Εμβόλιο κορονοϊού: Πού έκανε λάθη η ΕΕ και γιατί

Στο έλεος του τρίτου κύματος κορονοϊού βρίσκεται η Ευρώπη, με αρκετές χώρες να παρουσιάζουν τον τελευταίο καιρό αύξηση στα νέα κρούσματα και να οδηγούνται σε lockdown. Ταυτόχρονα γίνεται όλο και πιο εμφανές το πρόβλημα που υπάρχει στην ΕΕ με τα εμβολιαστικά προγράμματα και το χάσμα που υπάρχει στον συγκεκριμένο τομέα με άλλες χώρες, όπως οι ΗΠΑ.

Τα πρώτα σημάδια εμφανίστηκαν τον περασμένο Δεκέμβριο, όταν οι ΗΠΑ ετοιμάζονταν να διαχειριστούν τις πρώτες παρτίδες εμβολίων κορονοϊού. Ακόμη και τότε, ήταν σαφές ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν λίγες εβδομάδες. Όπως αναφέρουν οι New York Times, o Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο πρωθυπουργός του Βελγίου, Αλεξάντερ ντε Κρο απευθύνθηκαν στον επικεφαλής του εμβολιαστικού προγράμματος των Ηνωμένων Πολιτειών, Δρ. Μονσέφ Σλάουι ρωτώντας τον πώς βρήκε την “χρυσή τομή”.

Η ΕΕ δέχτηκε ένα ακόμη πλήγμα όταν ο φόβος για πρόκληση θρόμβων αίματος και αιμορραγίας εγκεφάλου οδήγησε αρκετές χώρες τις προηγούμενες μέρες να σταματήσουν προσωρινά τον εμβολιασμό με AstraZeneca. Οι περισσότερες από αυτές συνέχισαν να το χρησιμοποιούν την Παρασκευή (19/03), αφότου ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων διαβεβαίωσε για την ασφάλειά του, ωστόσο η εμπιστοσύνη των πολιτών προς αυτό έχει αμφισβητηθεί έντονα.

Η “λύτρωση” από τα εμβόλια παραμένει, προς το παρόν, ακόμα μακριά. Μόνο περίπου το 10% των Ευρωπαίων έχει λάβει την πρώτη δόση, σε σύγκριση με το 23% στις Ηνωμένες Πολιτείες και το 39% στη Βρετανία.

Στην ουσία, δεν υπάρχει ένας ένοχος για όλη αυτή την κατάσταση αλλά σωρεία μικρών αποφάσεων που οδήγησαν σε ολοένα και μεγαλύτερες καθυστερήσεις. Η ΕΕ κινήθηκε με σχετικά αργούς ρυθμούς να διαπραγματευτεί συμβόλαια με φαρμακοβιομηχανίες. Οι ρυθμιστικές αρχές της ήταν επιφυλακτικές και διαβουλευτικές κατά την έγκριση ορισμένων εμβολίων. Στηρίχτηκε, επίσης σε εμβόλια που είχαν προβλήματα στον εφοδιασμό ενώ υπήρξε και γραφειοκρατία.

Αλλά η μεγαλύτερη εξήγηση, αυτή που στοιχειώνει το μπλοκ για μήνες, είναι τόσο φιλοσοφική όσο και λειτουργική. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θεωρούνται στις Ηνωμένες Πολιτείες ως “ανοιχτοχέρηδες”, φιλελεύθεροι προμαχώνες, αλλά αυτή τη φορά ήταν η Ουάσινγκτον που έδωσε δισεκατομμύρια στους φαρμακοποιούς.

Οι Βρυξέλλες, συγκριτικά, υιοθέτησαν μια συντηρητική προσέγγιση του προϋπολογισμού που άφησε την ανοιχτή αγορά σε μεγάλο βαθμό ανέγγιχτη. Και το πλήρωσε.

Εν ολίγοις, η απάντηση σήμερα είναι η ίδια με εκείνη του Δεκεμβρίου, ανέφερε ο Δρ Σλάουι. Το μπλοκ αγόρασε εμβόλια σαν πελάτης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες βασικά συνεργάστηκαν με τους φαρμακοποιούς, ξοδεύοντας πολύ περισσότερα για να επιταχύνουν την ανάπτυξη, τον έλεγχο και την παραγωγή εμβολίων.

“Υπέθεσαν ότι θα αρκούσε η απλή σύναψη συμβολαίων “, υπενθύμισε ο Δρ Slaoui. “Στην πραγματικότητα αυτό που ήταν πολύ σημαντικό ήταν να είναι ένας πλήρης, ενεργός εταίρος στην ανάπτυξη και την παρασκευή του εμβολίου. Και να το κάνουν πολύ νωρίς”.

Το αποτέλεσμα στην Ευρώπη είναι μια εντυπωσιακή προσπάθεια εμβολιασμού που έχει οδηγήσει σε πολιτική πτώση, με ηγέτες να αναρωτιούνται γιατί μερικές από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου, που φιλοξενούν τεράστιες ποσότητες εμβολίων, δεν μπορούν να συμβαδίζουν με άλλα πλούσια έθνη σχετικά με τον εμβολιασμό του πληθυσμού. Σε σύγκριση με σχεδόν όλο τον υπόλοιπο κόσμο, η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε αξιοθαύμαστη θέση. Οι ηγέτες της λένε ότι παραμένει εφικτό να εμβολιαστεί το 70% των πολιτών μέχρι το καλοκαίρι. Το μπλοκ έχει παραγγείλει αρκετές δόσεις για να εμβολιάσει πλήρως τον πληθυσμό του τουλάχιστον τρεις φορές.

“Στον πόλεμο χωρίς εξοπλισμό”

Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρέθηκε από την αρχή πίσω από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Βρετανία.

Η Ουάσιγκτον είχε ήδη ξοδέψει δισεκατομμύρια σε κλινικές δοκιμές και παρασκευή μέχρι τη στιγμή που η Ευρώπη αποφάσισε να συγκεντρώσει τους πόρους της και να διαπραγματευτεί ως μπλοκ. Στα μέσα Ιουνίου, η Κομισιόν ανακοίνωσε μια κοινή αγορά εμβολίων αντί 3,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Στην Ουάσινγκτον, το Operation Warp Speed, το πρόγραμμα εμβολίων της κυβέρνησης Τραμπ, είχε προϋπολογισμό 10 δισεκατομμύρια δολάρια. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι λένε ότι είναι άδικο να συγκρίνουμε τα δύο στοιχεία, επειδή κανένα ποσό δεν αποτελεί μια ολοκληρωμένη εικόνα όλων των χρημάτων που δαπανώνται για εμβόλια. Αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στην Ουάσινγκτον, αξιωματούχοι είχαν αποφασίσει ότι τα χρήματα δεν αποτελούν αντικείμενο εάν τα εμβόλια θα μπορούσαν να αποτρέψουν το οικονομικό κόστος ενός lockdown. Η Ευρώπη, από την άλλη πλευρά, είχε περιορισμένο προϋπολογισμό, οπότε οι διαπραγματευτές της κυνηγούσαν φθηνότερες δόσεις.

“Η τιμολόγηση ήταν σημαντική από την αρχή”, δήλωσε η Σάντρα Γκαλίνα, η κύρια διαπραγματεύτρια εμβολίων της ΕΕ, στους ευρωβουλευτές τον Φεβρουάριο. “Μιλάμε για τα χρήματα των φορολογουμένων”.

Η πρώτη συμφωνία της Ευρώπης με την AstraZeneca, πραγματοποιήθηκε τον Αύγουστο, μήνες μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες. Και ενώ η Ευρώπη διαπραγματεύτηκε ως ισχυρός αγοραστής, δεν είχε δείξει την ίδια διάθεση που είχε η κυβέρνηση Τραμπ για να εξασφαλίσει πρώτες ύλες για τις εταιρείες. Αυτό σήμαινε ότι το μπλοκ δεν ήταν πρώτο στη σειρά για τις δόσεις.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν με άνεση τις διαπραγματεύσεις, υπογράφοντας οποιοδήποτε δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας και απαλλάσσοντας τις φαρμακευτικές εταιρείες από κάθε ευθύνη εάν τα εμβόλια δεν είχαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Η Ουάσιγκτον πλήρωσε για την ανάπτυξη και τις δοκιμές και οι εταιρείες δεν είχαν ουσιαστικά τίποτα να χάσουν.

Οι εταιρίες περίμεναν τις ίδιες παραχωρήσεις στην Ευρώπη, αλλά τα σχετικά με την ευθύνη ήταν το σημαντικότερο εμπόδιο, δήλωσε η Γκαλίνα. Οι Ευρωπαίοι διαπραγματευτές έπρεπε να συμφιλιώσουν τους διαφορετικούς νόμους περί ευθύνης σε πολλές χώρες, βρίσκοντας κοινό έδαφος μεταξύ 27 ηγετών.

“Σε μια κρίση, γίνεται πάντα σαφές ότι η ΕΕ δεν είναι χώρα”, είπε ο Jacob Kirkegaard, του German Marshall Fund. Είπε ότι το μπλοκ μπήκε στη διαδικασία προμήθειας εμβολίων σαν διαπραγματευτής συμβολαίου, όταν στην πραγματικότητα “ήταν ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος με περιορισμένη προσφορά”. “Δεν ήταν εξοπλισμένο για πόλεμο”, είπε ο Kirkegaard.

Ο Δρ Σλάουι είπε ότι η Ουάσινγκτον και το Λονδίνο πλησίασαν την κρίση με μικρά και συντεταγμένα βήματα. “Αν είσαι στο τραπέζι από την πρώτη μέρα και πληρώσεις να είσαι ο πρώτος που θα επιλέξεις από το μενού, θα φας πρώτος”, είπε.

“Τα λάθος άλογα”

Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, από την αρχή, απέφευγαν τον κίνδυνο. Ένα από τα θεμελιώδη δόγματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ονομάζεται αρχή της προφύλαξης: Το μπλοκ εφιστά την προσοχή του όταν οι κίνδυνοι είναι ασαφείς.

Αυτό, ορισμένοι αναλυτές υποστηρίζουν, έπληξε το μπλοκ. Οι Γερμανοί ηγέτες υποστήριξαν εμβόλια από την Pfizer-BioNTech και το CureVac, τα οποία βασίζονται σε μη αποδεδειγμένη τεχνολογία RNA messenger και είναι πιο ακριβά. Το μπλοκ είχε μόλις διευθετήσει ένα ακανθώδες πακέτο οικονομικής διάσωσης και υπήρχε λιγότερη διάθεση μεταξύ των μελών για μεγαλύτερο ρίσκο ή δαπάνες.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως αναφέρουν οι New York Times, η Ευρώπη βασίστηκε σε “λάθος άλογα” σε ορισμένες περιπτώσεις και αυτό δεν την βοήθησε. Ξόδεψε δισεκατομμύρια για ένα υποψήφιο εμβόλιο από τη γαλλική φαρμακοποιό Sanofi και το GSK της Βρετανίας, το οποίο καθυστέρησε περισσότερο από ένα χρόνο μετά από απογοητευτικά αποτελέσματα.

Έτσι, το μπλοκ βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στην AstraZeneca για τα αρχικά του σχέδια, ένα στοίχημα που είχε επιπτώσεις από την αρχή. Η Ιταλία, για παράδειγμα, “αγκάλιασε” το στοίχημα της Ευρώπης με την AstraZeneca επειδή ήταν φθηνότερη και το εμβόλιο δεν απαιτούσε ακραίες θερμοκρασίες αποθήκευσης. Αλλά τότε οι ιταλικές ρυθμιστικές αρχές συνέστησαν να μην χορηγηθεί το εμβόλιο στους ηλικιωμένους έως ότου ήταν διαθέσιμα περισσότερα δεδομένα, αφήνοντας μια χώρα με τον γηραιότερο πληθυσμό στην Ευρώπη πιο ευάλωτη στην πανδημία.

Η Βρετανία πόνταρε επίσης πολύ στην AstraZeneca, αλλά η στενή συνεργασία της με τον εταιρία και οι πρώτες συμφωνίες τής έδωσαν ένα πλεονέκτημα όταν η εταιρεία αντιμετώπισε προβλήματα εφοδιασμού τον Ιανουάριο. Η AstraZeneca έχει μειώσει τις ποσότητες παράδοσής της, λέγοντας στους Ευρωπαίους ηγέτες ότι θα παραδώσει 100 εκατομμύρια λιγότερες δόσεις μέχρι τα μέσα του έτους, σύμφωνα με την φον ντερ Λάιεν.

Αυτό έφερε το μπλοκ εναντίον της AstraZeneca και η διαμάχη πήρε διαστάσεις. Οι ηγέτες στις Βρυξέλλες ήταν πολύ χαρούμενοι να κατηγορήσουν την εταιρεία για τις ελλείψεις και η διαφωνία θα μπορούσε να καταλήξει σε βελγικό δικαστήριο.

Η Ευρώπη έχασε ακόμη περισσότερο χρόνο επειδή οι ιατρικές αρχές της καθυστέρησαν να εγκρίνουν το εμβόλιο AstraZeneca, επιδιώκοντας να διαβεβαιώσουν το κοινό ότι ήταν ασφαλές. Αυτό “μας κόστισε καθυστέρηση δύο με τρεις εβδομάδες”, είπε η φον ντερ Λάιεν πριν λίγες μέρες.

Το μπλοκ έμεινε πολύ πιο πίσω όταν οι αρχές στη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία και αλλού εξέφρασαν ανησυχίες για επικίνδυνους θρόμβους και αιμορραγία και ανέστειλαν προσωρινά τη χρήση του εμβολίου. Αν και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και οι ευρωπαϊκές ρυθμιστικές αρχές επιβεβαίωσαν την ασφάλειά του, η ζημιά είχε γίνει. Μόνο ένας στους πέντε Γάλλους εμπιστεύεται πλέον το εμβόλιο AstraZeneca, σύμφωνα με δημοσκόπηση του Ινστιτούτου Elabe που δημοσιεύθηκε την περασμένη Τρίτη.

Στη συνέχεια η Ευρώπη επέδειξε έναν πιο επιθετικό τόνο για την προστασία των συμφερόντων της. Η Ιταλία μπλόκαρε μια μικρή αποστολή εμβολίων AstraZeneca στην Αυστραλία στις αρχές του μήνα. Η φον ντερ Λάιεν ανέβασε τους τόνους, απειλώντας να χρησιμοποιήσει έναν μηχανισμό έκτακτης ανάγκης, που χρησιμοποιήθηκε τελευταία φορά κατά τη διάρκεια της πετρελαϊκής κρίσης της δεκαετίας του 1970, που θα επέτρεπε στο μπλοκ να κατάσχει εμβόλια.

“Είναι δύσκολο να εξηγήσουμε στους πολίτες μας γιατί τα εμβόλια παράγονται στην ΕΕ πηγαίνουν σε άλλες χώρες” είπε η φον ντερ Λάιεν.

“Μικρό πρόβλημα επικοινωνίας”

Στις αρχές του μήνα, ο Toon Vanagt, Βέλγος επιχειρηματίας τεχνολογίας, συνόδευσε τον 77χρονο πατέρα του σε ένα κέντρο εμβολιασμού βόρεια των Βρυξελλών. Ο κ. Vanagt, 47 ετών, δεν επρόκειτο να κάνει ο ίδιος το εμβόλιο, αλλά ένας εργαζόμενος εκεί του πρόσφερε μία εναπομείνασα δόση, την οποία δέχτηκε.

Εκατομμύρια Αμερικανοί έχουν εμβολιαστεί με αυτόν τον τρόπο, και εταιρείες λογισμικού έσπευσαν να συνδέσουν ασθενείς με δόσεις που διαφορετικά θα έληγαν. Αλλά στο Βέλγιο, όταν ο κ. Vanagt τουίταρε ότι είχε εμβολιαστεί, έγινε μίνι σκάνδαλο. Υπεύθυνοι υγείας επέπληξαν το εμβολιαστικό κέντρο, το οποίο γρήγορα ζήτησε συγγνώμη: “Ένα μικρό πρόβλημα επικοινωνίας, διορθώθηκε πολύ γρήγορα”.

Το πρόγραμμα του Βελγίου είναι ένα παράδειγμα της άκαμπτης προσέγγισης της ΕΕ για την τήρηση των οδηγιών εμβολιασμού. Σε μια χώρα όπου οι λοιμώξεις στα γηροκομεία οδήγησαν σε έναν από τους υψηλότερους κατά κεφαλήν αριθμούς θανάτων, η πολιτική είχε ως στόχο να δώσει προτεραιότητα στους πιο άπορους κατοίκους.

Πολλές ευρωπαϊκές χώρες αποθηκεύουν επίσης δόσεις για να εγγυηθούν ότι όλοι όσοι λαμβάνουν την πρώτη θα λάβουν τη δεύτερη εγκαίρως. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Βρετανία ήταν πιο ευέλικτες, στοχεύοντας στην παροχή περισσότερων πρώτων δόσεων.

“Στις Η.Π.Α., υπάρχει ένα πολύ πιο ευέλικτο, φιλελεύθερο σύστημα και απλώς εμβολιάζεις ανθρώπους που έρχονται. Το ίδιο στο Ηνωμένο Βασίλειο. Και μπορεί να πάει πιο γρήγορα η διαδικασία. Εδώ είναι αρκετά ρυθμιζόμενο”, δήλωσε ο Steven Van Gucht, ο κορυφαίος ιολόγος της βελγικής κυβέρνησης, ο οποίος είπε ότι είναι πολύ νωρίς για να μάθει ποιο σύστημα είναι καλύτερο.

Τα διοικητικά εμπόδια έχουν επιδεινώσει τα προβλήματα. Στη Φρανκφούρτη, η Έλκε Μόργκενστερν εκδιώχτηκε από ένα εμβολιαστικό κέντρο επειδή εγγράφηκε χρησιμοποιώντας λάθος διαδικτυακή εφαρμογή. “Ήταν ενοχλητικό”, είπε η Morgenstern, προσθέτοντας ότι πληροί τις προϋποθέσεις για εμβόλιο. Λόγω των ελλείψεων του AstraZeneca, δεν μπορεί να κλείσει άλλο ραντεβού πριν από τον Μάιο. “Είναι μια καταστροφή πώς χειρίζονται τα πράγματα εδώ”, είπε.

Στην περιοχή της Λομβαρδίας της Ιταλίας, που ήταν το επίκεντρο της πανδημίας, η εκστρατεία εμβολιασμού ξεκίνησε με αργούς ρυθμούς επειδή ο ανώτερος αξιωματούχος υγειονομικής περίθαλψης αρνήθηκε να στρατολογήσει υγειονομικό προσωπικό κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων. Οι τεχνικές δυσκολίες επιδείνωσαν τα προβλήματα στα κέντρα εμβολιασμού της περιοχής.

«Ορισμένες περίοδοι ήταν άδειες”, δήλωσε η Paola Pedrini, περιφερειακή γενική γραμματέας της ομοσπονδίας οικογενειακών ιατρών της Ιταλίας. “Για μερικούς άλλες, κάλεσαν 900 άτομα όταν μπορούσαν να εμβολιάσουν μόνο 600”.

Για όλα τα προβλήματα, ο Δρ Σλάουι είπε ότι οι Ευρωπαίοι βρίσκονται σε αξιοθαύμαστη θέση. Σύμφωνα με τους αριθμούς, η Ευρώπη είναι περίπου πέντε εβδομάδες πίσω από τις Ηνωμένες Πολιτείες, με τον εφοδιασμό εμβολίων να αναμένεται να αυξηθεί σταθερά. “Είναι πολύ αργά. Αλλά είναι σε καλό σημείο”.

Ο Δρ Van Gucht, του Βελγίου, συμφώνησε. Ωστόσο, είπε ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πάρουν πιθανώς εθνικιστικά μαθήματα από τους τελευταίους μήνες. “Νομίζω ότι στηριχτήκαμε λίγο περισσότερο στις ελεύθερες αγορές”, είπε. “Αυτό που έπρεπε πραγματικά να κάνουμε από την αρχή ήταν να βεβαιωθούμε ότι παράγουμε τα εμβόλια στην επικράτειά μας και ότι προορίζονται για τον δικό μας πληθυσμό”.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις