Διπλωματικό πόκερ για την Ουκρανία – Ποιος θα ορίσει τους όρους της ειρήνης;

Η διπλωματία αυτή τη στιγμή κινείται σε δύο ταχύτητες: στην Ευρώπη, οι ηγέτες αγωνίζονται να βρουν κοινό βηματισμό απέναντι στις πιέσεις των ΗΠΑ, ενώ στη Σαουδική Αραβία, Ουάσιγκτον και Μόσχα συζητούν το μέλλον της Ουκρανίας… χωρίς την Ουκρανία.

Η Σύνοδος Κορυφής που συγκάλεσε ο Εμανουέλ Μακρόν στο Παρίσι έφερε στην επιφάνεια τις διαφωνίες των Ευρωπαίων για το πώς πρέπει να αντιμετωπιστεί η νέα στρατηγική του Ντόναλντ Τραμπ. Η πρόταση του Βρετανού πρωθυπουργού σερ Κιρ Στάρμερ για αποστολή στρατευμάτων στην Ουκρανία έβαλε στο τραπέζι ένα σενάριο που μέχρι πρόσφατα φάνταζε αδιανόητο.

Την ίδια ώρα, στη Σαουδική Αραβία, ο Σεργκέι Λαβρόφ και ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο ετοιμάζονται για συνομιλίες που μπορεί να χαράξουν την πορεία του πολέμου. Το Κίεβο, όμως, παραμένει αποκλεισμένο από τη διαδικασία, εντείνοντας τον φόβο ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται ερήμην του.

Το ερώτημα είναι ξεκάθαρο: ποιος θα καθορίσει τους όρους της ειρήνης; Η Ευρώπη, που φοβάται ένα νέο κύμα ρωσικής επιθετικότητας; Οι ΗΠΑ, που δείχνουν διατεθειμένες να διαπραγματευτούν με τον Πούτιν; Ή η Ουκρανία, που παλεύει να μην μετατραπεί σε πιόνι μιας μεγαλύτερης γεωπολιτικής συμφωνίας;

Προσπάθεια ενιαίας ευρωπαϊκής γραμμής στο Παρίσι

Στην άτυπη Σύνοδο Κορυφής που ο ίδιος συγκάλεσε, ο Εμανουέλ Μακρόν επιχείρησε να διαμορφώσει κοινή στάση μεταξύ των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, δεδομένου ότι η προσέγγιση της νέας αμερικανικής ηγεσίας δημιουργεί σοβαρές ανησυχίες.

Ο Βρετανός πρωθυπουργός σερ Κιρ Στάρμερ ανέλαβε κεντρικό ρόλο, πιέζοντας για αύξηση των αμυντικών δαπανών και προτείνοντας την αποστολή βρετανικών στρατευμάτων στο πλαίσιο μιας ειρηνευτικής αποστολής στην Ουκρανία.

Η ιδέα της ανάπτυξης ευρωπαϊκών στρατευμάτων στην Ουκρανία κερδίζει έδαφος, με τον Στάρμερ να ελπίζει ότι περισσότερες χώρες θα ακολουθήσουν το παράδειγμά του.

Ωστόσο, το Βερολίνο εμφανίζεται διστακτικό. Ο Όλαφ Σολτς, λίγες μέρες πριν από τις γερμανικές εκλογές, συμμετείχε στη Σύνοδο, αλλά απέφυγε δεσμεύσεις για τη στρατιωτική παρουσία της Γερμανίας στο πεδίο. Αν και το Βερολίνο στηρίζει σθεναρά την Ουκρανία, η εσωτερική πολιτική αστάθεια και η οικονομική ύφεση δυσκολεύουν τις αποφάσεις.

Ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τασκ, από την πλευρά του, έστειλε ξεκάθαρο μήνυμα ότι η Ευρώπη πρέπει να αυξήσει τις αμυντικές της δαπάνες και να προετοιμαστεί για ένα ενδεχόμενο κλιμάκωσης.

«Αν δεν επενδύσουμε τώρα στην άμυνα, θα χρειαστεί να πληρώσουμε δέκα φορές περισσότερα στο μέλλον», προειδοποίησε, ασκώντας πιέσεις για μεγαλύτερη στρατιωτική ενίσχυση του Κιέβου.

Οι βαλτικές και σκανδιναβικές χώρες σε επιφυλακή

Οι αναταράξεις από την επανεκλογή του Τραμπ έχουν αρχίσει εδώ και καιρό να γίνονται αισθητές στη Δανία.

Η ανανεωμένη επιθυμία του Τραμπ να αποκτήσει τη Γροιλανδία -ένα αυτόνομο δανικό έδαφος- ώθησε την πρωθυπουργό της Δανίας, Μέτε Φρεντέρικσεν, να πραγματοποιήσει έναν «διπλωματικό μαραθώνιο» τον περασμένο μήνα, αναζητώντας στήριξη από τους Ευρωπαίους συμμάχους της.

Στη Σύνοδο του Παρισιού η Φρεντέρικσεν βρέθηκε εκ νέου σε μια έκτακτη συνάντηση, προσπαθώντας να απαντήσει στις επιπτώσεις της νέας στρατηγικής του Τραμπ που αναδιαμορφώνει την ευρωατλαντική ασφάλεια.

Μέχρι στιγμής, η Δανή πρωθυπουργός δεν έχει ακολουθήσει το παράδειγμα του Βρετανού πρωθυπουργού Κιρ Στάρμερ, ο οποίος δεσμεύτηκε να στείλει ειρηνευτικές δυνάμεις στην Ουκρανία.

Ο υπουργός Άμυνας της Δανίας, Τρόελς Λουντ Πόουλσεν, δήλωσε σε δανικά μέσα ενημέρωσης ότι δεν αποκλείει ένα τέτοιο ενδεχόμενο, αλλά τόνισε πως είναι ακόμη πολύ νωρίς για να ληφθεί μια τέτοια απόφαση.

Η Ρωσία και οι διαπραγματεύσεις στη Σαουδική Αραβία

Ήδη από το καλοκαίρι, ο Πούτιν έχει καταστήσει σαφές ότι οι βασικοί του όροι για την έναρξη διαπραγματεύσεων με στόχο τον τερματισμό του πολέμου περιλαμβάνουν την αναγνώριση των ρωσοκρατούμενων ουκρανικών εδαφών, την άρση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας και την απόρριψη του αιτήματος της Ουκρανίας για ένταξη στο ΝΑΤΟ.

Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες απορρίπτουν κατηγορηματικά αυτές τις απαιτήσεις. Οι ΗΠΑ, από την πλευρά τους, έχουν κρατήσει προσεκτική στάση όσον αφορά τις πιθανές ρωσικές παραχωρήσεις, αν και τόσο ο Λευκός Οίκος όσο και το Πεντάγωνο έχουν δηλώσει ότι περιμένουν συμβιβασμούς «και από τις δύο πλευρές».

Η κύρια προτεραιότητα της Μόσχας είναι ξεκάθαρα η συνάντηση στη Σαουδική Αραβία. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, έχει δηλώσει ότι «πρώτα απ’ όλα θέλει να ακούσει» τις αμερικανικές προτάσεις για τον τερματισμό της σύγκρουσης στην Ουκρανία.

Όσον αφορά την Ευρώπη, η Μόσχα δεν θεωρεί ότι υπάρχει λόγος να την προσκαλέσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Δεν είναι μυστικό ότι εδώ και χρόνια ο Πούτιν επιδιώκει άμεσο διάλογο με τις ΗΠΑ, καθώς τις κατηγορεί για την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία και τις θεωρεί τη μόνη δύναμη που μπορεί να σταθεί στο ίδιο επίπεδο με τη Ρωσία.

Η Μόσχα ενδέχεται να λάβει υπόψη τις δηλώσεις του Στάρμερ περί αποστολής ειρηνευτικών δυνάμεων στην Ουκρανία – για πρώτη φορά μέσα σε μία εβδομάδα, η συζήτηση αφορά πιθανές ρωσικές, και όχι ουκρανικές, παραχωρήσεις.

Ωστόσο, όπως γράφει το BBC, το ερώτημα παραμένει είναι αν η Ρωσία είναι διατεθειμένη να κάνει οποιονδήποτε συμβιβασμό.

Ο ρόλος του Τραμπ και η αμερικανική στρατηγική

Πίσω στις ΗΠΑ, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, και ο ειδικός απεσταλμένος για τη Μέση Ανατολή, Στιβ Γουίτκοφ, θα είναι τα δημόσια πρόσωπα της αμερικανικής αντιπροσωπείας στις διαπραγματεύσεις στο Ριάντ. Ωστόσο, η πιο καθοριστική φωνή στο τραπέζι των συζητήσεων βρίσκεται περισσότερα από 11.900 χιλιόμετρα μακριά, στο Παλμ Μπιτς της Φλόριντα.

Παρά τις δημόσιες εμφανίσεις του τις τελευταίες ημέρες, είναι ξεκάθαρο ότι ο Ντόναλντ Τραμπ έχει στρέψει την προσοχή του στις διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία για το μέλλον της Ουκρανίας.

Την Κυριακή, δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι ενημερώνεται συνεχώς για τις εξελίξεις και πως οι συνομιλίες «προχωρούν».

Βραχυπρόθεσμα, στόχος του είναι να σταματήσει τις εχθροπραξίες. Μακροπρόθεσμα, φαίνεται να επιδιώκει τη μείωση της αμερικανικής εμπλοκής, καθώς οι ΗΠΑ έχουν ήδη αποστείλει δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια σε στρατιωτική βοήθεια προς το Κίεβο.

Ο Τραμπ έχει επίσης προωθήσει την ιδέα της πρόσβασης σε σπάνια ορυκτά της Ουκρανίας ως αντάλλαγμα για την οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη των ΗΠΑ – ή ακόμη και ως αποζημίωση για τη βοήθεια που έχει ήδη παρασχεθεί.

Ωστόσο, μέχρι στιγμής δεν έχει αποσαφηνίσει πώς φαντάζεται το μέλλον της Ουκρανίας μετά τον πόλεμο, γεγονός που έχει προκαλέσει ανησυχία στην Ευρώπη.

Αξιοσημείωτο είναι ότι ο ίδιος ανέφερε πως περιμένει από τον Ζελένσκι να «συμμετέχει στη συζήτηση», αλλά όχι στις συνομιλίες στο Ριάντ. Ο Ρούμπιο, από την πλευρά του, δήλωσε ότι οι διαπραγματεύσεις στη Σαουδική Αραβία είναι απλώς η αρχή μιας μακράς διαδικασίας, που «προφανώς» θα περιλαμβάνει και την Ευρώπη και την Ουκρανία.

Οι δηλώσεις αυτές, ωστόσο, μάλλον δεν θα καθησυχάσουν τους συμμάχους των ΗΠΑ, που τις τελευταίες ημέρες παρακολουθούν με ανησυχία τη στάση του Τραμπ.

Απαντώντας σε δημοσιογράφους, ο Τραμπ δήλωσε πως τείνει να συμφωνήσει με την εκτίμηση του υπουργού Άμυνας, Πιτ Χέγκσεθ, ότι η επιστροφή στα προ του 2014 σύνορα είναι μη ρεαλιστική για την Ουκρανία. Ωστόσο, ανέφερε ότι το Κίεβο ίσως καταφέρει να ανακτήσει «κάποια» από τα εδάφη του.

Μέχρι στιγμής, όμως, αυτή η προσέγγιση φαίνεται να είναι μη αποδεκτή από τον Ζελένσκι και την ουκρανική ηγεσία.

Και η Ουκρανία… στο περιθώριο

Το Κίεβο, αν και ο βασικός ενδιαφερόμενος, δεν συμμετέχει στις συνομιλίες. Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι έχει καταστήσει σαφές ότι οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία χωρίς την Ουκρανία δεν μπορεί να θεωρηθεί έγκυρη.

Οι Ουκρανοί φοβούνται μια συμφωνία αντίστοιχη με εκείνες του 2014 και του 2015, όταν οι εχθροπραξίες σταμάτησαν προσωρινά, αλλά η Ρωσία δεν εγκατέλειψε τις φιλοδοξίες της. Ένα τέτοιο σενάριο θα σήμαινε ότι η Ουκρανία θα αντιμετώπιζε ξανά τον κίνδυνο ενός νέου πολέμου μέσα σε λίγα χρόνια.

Με τη Ρωσία να ελέγχει σχεδόν το 25% της ουκρανικής επικράτειας και δεκάδες χιλιάδες Ουκρανούς να έχουν χάσει τη ζωή τους, το Κίεβο δεν μπορεί να δεχτεί έναν συμβιβασμό που θα ισοδυναμούσε με υποχώρηση.

Το επόμενο κρίσιμο βήμα είναι οι συνομιλίες στη Σαουδική Αραβία και το αν οι ΗΠΑ θα πιέσουν για μια συμφωνία που θα εξυπηρετεί τα ρωσικά συμφέροντα. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες, μετά τη Σύνοδο στο Παρίσι, φαίνεται να κινούνται προς μια πιο σκληρή στάση, αλλά μένει να φανεί αν θα μπορέσουν να διατηρήσουν την ενότητά τους.

Το μόνο βέβαιο είναι ότι οι επόμενες μέρες θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό το μέλλον του πολέμου και της ευρωπαϊκής ασφάλειας.