Έφη Κάννερ: Η κοινωνία των πολιτών στην Τουρκία αντιστέκεται

Μετά τη σύλληψη του Εκρέμ Ιμάμογλου την Τετάρτη, οι εξελίξεις στην Τουρκία τρέχουν με γοργό ρυθμό. Το γεγονός ότι ο δημοφιλέστερος πολιτικός αντίπαλος του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν βρίσκεται πλέον στη φυλακή προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις και κυρίως ένα κίνημα αντίστασης το οποίο καλείται να δράσει κάτω από ασφυκτικές συνθήκες που δεν ταιριάζουν σε μία δημοκρατία. Η Εφη Κάννερ, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Τμήμα Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του ΕΚΠΑ, ξετυλίγει το κουβάρι των εξελίξεων τις οποίες και αναλύει με ψυχραιμία.

Θεωρήσατε αναμενόμενη κίνηση τη σύλληψη του Ιμάμογλου. Θα μας εξηγήσετε το γιατί; 

H κίνηση αυτή ήταν πράγματι μάλλον αναμενόμενη. Ο Ερντογάν πολύ απλά νιώθει ισχυρός. Και αναφέρομαι στον Ερντογάν γιατί ξέρουμε ότι η πολιτική με τον τρόπο που ασκείται στην Τουρκία είναι προσωποπαγής. Για να εξηγήσουμε το γεγονός ότι ο πρόεδρος της Τουρκίας θεωρεί τον εαυτό του ισχυρό πρέπει να μεταφερθούμε λίγο στο παρελθόν διότι αυτό σχετίζεται τόσο με τις εξελίξεις στην Συρία και γενικότερα στη Μέση Ανατολή (Γάζα) όσο και μ’ αυτές στην Ουκρανία.

Διεθνώς η θέση του Ερντογάν έχει ενισχυθεί ιδιαίτερα αλλά όχι μόνο αυτό. Η θέση του Ερντογάν μοιάζει ενισχυμένη και στα μάτια της τουρκικής κοινής γνώμης και αυτό είναι κάτι που παραδέχονται, τόσο οι οπαδοί του, όσο και οι πολιτικοί του αντίπαλοι. Όλα τα παραπάνω ο Ερντογάν τα ερμηνεύει ως πράσινο φως για να κάνει πρακτικά ό,τι θέλει.

Πιστεύετε ότι αυτή η κίνηση μπορεί να προκαλέσει στην Τουρκία εσωτερική αποσταθεροποίηση;

Ο Ερντογάν σίγουρα δεν το βλέπει έτσι. Το διεθνές πλαίσιο που σας περιέγραψα ενίσχυσε τη διεθνή θέση της Τουρκίας. Η καθεστωτική αλλαγή στη Συρία επίσης. Η συμφωνία για τον αφοπλισμό του PKK και η σχετική έκκληση του Αμπντουλάχ Οτσαλάν από τη φυλακή άρχισαν να προετοιμάζονται από το φθινόπωρο. Ο στόχος εν προκειμένω της Τουρκίας είναι γνωστός. Πρόκειται για την αποφυγή της συνένωσης των Κούρδων της Τουρκίας με αυτούς της Συρίας. Αυτός ήταν ο πάγιος στόχος της Τουρκίας ήδη από το 2016, μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, με την πρώτη στρατιωτική επέμβαση στη βορειονατολική Συρία, τη λεγόμενη “Ασπίδα του Ευφράτη”.

Η καθεστωτική αλλαγή στη Συρία αναμενόταν να οδηγήσει σε ένα ξαναμοίρασμα της τράπουλας με απρόβλεπτες συνέπειες. Η προετοιμασία του αφοπλισμού του PKK υπακούει στην αποτροπή των αρνητικών συνεπειών για την Τουρκία. Εν τω μεταξύ στο εσωτερικό οι διαπραγματεύσεις ευοδώθηκαν και έτσι φτάσαμε στην έκκληση του Οτσαλάν για τον αφοπλισμό του PKK που έγινε στις 27 Φεβρουαρίου. Δεν πρέπει βέβαια να θεωρούμε δεδομένο ότι ο Οτσαλάν εκπροσωπεί τη βούληση του συνόλου του PKK αλλά και γενικότερα των προοδευτικών Κούρδων.

Ο αφοπλισμός του PKK δεν έχει συντελεστεί ακόμη γιατί αυτό θα το αποφασίσει το αρμόδιο συνέδριο. Το συνέδριο δεν έχει ακόμη πραγματοποιηθεί διότι η κατάσταση είναι πολύ ρευστή. Eν τω μεταξύ έχει συντελεστεί τον τελευταίο καιρό μία προσέγγιση του DEM με το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ). Προφανώς και αυτό εκλήφθηκε από τον Ερντογάν ως πράσινο φως για να δράσει ανεξέλεγκτα. Θεώρησε ότι το DEM υποστέλλει, υπό μία έννοια, τη σημαία της αντίστασης.

Αυτού του είδους η “συνεργασία” που περιγράφετε, μπορεί να φτάσει μέχρι τη στήριξη του Ερντογάν στη Συνταγματική Αναθεώρηση; Και αυτό, παρά τη σύλληψη του Ιμάμογλου;

Δεν είμαι καθόλου σίγουρη γι’ αυτό. Αν το DEM το κάνει αυτό, θα απονομιμοποιηθεί πλήρως. Με βάση μάλιστα τις διαδηλώσεις που γίνονται στις οποίες λαμβάνει μέρος κόσμος ανένταχτος, φοιτητές, κοινωνία των πολιτών και παρά τις σχετικές απαγορεύσεις η απονονιμοποίηση μοιάζει σίγουρη, σε μια τέτοια περίπτωση. Και η κοινωνία των πολιτών δεν κάνει αισθητή την παρουσία της για πρώτη φορά. Όλες οι πορείες των γυναικείων οργανώσεων στις 8 Μαρτίου τα τελευταία χρόνια διεξάγονται παρά τις σχετικές απαγορεύσεις.

Η κοινωνία των πολιτών έχει μία δική της δυναμική παρά το γεγονός ότι αντιμετωπίζει πολύ μεγάλα εμπόδια. Στο τελευταίο ταξίδι μου στην Κωνσταντινούπολη το περασμένο φθινόπωρο, οι άνθρωποι με τους οποίους ήρθα σε επικοινωνία μου μετέφεραν μία πολύ δύσκολη κατάσταση: οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών ζουν σε καθεστώς διαρκών απειλών, οι μειονότητες βιώνουν συνεχείς πιέσεις, το ΛΟΑΤΚΙ κίνημα είναι αναγκασμένο να δρα υπογείως. Παρόλα αυτά παλεύουν και αυτό είναι πολύ αισιόδοξο μήνυμα.

Πάντως, στο AKP για να περάσει τη Συνταγματική Αναθεώρηση, δεν φτάνει μόνο η σύμπραξη του κόμματος Μπαχτσελί. Αναζητά και άλλους συμμάχους…

Μα γι’ αυτό το κάνει όλα αυτά. Η κατάσταση όμως είναι περίπλοκη. Ο Ερντογάν, όσο ισχυρός και αν φαίνεται, δεν είναι μόνος του στο παιχνίδι. Και εδώ πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας, επιστρέφοντας και στο αρχικό σας ερώτημα, ότι οι αντιδράσεις στη σύλληψη του Ιμάμογλου κατέδειξαν ότι τα πράγματα είναι περισσότερο σύνθετα από όσο ο Τούρκος πρόεδρος νομίζει. Και αυτό παρά το γεγονός ότι η αντιπολίτευση παραμένει απαξιωμένη. Το κεμαλικό κόμμα έχει απαξιωθεί ακόμα και στα μάτια των οπαδών του, το διαπίστωσα αυτό μιλώντας με παραδοσιακούς ψηφοφόρους αυτού του σχηματισμού. Και αυτό σχετίζεται ιδιαίτερα με τη στρατηγική του κόμματος στις προηγούμενες εκλογές.

Αυτό το σημείο θυμίζει, τηρουμένων αναλογιών βέβαια, το ελληνικό πολιτικό τοπίο…

Υπάρχουν διαφορές. Το δικό μας πολιτικό σκηνικό είναι απαξιωμένο στο σύνολό του στα μάτια των πολιτών, το ποσοστό συμμετοχής στις εκλογές είναι περίπου 50%. Στην Τουρκία, αντιθέτως, η συμμετοχή είναι πολύ μεγάλη. Αυτό σημαίνει ότι οι Τούρκοι πολίτες επενδύουν στο εκλογικό αποτέλεσμα. Η εκλογική τακτική του κεμαλικού κόμματος λοιπόν αποδείχθηκε εντελώς καιροσκοπική. Διαμορφώθηκε μία εντελώς ετερόκλητη συμμαχία μόνο και μόνο για να συλλεχθούν ψήφοι. Φονταμενταλιστές, αποχωρήσαντες από το AKP, όλοι σχημάτισαν ένα συνασπισμό χωρίς αρχές.