Ένας κόσμος μέσα από τρεις ιστορίες που δε γνωρίζουν σύνορα

Με συνταξιδιώτη την ActionAid κι ενδεικτική αφετηρία την Γκάνα, το Νεπάλ και την Ελλάδα -τις χώρες που παρουσιάζονται στην ταινία-ντοκιμαντέρ του Παπακαλιάτη με τίτλο «Ένας κόσμος»- τρεις μικρόκοσμοι συναντιούνται και συνδέουν 3 κομμάτια ενός πελώριου παζλ που απεικονίζει τελικά τον κόσμο μας. Στον ενικό, αφού -όσο κι αν αλλάζει το τοπίο και ο τρόπος ζωής- κοινός παρονομαστής παραμένει παντού ο άνθρωπος: ικανός από τη μία για τις μεγαλύτερες τραγωδίες κι από την άλλη για τα μεγαλύτερα επιτεύγματα. Όπως π.χ. να κάνει αυτόν τον έναν κόσμο μας καλύτερο.

Πρώτη στάση, λοιπόν, στην Αφρική και συγκεκριμένα στην Γκάνα: «Πρέπει να ήμουν γύρω στα 17 τότε», αφηγείται η Helen. «Δούλευα σε ένα μαγαζί τα απογεύματα μετά το σχολείο και ο ιδιοκτήτης ήταν άντρας. Ένα βράδυ μετά τη δουλειά, μου ζήτησε να μείνω να τον βοηθήσω να τακτοποιήσει κάποια πράγματα στα ράφια. Τότε ήταν που άρχισε να με χαϊδεύει ερωτικά και προσπάθησε να με βιάσει. Έβαλα τις φωνές κι έφυγα τρέχοντας. Μήνες μετά το περιστατικό, δεν έλεγα να το ξεχάσω. Έβλεπα άντρα μπροστά μου και τον θεωρούσα αμέσως ως απειλή, είχα χάσει την εμπιστοσύνη μου. Και βέβαια δεν είχα πει κουβέντα σε κανέναν για ό,τι συνέβη, μέχρι που μέσω της ActionAid συνειδητοποίησα ότι υπήρχαν κι άλλες κοπέλες με αντίστοιχες ή ακόμα χειρότερες εμπειρίες. Μέχρι τα 23 μου, που παντρεύτηκα, φοβόμουν να κοιμηθώ με τον σύντροφό μου. Ευτυχώς εκείνος με στήριξε, πήγα σε ψυχολόγο και σιγά-σιγά ξεπέρασα τους φόβους μου. Τώρα δουλεύω σε ένα κομμωτήριο που το έχει μια γυναίκα, μεγαλύτερη από εμένα σε ηλικία».

Η σεξουαλική παρενόχληση, όπως και η βία κατά των γυναικών, δυστυχώς δε γνωρίζουν γεωγραφικά σύνορα. Το ίδιο ισχύει και για τις ελλείψεις στην εκπαίδευση και τα ποσοστά αναλφαβητισμού. Αυτή τη φορά έρχονται να μας το θυμίσουν η Kamala με τη γιαγιά της από την Ασία και το μακρινό σε εμάς Νεπάλ: «Αν και μένω κοντά στο σχολείο, σταμάτησα να πηγαίνω για έναν χρόνο. Οι γονείς μου έφυγαν οικονομικοί μετανάστες στην Ινδία κι έμεινα εδώ με τη γιαγιά μου, που είναι μεγάλη σε ηλικία και άρρωστη. Δεν υπήρχε κανείς άλλος να τη φροντίσει… Έβλεπα τους φίλους μου να πηγαίνουν σχολείο και στενοχωριόμουν, ήθελα να πάω κι εγώ, αλλά η γιαγιά μου δε με άφηνε. Έλεγε ότι είμαι κορίτσι και δεν έχει νόημα το σχολείο, καλύτερα να κάνω καμιά δουλειά. Μια μέρα ήρθε ένα κορίτσι από την ομάδα παιδιών που έχει δημιουργήσει η ActionAid και προσπάθησε να της αλλάξει γνώμη. Αρχικά η γιαγιά μου επέμενε, αλλά το κορίτσι ερχόταν ξανά και ξανά και τελικά την έπεισε. Θέλω μια μέρα να βοηθήσω κι εγώ άλλα παιδιά να πάνε σχολείο. Όταν μεγαλώσω θέλω να γίνω γιατρός και να βοηθάω όσους έχουν ανάγκη».

Ακόμα πιο συγκινητικά, όμως, είναι τα λόγια της γιαγιάς της, Padma, που δηλώνει πλέον «περήφανη με την εγγονή της που πηγαίνει σχολείο και μαθαίνει καινούργια πράγματα» και προσθέτει: «Εγώ δεν ξέρω γράμματα. Μεγάλωσα ακούγοντας ότι τα κορίτσια πρέπει να μένουν σπίτι και να κάνουν τις δουλειές του σπιτιού. Ήταν μεγάλο λάθος μου που ζήτησα από την εγγονή μου να σταματήσει το σχολείο».

Ποιος είπε ότι ο άνθρωπος δεν αλλάζει όταν περνούν τα χρόνια; Όσο οι ορίζοντες της ανθρώπινης ψυχής παραμένουν ανοιχτοί, τα πάντα είναι δυνατά, ακόμα κι όταν το εξωτερικό περιβάλλον και οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες του τόπου στέκονται εμπόδιο. Δυστυχώς, ούτε η οικονομική ανέχεια έχει σύνορα και κάπως έτσι χτύπησε τη χώρα μας τα τελευταία χρόνια. Η Larysa, όμως, που ζει στην Ελλάδα του σήμερα, δεν το βάζει κάτω και στέλνει το δικό της μήνυμα αισιοδοξίας:

«Δούλευα 7 χρόνια, είχα αυτή τη ρουτίνα, να σηκωθείς το πρωί, να πας για δουλειά… Μου άρεσε. Και ξαφνικά όταν έμεινα χωρίς δουλειά, αυτό το πράγμα που ήμουν στο σπίτι, ε, πήγα να τρελαθώ!», θυμάται η Larysa, μια γυναίκα με καταγωγή από την Ουκρανία, που βρίσκεται στην Ελλάδα τα τελευταία 18 χρόνια. Απευθύνθηκε στο Επίκεντρο, το κέντρο που δημιούργησε η ActionAid το 2017 στην περιοχή του Κολωνού ώστε να στηρίξει τους συνανθρώπους μας που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα και κοινωνικό αποκλεισμό, με απώτερο σκοπό να σταθούν και πάλι στα πόδια τους. Εκεί βρήκε μια οικογένεια που πίστεψε σε εκείνην και βρίσκεται στο πλευρό της. «Πήγα στο Επίκεντρο κι έκλεισα ραντεβού με τη Σύμβουλο Εργασίας, την Αναστασία. Μου πρότεινε να κάνω μαθήματα ελληνικών, για να μάθω να γράφω πιο σωστά, και με βοήθησε να βρω άλλα δωρεάν προγράμματα για να αποκτήσω δεξιότητες που με ενδιέφεραν. Το Επίκεντρο με βοήθησε να έχω πιο πολλή αυτοπεποίθηση, να πιστεύω στον εαυτό μου. Αισθάνομαι όμορφα όταν έρχομαι εδώ. Είμαι αισιόδοξη, ξέρω ότι εγώ χωρίς δουλειά δε θα μείνω. Ταυτόχρονα, όμως, ξέρω ότι μπορώ να βρω και κάτι που μου αρέσει».

Η αλλαγή που βίωσαν άνθρωποι όπως η Helen, η Kamala και η γιαγιά της, ή η Larysa είναι ικανή τελικά να φέρει τον κόσμο πάνω-κάτω. Κι αυτό ακριβώς χρειαζόμαστε, όταν ενδεικτικά 1 στις 3 γυναίκες στην Γκάνα θεωρεί δικαιολογημένη τη βία που ασκείται κατά των κοριτσιών και των γυναικών, όταν περισσότερες από τις μισές γυναίκες ηλικίας άνω των 15 ετών στο Νεπάλ δε γνωρίζουν γραφή κι ανάγνωση και το 37% των παιδιών ηλικίας 5-14 ετών αναγκάζεται να δουλέψει, όταν την ίδια ακριβώς στιγμή στην Ελλάδα το ποσοστό ανεργίας ανέρχεται σε 18,6%, με την ανεργία των νέων κάτω των 25 ετών να αγγίζει το 36,6% (στοιχεία Σεπτ. 2018).

Όσο κι αν διαφέρουν τα προβλήματα από χώρα σε χώρα, τα συναισθήματα που βιώνουν οι αδικημένοι και οι κοινωνικά αποκλεισμένοι παραμένουν παντού τα ίδια. Κι επειδή ο κόσμος μας, τελικά, δεν είναι μόνο ο πλανήτης, αλλά κυρίως εμείς – οι άνθρωποι – ας μην περιμένουμε «σούπερ ήρωες» για να τον αλλάξουμε.

Μάθετε περισσότερα για το «Ένας Κόσμος» του Χριστόφορου Παπακαλιάτη εδώ.