεκριμένα, πολλαπλές ανεξάρτητες οικονομικές μελέτες έχουν δείξει ότι το μεγαλύτερο μέρος του κόστους των δασμών της πρώτης θητείας Τραμπ καλύφθηκε από τους ίδιους τους Αμερικανούς, είτε μέσω αυξήσεων στις τιμές, είτε μέσω μείωσης επιλογών και ποιότητας.

4. Οι δασμοί στην Κίνα πριν τον Τραμπ

Ο Τραμπ επανέλαβε επίσης τον συχνό και ψευδή ισχυρισμό του, ότι πριν από την πρώτη του προεδρική θητεία, η Κίνα «δεν είχε πληρώσει ούτε δέκα σεντς σε κανέναν άλλο πρόεδρο» μέσω δασμών.

Πέρα από το γεγονός ότι οι δασμοί καταβάλλονται από Αμερικανούς εισαγωγείς και όχι από ξένες κυβερνήσεις ή εξαγωγείς όπως η Κίνα, η αλήθεια είναι ότι οι ΗΠΑ αποκόμιζαν ήδη δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως από δασμούς σε κινεζικά προϊόντα πριν αναλάβει ο Τραμπ την εξουσία.

Μάλιστα, οι δασμοί στις κινεζικές εισαγωγές υφίστανται από το 1789 ενώ ο προκάτοχός του, ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα, είχε επίσης επιβάλει πρόσθετους δασμούς σε κινεζικά αγαθά.

5. Η “πιο πλούσια Αμερική” και οι δασμοί

Ο Αμερικανός πρόεδρος ισχυρίστηκε επίσης ότι οι ΗΠΑ ήταν «αναλογικά η πιο πλούσια χώρα στην ιστορία της» την περίοδο 1789-1913, όταν οι δασμοί αποτελούσαν βασική πηγή κρατικών εσόδων, πριν από την επαναφορά του ομοσπονδιακού φόρου εισοδήματος το 1913.

Ο Ρεπουμπλικανός μεγιστάνας υπονόησε δηλαδή ότι η εξάρτηση του κράτους από τους δασμούς αντί για φόρους εισοδήματος οδήγησε σε οικονομική ευημερία.

Όμως, δεν εξήγησε τι εννοεί με τον όρο «αναλογικά η πιο πλούσια».

Αν εξετάσουμε το ζήτημα με σύγχρονους δείκτες —όπως το κατά κεφαλήν ΑΕΠ και τα βιοτικά επίπεδα— οι ΗΠΑ του 21ου αιώνα είναι κατά πολύ πλουσιότερες από ό,τι ήταν τον 19ο αιώνα. Σήμερα, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι πολλαπλάσιο σε σχέση με την προπολεμική Αμερική, ενώ οι πολίτες απολαμβάνουν στοιχειώδεις συνθήκες διαβίωσης, που δεν υπήρχαν τότε, όπως εσωτερική ύδρευση, αποχετεύσεις, ηλεκτρισμό και πρόσβαση σε τεχνολογία.

Ο Douglas Irwin, καθηγητής οικονομίας στο Dartmouth College και ειδικός στην ιστορία της αμερικανικής εμπορικής πολιτικής, δήλωσε χαρακτηριστικά: «Εάν οι δηλώσεις του Τραμπ ερμηνεύονται ως αναφορά στο κατά κεφαλήν εισόδημα —όπως κάνουν συνήθως οι οικονομολόγοι— τότε πρόκειται για έναν ξεκάθαρα εσφαλμένο ισχυρισμό. Η πραγματική αγοραστική δύναμη και το βιοτικό επίπεδο σήμερα είναι σαφώς ανώτερα. Είναι ωραίο να έχεις εσωτερικές τουαλέτες, τρεχούμενο νερό και όχι εξωτερικές αποχωρητήρια».

Ο ίδιος πρόσθεσε πως είναι πιθανό ο Τραμπ να αναφερόταν στο γεγονός ότι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση, μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο, εμφάνιζε διαρκή πλεονάσματα στον προϋπολογισμό της και σχεδόν εξάλειψε το δημόσιο χρέος. Ωστόσο, όπως υπογράμμισε ο Irwin, «το να εισπράττει το κράτος περισσότερα απ’ όσα δαπανά δεν καθιστά αυτόματα μια χώρα πλούσια. Τα μεγάλα δημοσιονομικά πλεονάσματα από μόνα τους δεν είναι δείκτης πλούτου».

Η συνολική εικόνα δείχνει ότι οι συγκρίσεις του Τραμπ βασίζονται περισσότερο σε πολιτικές εντυπώσεις παρά σε οικονομικά δεδομένα.

6. Ο πληθωρισμός επί Μπάιντεν και Τραμπ

Ο Ντόναλντ Τραμπ υποστήριξε σε άλλο σημείο της ομιλίας του, ότι κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Τζο Μπάιντεν ο πληθωρισμός στις ΗΠΑ έφτασε «στα υψηλότερα επίπεδα στην ιστορία της χώρας».

Ο ισχυρισμός αυτός είναι ψευδής και δεν στηρίζεται στα επίσημα οικονομικά δεδομένα.

Η αλήθεια είναι ότι τον Ιούνιο του 2022 ο πληθωρισμός όντως έφτασε στο 9,1%, το υψηλότερο ποσοστό των τελευταίων 40 ετών, όμως απέχει σημαντικά από το ιστορικό ρεκόρ του 23,7% που καταγράφηκε το 1920. Εξάλλου, από εκείνο το σημείο και έπειτα, ο πληθωρισμός υποχώρησε σταδιακά: τον Δεκέμβριο του 2024 ήταν 2,9%, ενώ τον Ιανουάριο του 2025 —μήνα κατά τον οποίο μοιράστηκαν εξουσία οι διοικήσεις Μπάιντεν και Τραμπ— είχε διαμορφωθεί στο 3%.

Ο Τραμπ, από την άλλη, υποστήριξε ότι επί των ημερών του υπήρχε «ουσιαστικά μηδενικός πληθωρισμός». Αν και αφήνει περιθώριο ερμηνείας με τη λέξη “virtually” (ουσιαστικά), τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι κατά τη διάρκεια της πρώτης του θητείας, οι τιμές αυξήθηκαν συνολικά περίπου 8%, ενώ ο ετήσιος πληθωρισμός τον Ιανουάριο του 2021 —όταν αποχώρησε από την εξουσία— ήταν 1,4%.

Με λίγα λόγια, ούτε «ιστορικά υψηλός» ήταν ο πληθωρισμός επί Μπάιντεν, ούτε «μηδενικός» επί Τραμπ. Και οι δύο περίοδοι επηρεάστηκαν από εξωτερικούς παράγοντες —όπως η πανδημία, οι παγκόσμιες ελλείψεις στην εφοδιαστική αλυσίδα και οι γεωπολιτικές αναταράξεις— όμως οι ισχυρισμοί του πρώην προέδρου δεν αντανακλούν την οικονομική πραγματικότητα όπως την αποτυπώνουν τα στοιχεία.

7. Τι συμβαίνει με τις τιμές της βενζίνης

Ο Τραμπ ανέφερε ακόμα ότι έχει «ρίξει τις τιμές» από την ημέρα που ανέλαβε ξανά καθήκοντα στα τέλη Ιανουαρίου 2025, υποστηρίζοντας ότι «η βενζίνη είναι πολύ κάτω από τα 3 δολάρια».

Αν και σε κάποιες Πολιτείες αυτό μπορεί να ισχύει —ιδίως σε περιοχές με χαμηλούς φόρους καυσίμων— η πραγματικότητα σε εθνικό επίπεδο είναι διαφορετική.

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της American Automobile Association (AAA), τη μέρα της ομιλίας του Τραμπ, η μέση εθνική τιμή για την αμόλυβδη βενζίνη ήταν περίπου 3,24 δολάρια το γαλόνι. Αυτό είναι υψηλότερο από την τιμή που ίσχυε την ημέρα της ορκωμοσίας του, όπου ο μέσος όρος ήταν περίπου 3,12 δολάρια.

Αν και είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι πρόεδροι έχουν περιορισμένη επιρροή στις τιμές καυσίμων —οι οποίες εξαρτώνται κυρίως από παγκόσμιες αγορές, την τιμή του πετρελαίου, γεωπολιτικές εξελίξεις και την πολιτική των χωρών του OPEC— το γεγονός παραμένει: μέχρι σήμερα, δεν έχει παρατηρηθεί μείωση της μέσης τιμής βενζίνης σε εθνικό επίπεδο επί της τρέχουσας θητείας του.

Μάλιστα, την αντίστοιχη περίοδο το προηγούμενο έτος η αύξηση ήταν ακόμη πιο έντονη, κάτι που καθιστά το φετινό επίπεδο πιο σταθερό σε σύγκριση —αλλά όχι «χαμηλό», όπως διατείνεται ο Τραμπ.

Σε κάθε περίπτωση, η σύνδεση της προεδρικής θητείας με τη διαμόρφωση των τιμών στη βενζίνη δεν ευσταθεί με βάση τα οικονομικά δεδομένα. Πρόκειται για μια υπεραπλουστευμένη και παραπλανητική αφήγηση, που δεν αποτυπώνει τις περίπλοκες δυναμικές της παγκόσμιας αγοράς ενέργειας.