Ινστιτούτο Γκαίτε για αστυνομική βία: 1.200 περιστατικά στην Ελλάδα τα τελευταία 5 χρόνια

Και όμως, υπάρχει κάτι που η Ελλάδα και η Γερμανία έχουν κοινό: Αστυνομική βία, κατάχρηση εξουσίας και ουσιαστική έλλειψη λογοδοσίας στην αστυνομία.

Με τίτλο “Αστυνομική βία, κατάχρηση εξουσίας και ακροδεξιά δίκτυα”, πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη συζήτηση, επιχειρώντας να απαντήσει σε μία σειρά από κρίσιμα ερωτήματα, τα οποία μετά και τις μεγαλειώδεις συγκεντρώσεις σε όλη την Ελλάδα, με αφορμή τη συμπλήρωση δύο ετών από το δυστύχημα στα Τέμπη, και κυρίως όσα ακολούθησαν, παραμένουν πιο επίκαιρα από ποτέ.

Πόσα “μεμονωμένα” περιστατικά αστυνομικής βίας χρειάζονται για να αρχίσουμε να μιλάμε για συστηματική κατάχρηση εξουσίας; Πώς μπορεί το κράτος δικαίου και η δημοκρατία μιας χώρας να παραμείνουν ισχυρά, όταν οι παραβιάσεις που προέρχονται από τα σώματα ασφαλείας μένουν ατιμώρητες; Μπορεί μια κοινωνία να διατηρήσει την ασφάλεια των πολιτών της όταν η αστυνομία αντιμετωπίζει ελλείψεις στην εκπαίδευση και ουσιαστική έλλειψη λογοδοσίας;

Αυτά τα ερωτήματα αποτέλεσαν το επίκεντρο της συζήτησης που διοργανώθηκε από το Ινστιτούτο Γκαίτε και το Ίδρυμα Χάινριχ Μπελ, με τη συστηματική βία, τους ελλιπείς μηχανισμούς και την ανασφάλεια για την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών, να είναι ζητήματα που αφορούν τόσο την Ελλάδα όσο και τη Γερμανία, δημιουργώντας κλίμα ανασφάλειας για την προστασία των ελευθεριών και δικαιωμάτων των πολιτών.

“Συνεχίζουν οι περιπτώσεις θανάσιμης αστυνομικής βίας στη Γερμανία. Αστυνομικοί πυροβολούν ανθρώπους σε ψυχολογική αναστάτωση και αναζητούν προστασία. Θύματα είναι συχνά πρόσφυγες”, αναφέρει μιλώντας στη Deutsche Welle o Mοχάμεντ Αμγιαχίντ, δημοσιογράφος της εφημερίδας Die Zeit.

Στο βιβλίο του “Όλα απλώς μεμονωμένα περιστατικά;” με απόρρητα έγγραφα και συζητήσεις με ανώνυμους πληροφοριοδότες ερευνά τη συστημική φύση της αστυνομικής βίας, τις καταχρήσεις και τις συγκαλύψεις των παραβιάσεων αυτών στη Γερμανία. Επιπλέον, διερευνά σκάνδαλα προσβολής προσωπικών δεδομένων από αστυνομικούς συνεχίζοντας με τη σύνδεση της αστυνομίας με ακροδεξιούς κύκλους όπως πρόσφατα αποκαλύφθηκε σε μεγάλες πόλεις της Γερμανίας

“Αυτό δεν είναι θέμα για μερικούς, αλλά μπορεί να συμβεί στον καθένα. Να πας σε μια διαδήλωση και να σε χτυπήσουν ή σε ένα ποδοσφαιρικό αγώνα. Είναι γνωστό ότι ξυλοκοπούνται συχνά οι άστεγοι στη Γερμανία αλλά κανένας δε μιλάει”, τονίζει χαρακτηριστικά. Το δικαστικό σώμα είναι πολύ φιλικό προς την αστυνομία, σύμφωνα με αρκετές μελέτες και μόνο το 2% των περιπτώσεων αστυνομικής βίας καταλήγουν στα δικαστήρια και μόνο το 1% αυτών με την καταδίκη των δραστών.

“Πριν λίγες μέρες στο Βερολίνο στην Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, διαδηλώτριες παρενοχλήθηκαν σεξουαλικά και ξυλοκοπήθηκαν από την αστυνομία. Δεν είναι η κατάχρηση βίας ενός μεμονωμένου αστυνομικού αλλά είναι γενικό το φαινόμενο”, τονίζει ο δημοσιογράφος.

Πολλοί πιστεύουν ότι είναι καλό που συμβαίνει με την αστυνομική βία. “Θέλουν περισσότερη καταστολή. Το είδαμε και στις πρόσφατες εκλογές. Στη Γερμανία, οι άνθρωποι παραδοσιακά διάκεινται φιλικά προς την αστυνομία και νομίζω υπάρχει κι ένα θέμα κουλτούρας. Τρανό παράδειγμα η αγάπη στις αστυνομικές σειρές“, λέει ο Αμγιαχίντ.

Η περίπτωση της Ελλάδας

Αντίστοιχη κατάσταση επικρατεί και στη χώρα μας, καθώς σύμφωνα με τον Εθνικό Μηχανισμό Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας στα σώματα ασφαλείας στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί 1.200 περιστατικά τα τελευταία πέντε χρόνια.

“Υπάρχει βία και αυθαιρεσία διαφόρων βαθμών. Από την εντελώς αυθαίρετη καταπάτηση δικαιωμάτων, όπως μία πλήρως παράνομη κράτηση, μέχρι ακραία βία και βασανιστήρια. Ελάχιστα από αυτά τα περιστατικά αντιμετωπίζουν κυρώσεις είτε σε πειθαρχικό είτε σε ποινικό επίπεδο”, επισημαίνει ο Αυγουστίνος Ζενάκος, δημοσιογράφος του The Manifold Files.

“Όσοι αστυνομικοί σε πολύ διάσημες και φορτισμένες υποθέσεις έχουν φτάσει στη δικαστική αίθουσα και έχουν δικαστεί ακόμα και για βαριά αδικήματα έχουν λάβει πάρα πολύ ελαφριές ποινές. Μέχρι σήμερα μία υπόθεση μόνο αστυνομικού που έχει δολοφονήσει πολίτη εν ώρα υπηρεσίας έχει αντιμετωπίσει σοβαρή ποινή, αυτή του Επαμεινώνδα Κορκονέα που σκότωσε τον Αλέξανδρο Γρηγορόπουλο”, τονίζει. Το 2018 στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου καταδίκασε την Ελλάδα για την περίπτωση αστυνομικού στο Αστυνομικό Τμήμα Ασπρόπυργου που έκανε ηλεκτροσόκ στα γενετικά όργανα σε δύο παιδιά που είχαν συλληφθεί για τροχαία παράβαση. Η εκδίκαση της υπόθεσης είχε αργήσει τόσο που ο αστυνομικός αποστρατεύτηκε κανονικά και δεν αποτάχθηκε καν από την υπηρεσία του. Επιδικάστηκε μεν μια αποζημίωση στο θύμα από το ΕΔΔΑ αλλά αυτό δε σήμανε κάτι για την ποινή του δράστη του εγκλήματος.

Όπως αναφέρεται στην DW, η Ελλάδα έχει βρεθεί στο στόχαστρο διεθνών οργανισμών πολλές φορές για αυτή τη συμπεριφορά των διωκτικών της αρχών, με ογκοδέστατη αλληλογραφία αναφορών και συστάσεων από το Συμβούλιο της Ευρώπης και των Επιτροπών Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων της  Ευρωπαϊκής Ένωσης. “Τεράστιοι οργανισμοί με αυξημένες εξουσίες όπως η αστυνομία στην Ελλάδα έχουν ένα σοβαρό βαθμό αυτονόμησης και είναι περίκλειστες και δύσκολο να γίνουν παρεμβάσεις έξωθεν”, επισημαίνει ο Ζενάκος.

Λύσεις υπάρχουν

Μιλώντας με πολιτικούς, ο Αμγιαχίντ  ακούει συχνά ότι γνωρίζουν ότι υπάρχει πρόβλημα, αλλά δεν κάνουν τίποτα γι’ αυτό. “Αλλά δε διστάζουν να χρησιμοποιήσουν την τεχνητή νοημοσύνη, την παρακολούθηση βίντεο για την καταπολέμηση του εγκλήματος. Και αυτό είναι ένα δυστοπικό σενάριο”, υπογραμμίζει ο δημοσιογράφος. Ο ίδιος πιστεύει ότι εάν υπήρχε η πολιτική βούληση, θα μπορούσε να εφαρμοστεί αύριο ο έλεγχος των φαινομένων κατάχρησης βίας από μία ανεξάρτητη αρχή, για να αποφεύγεται η εσωτερική συγκάλυψη. Στο χρονικό των δολοφονιών της νεοναζιστικής οργάνωσης NSU  προέκυψε ότι πολλά θύματα σκοτώθηκαν ενώ μέλη της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Προστασίας του Συντάγματος βρίσκονταν επίσης εκεί την ίδια στιγμή.

“Η μαγνητοσκόπηση των ανακρίσεων που θα αποκαλύπτει πιθανά αδικήματα της αστυνομίας αλλά και η ενίσχυση του Συνηγόρου του Πολίτη είναι αναγκαία βήματα. Όμως πιστεύω θα χρειαζόταν μια πραγματικά μακρά διαδικασία μεταρρύθμισης για να δούμε αλλαγές”, επισημαίνει ο Ζενάκος για την περίπτωση της Ελλάδας. Ο ίδιος θεωρεί αισιόδοξη την επαγρύπνηση των πολιτών που μπορούν και καταγράφουν και καταγγέλλουν φαινόμενα αστυνομικής βίας όπως στις πρόσφατες διαδηλώσεις στην Ελλάδα  για το θέμα των Τεμπών  που όμως χωρίς λειτουργούσα θεσμική διαδικασία είναι δώρον άδωρον.

“Υπάρχουν και άλλες προσεγγίσεις, όπως έκδοση αυτόματων αποδείξεων κατά τον έλεγχο από ένα αστυνομικό όργανο. Πολύ συχνά, οι αστυνομικοί ισχυρίζονται εκ των υστέρων ότι δεν πραγματοποίησαν τον έλεγχο. Επίσης, οι κάμερες σώματος (Bodycams) είναι ένα πολύ καλό μέτρο αρκεί να μην απενεργοποιούνται όταν γίνονται πυροβολισμοί, γιατί αυτό συμβαίνει. Τη στιγμή που  ακούστηκαν οι πυροβολισμοί,  στην περίπτωση της δολοφονίας του Μουχάμεντ Ντράμε, το 2022 στο Ντόρτμουντ, οι 13 κάμερες σώματος των αστυνομικών βρέθηκαν απενεργοποιημένες”, αναφέρει ο  Αμγιαχίντ, που προτρέπει να κατανοήσουμε την ασφάλεια όχι μόνο ως καταστολή και αστυνομία, αλλά και ως φροντίδα για μια καλή στεγαστική πολιτική, περισσότερη υγεία και  καλύτερη κοινωνική πολιτική με περισσότερα κέντρα νέων.