Ενισχύουμε τη θέση των θυμάτων για ένα καλύτερο μέλλον δικαιοσύνης και προστασίας στην Ευρώπη

Ένα έγκλημα μπορεί να συμβεί οπουδήποτε και σε βάρος οποιουδήποτε. Κάθε θύμα εγκληματικής πράξης έχει δικαίωμα να λαμβάνει προστασία και στήριξη και να έχει πρόσβαση στη δικαιοσύνη, ανεξάρτητα από το ποιος ή ποια είναι, ποιο έγκλημα υπέστη ή σε ποια περιοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) διαπράχθηκε.

Καθώς σήμερα είναι η Ευρωπαϊκή Ημέρα για τα Θύματα Εγκληματικών Πράξεων (22 Φεβρουαρίου), δεσμεύομαι ότι θα εργαστούμε ακόμη πιο σκληρά για να βελτιώσουμε τις ζωές των θυμάτων σε ολόκληρη την Ένωσή μας. Στην ως τώρα διαδρομή μου ως δημόσιου προσώπου, είχα συχνά την ευκαιρία να δω από πρώτο χέρι τις τραυματικές επιπτώσεις που έχει το έγκλημα στα θύματα. Έχω γίνει μάρτυρας της αγωνίας τους, του πόνου τους, και της αίσθησής τους ότι το σύστημα τους έχει εγκαταλείψει. Ως Επίτροπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αρμόδιος για την Ποινική Δικαιοσύνη, είμαι αποφασισμένος να συμβάλω ώστε να βελτιωθεί η εμπειρία που βιώνουν τα θύματα εγκληματικών πράξεων στην πράξη.

Μολονότι οποιοσδήποτε και οποιαδήποτε μπορεί να πέσει θύμα εγκλήματος —στο σπίτι, στην εργασία, ή ταξιδεύοντας σε άλλη χώρα για δουλειά ή διακοπές— τα θύματα συχνά ανήκουν στα πιο ευάλωτα μέλη των κοινωνιών μας, που μπορεί να νιώθουν απομονωμένα, χωρίς να ξέρουν πού να στραφούν για βοήθεια. Μπορεί να έχουν ψυχικά τραύματα και χρόνιες επιπτώσεις στη σωματική και την ψυχική τους υγεία. Παρ’ όλα αυτά,  κατά τη διάρκεια της ποινικής διαδικασίας, τα θύματα μπορεί να αισθάνονται ότι χρησιμοποιούνται απλώς ως μάρτυρες, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη πώς αισθάνονται και τι έχουν περάσει. Αυτό το βρίσκω απαράδεκτο και είναι αυτό που θέλω να αλλάξω.

Με την κατάλληλη υποστήριξη, προστασία και αξιοπρεπή μεταχείριση, μπορούμε να ελαχιστοποιήσουμε πολλές από τις επιπτώσεις που έχουν τα εγκλήματα στα θύματα. Η Ευρωπαϊκή Ημέρα για τα Θύματα Εγκληματικών Πράξεων είναι μια σκληρή υπενθύμιση της ευθύνης που έχουμε όλοι να μην παραμελούνται τα θύματα. Δεσμεύομαι ότι κάθε θύμα θα λαμβάνει τη φροντίδα και την προσοχή που του αξίζει και ότι, ως πρόσωπα που έχουν πληγωθεί βαθιά από το έγκλημα, θα μπορούν να απολαμβάνουν το ίδιο ελάχιστο επίπεδο υποστήριξης, προστασίας και πρόσβασης στη δικαιοσύνη σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ.

Από το 2015, η Οδηγία για τα Δικαιώματα των Θυμάτων —το κύριο σώμα των ευρωπαϊκών κανόνων για τα δικαιώματα των θυμάτων— έχει συμβάλει στην περιφρούρηση των δικαιωμάτων του 15% των Ευρωπαίων που εκτιμάται ότι πέφτουν θύματα εγκληματικών πράξεων κάθε χρόνο. Το 2022, σε αξιολόγησή της η Επιτροπή εντόπισε πέντε δικαιώματα που πρέπει να ενισχυθούν κατά την εφαρμογή του νόμου: το δικαίωμα ενημέρωσης, το δικαίωμα σε υποστήριξη και το δικαίωμα σε προστασία, σύμφωνα με τις ατομικές ανάγκες κάθε θύματος, τα δικονομικά δικαιώματα και το δικαίωμα σε έκδοση απόφασης για τη χορήγηση αποζημίωσης στο πλαίσιο της ποινικής διαδικασίας.

Επιπλέον, από τότε που εκδόθηκε η Οδηγία για τα Δικαιώματα των Θυμάτων, τα ελάχιστα πρότυπα για τα δικαιώματα των θυμάτων έχουν εξελιχθεί. Σήμερα, έχουμε μια διαφορετική αντίληψη για το πώς θα πρέπει να είναι μια φιλική προς τα παιδιά και επικεντρωμένη στα θύματα δικαιοσύνη· επίσης, διαθέτουμε νέα μέσα για την παροχή πρόσβασης στη δικαιοσύνη, την υποστήριξη, την προστασία και την επικοινωνία με τα θύματα εγκληματικών πράξεων.

Έτσι, τώρα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει την αναθεώρηση της Οδηγίας για τα Δικαιώματα των Θυμάτων, επιδιώκοντας να αναβαθμίσουμε τα ελάχιστα πρότυπα για τα δικαιώματα των θυμάτων σε ολόκληρη την ΕΕ, ώστε τα πιο ευάλωτα μέλη της κοινωνίας μας —τα θύματα εγκληματικών πράξεων— να μπορούν να αντλήσουν τα οφέλη από την πρόοδο που έχει σημειωθεί. Η πρόταση της Επιτροπής περιλαμβάνει τροποποιήσεις που είναι και φιλόδοξες και αναλογικές: βελτίωση της πρόσβασης σε πληροφορίες, αύξηση της προστασίας, ενίσχυση της στήριξης, βελτίωση της συμμετοχής των θυμάτων σε ποινικές διαδικασίες και διευκόλυνση της πρόσβασής τους σε αποζημίωση.

Θα ήθελα να σημειώσω εδώ ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη προτείνει να καταστούν υποχρεωτικές οι γραμμές βοήθειας των θυμάτων σε ολόκληρη την ΕΕ, με χρήση του πανευρωπαϊκού αριθμού 116 006. Αυτές οι γραμμές βοήθειας θα πρέπει να παρέχουν πληροφορίες στα θύματα σχετικά με τα δικαιώματά τους, να παραπέμπουν τα θύματα σε εξειδικευμένη υποστήριξη όταν είναι αναγκαίο, και να συμπληρώνονται με πληροφορίες on line, σε πλήρεις δικτυακούς τόπους, διαθέσιμους σε διάφορες γλώσσες και σχεδιασμένους ώστε να είναι προσβάσιμοι σε άτομα με αναπηρία. Τα καλά νέα είναι ότι ανάλογες γραμμές βοήθειας υπάρχουν ήδη στα περισσότερα κράτη μέλη, όμως η κάλυψη πρέπει να επεκταθεί σε ολόκληρη την Ένωση, ώστε τα θύματα να μπορούν να βασίζονται σε αυτές όπου κι αν βρίσκονται.

Επίσης, τα θύματα θα πρέπει να προστατεύονται καλύτερα, με πιο εξατομικευμένη αξιολόγηση των αναγκών τους και με μεγαλύτερη διαθεσιμότητα των εντολών προστασίας. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τα πλέον ευάλωτα θύματα εγκληματικών πράξεων, όπως τα άτομα με αναπηρία, τα θύματα εγκλημάτων μίσους, τα θύματα του οργανωμένου εγκλήματος ή των βασικών διεθνών εγκλημάτων, καθώς και τα άτομα που χρειάζονται σωματική προστασία από τη βία. Τα πλέον ευάλωτα θύματα θα πρέπει, εφόσον δικαιολογείται από την ατομική τους αξιολόγηση, να έχουν πρόσβαση και σε δωρεάν ψυχολογική υποστήριξη για όσο χρονικό διάστημα είναι αναγκαίο. Τα παιδιά θύματα θα πρέπει να μπορούν να λαμβάνουν πέρα από προστασία και εξειδικευμένη υποστήριξη από όλες τις αναγκαίες υπηρεσίες στον ίδιο χώρο.

Όσον αφορά την ποινική διαδικασία, τα θύματα θα πρέπει να μπορούν να συμμετέχουν πιο ενεργά, να λαμβάνουν στήριξη στα δικαστήρια και να έχουν το δικαίωμα να προσβάλλουν αποφάσεις που θίγουν τα δικαιώματά τους. Πιστεύω ακράδαντα ότι θα πρέπει όχι μόνο τα θύματα να νιώθουν ότι δεν αγνοούνται αλλά και η θέση τους να ενισχυθεί καθ’ όλη τη διάρκεια των νομικών διαδικασιών. Όταν καλούνται ως μάρτυρες, θα πρέπει να τους διασφαλίζεται το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα, ώστε να προστατεύεται η ασφάλειά τους και να περιορίζεται ο κίνδυνος περαιτέρω θυματοποίησής τους.

Με αυτές και άλλες σημαντικές τροποποιήσεις, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σκοπεύει να βελτιώσει σημαντικά την κατάσταση των θυμάτων εγκληματικών πράξεων σε ολόκληρη την ΕΕ.

Ωστόσο, για να καταστούν ευρωπαϊκό δίκαιο οι προτάσεις της Επιτροπής θα πρέπει πρώτα να συμφωνηθούν από τους νομοθέτες, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, θεσμοί οι οποίοι, ευτυχώς, έχουν ήδη εκδηλώσει την ισχυρή τους δέσμευση στις εν εξελίξει διαπραγματεύσεις. Χάρη σε αυτή τη θετική προσέγγιση, πιστεύω ότι θα επιτευχθεί γρήγορα συμφωνία για αυτή τη φιλόδοξη αναθεώρηση των ισχυόντων κανόνων, ώστε να μπορέσουμε να βελτιώσουμε τη ζωή χιλιάδων θυμάτων σε ολόκληρη την ΕΕ.