Επιστροφή του Βερολίνου στη διεθνή σκηνή – Η νέα στρατηγική Μερτς αγγίζει και την Τουρκία

Για τα γερμανικά δεδομένα, η συμφωνία για τον σχηματισμό νέας κυβέρνησης στο Βερολίνο επετεύχθη με ταχύτητα. Οι εκλογές για την Ομοσπονδιακή Βουλή διεξήχθησαν πριν από λιγότερο από δύο μήνες. Χρειάστηκαν έξι εβδομάδες διαπραγματεύσεων μέχρι την παρουσίαση της συμφωνίας, η οποία αναμένεται να καθοδηγήσει την πολιτική της μελλοντικής κυβερνητικής συμμαχίας.

«Η Γερμανία επιστρέφει» είναι το κεντρικό μήνυμα του Φρίντριχ Μερτς, προέδρου της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης (CDU), ο οποίος θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι θα είναι ο επόμενος καγκελάριος. Αν και οι τελικές συμφωνίες της CDU, της βαυαρικής αδελφής της CSU και των Σοσιαλδημοκρατών πρέπει ακόμη να εγκριθούν από τα μέλη των κομμάτων με δημοκρατικές διαδικασίες, η ανάδειξη του Μερτς στην ηγεσία της κυβέρνησης θεωρείται τυπική διαδικασία.

Ο κόσμος έχει αλλάξει ριζικά από τότε που, σχεδόν ταυτόχρονα με την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ, κατέρρευσε η αποκαλούμενη κυβέρνηση «φανάρι» στη Γερμανία, οδηγώντας σε πρόωρες εκλογές. Έκτοτε, ο Τραμπ έχει θέσει υπό αμφισβήτηση θεμελιώδεις αρχές της δυτικής – και κατ’ επέκταση ευρωπαϊκής – αρχιτεκτονικής ασφαλείας. Την ίδια περίοδο, η Γερμανία ήταν στραμμένη στον εαυτό της, βυθισμένη σε προεκλογικές αντιπαραθέσεις. Αλλά αυτό έχει πλέον τελειώσει, το ιντερλούδιο που προκάλεσε η εσωτερική πολιτική φτάνει στο τέλος του.

Ο Φρίντριχ Μερτς έχει ήδη δώσει δείγματα των φιλοδοξιών του, κάνοντας σαφές ότι διεκδικεί ηγετικό ρόλο: «Η απόλυτη προτεραιότητά μου θα είναι να ενισχύσω την Ευρώπη το ταχύτερο δυνατό, ώστε σταδιακά να αποκτήσουμε πραγματική ανεξαρτησία από τις Ηνωμένες Πολιτείες», δήλωσε το βράδυ των γερμανικών εκλογών. Λίγο αργότερα, ο νικητής των εκλογών ταξίδεψε στο Παρίσι για ένα πρώτο συμβολικό τετ-α-τετ με τον Γάλλο πρόεδρο. Μετά την προγραμματισμένη εκλογή του στην καγκελαρία, πιθανότατα στις 6 Μαΐου – δύο ημέρες πριν από την 80ή επέτειο του τέλους του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου – ο Μερτς θα επισκεφθεί και πάλι τη Γαλλία, και κατόπιν την Πολωνία.

Το ενδιαφέρον θα επικεντρωθεί στις αναταράξεις που προκαλούν οι ενέργειες του ολοένα και πιο απρόβλεπτου Προέδρου των ΗΠΑ στη διεθνή σκηνή. Ένα ταξίδι στην Ουάσιγκτον περιλαμβάνεται ήδη στην ατζέντα του Μερτς. Όπως δήλωσε, έχει λάβει «πολλές φορές χαιρετισμούς» από τον Τραμπ. Κατά την επίσκεψή του, η οποία δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί χρονικά, δεν σκοπεύει να εκπροσωπήσει μόνο τη Γερμανία, αλλά να προηγηθεί διαβούλευση με τους Ευρωπαίους εταίρους. Ο κατάλογος των διατλαντικών διαφωνιών είναι μακρύς. «Πρέπει να υπάρξει συντονισμός. Και για μένα, η Ευρώπη έχει προτεραιότητα», τόνισε ο επόμενος καγκελάριος.

Όποιος θέλει να γνωρίζει προς ποια κατεύθυνση σκοπεύει να οδηγήσει τη Γερμανία ο νέος καγκελάριος, μπορεί να ανατρέξει στη συμφωνία συνασπισμού που παρουσιάστηκε στο κοινό στα μέσα της περασμένης εβδομάδας. Σε 144 σελίδες, με αρκετές λεπτομέρειες, περιγράφεται το κυβερνητικό πρόγραμμα της επόμενης τετραετίας. Για το διεθνές κοινό, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα κεφάλαια που αφορούν την οικονομική πολιτική, τη μετανάστευση, την εξωτερική και την αμυντική πολιτική.

Αμέσως μετά τις εκλογές – πριν καν αναλάβει επίσημα τα καθήκοντά του – ο Μερτς απέδειξε ότι είναι άνθρωπος της δράσης και διαθέτει πολιτική ευελιξία. Σε μια κίνηση που χαρακτηρίστηκε από πολλούς ως εντυπωσιακή στροφή, εγκατέλειψε τη μέχρι πρότινος αδιάλλακτη στάση του υπέρ του «φρένου χρέους», ενός συνταγματικού περιορισμού στον νέο δανεισμό, και πρωτοστάτησε – σε συνεργασία με το απερχόμενο κοινοβούλιο – στην αναθεώρησή του. Με τον τρόπο αυτό άνοιξε τον δρόμο για μια άνευ προηγουμένου αύξηση του χρέους στη μεταπολεμική ιστορία της Γερμανίας, γεγονός που παρέχει στην κυβέρνηση μεγάλες ευχέρειες στις δημοσιονομικές της επιλογές. Τα προϋπολογισθέντα δισεκατομμύρια θα διατεθούν – όπως ανακοινώθηκε – για την αναβάθμιση των υποδομών της χώρας και την αναζωογόνηση της γερμανικής οικονομίας.

Σε αντίθεση με άλλους Ευρωπαίους ηγέτες, ο Μερτς εξέφρασε ανοιχτά τις αμφιβολίες του για το κατά πόσο η Ουάσιγκτον, υπό τον Τραμπ, θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Και δεν έμεινε στα λόγια. Το γερμανικό κοινοβούλιο ενέκρινε ήδη την πρότασή του για μια «χωρίς όρια» αύξηση των στρατιωτικών δαπανών. «Ό,τι κι αν κοστίσει» („whatever it takes“) – είναι το μήνυμα – ώστε η Γερμανία να θωρακιστεί απέναντι στην ενδεχόμενη απειλή από τη Ρωσία του Πούτιν.

Στην εξωτερική και αμυντική πολιτική της Γερμανίας, η Ουκρανία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο από την έναρξη της ρωσικής εισβολής. «Μια ισχυρή, δημοκρατική και κυρίαρχη Ουκρανία, που αποφασίζει αυτόνομα για το μέλλον της με ευρωατλαντική προοπτική, είναι κρίσιμη για τη δική μας ασφάλεια», αναφέρεται στη συμφωνία συνασπισμού.

Με την Ουάσιγκτον να εμφανίζεται διστακτική, αναμένεται ότι το Βερολίνο θα εντείνει τη στήριξή του προς το Κίεβο. Δεν υπάρχει ωστόσο δέσμευση ως προς την ποιότητα των όπλων. Ο Μερτς, ως αρχηγός της αντιπολίτευσης, είχε υποστηρίξει – σε αντίθεση με τον καγκελάριο Σολτς – την αποστολή πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς Taurus στην Ουκρανία. Εξίσου ασαφής παραμένει ο σχεδιασμός για τη συμμετοχή των αμυντικών δαπανών στο ΑΕΠ. Αν και επιμένει στην ανάγκη στρατιωτικής ενίσχυσης, ο Μερτς δεν έχει αποσαφηνίσει το δημοσιονομικό μέγεθος που αυτή θα λάβει.

Μεταξύ των χωρών που αναφέρονται ονομαστικά στη συμφωνία του νέου κυβερνητικού συνασπισμού βρίσκεται και η Τουρκία – «ένας σημαντικός στρατηγικός εταίρος στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, γείτονας της Ε.Ε. και επιδραστικός παίκτης στη Μέση Ανατολή». Η μελλοντική κυβέρνηση εκφράζει την πρόθεσή της να αντιμετωπίσει από κοινού με την Άγκυρα «τις γεωπολιτικές προκλήσεις, από την πολιτική ασφαλείας έως τη μετανάστευση». Στο κείμενο προστίθεται ότι «λυπούμαστε που η Τουρκία απομακρύνεται όλο και περισσότερο από το αξιακό πλαίσιο της Ε.Ε.». Η κριτική για τη διάβρωση του κράτους δικαίου και την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελεί σταθερά της γερμανικής πολιτικής απέναντι στην Τουρκία.

Το μέλλον θα δείξει αν αυτή η στάση θα επηρεάσει και τη συνεργασία στους εξοπλισμούς. Τα τελευταία χρόνια καταγράφεται μείωση στις σχετικές συμφωνίες. Ο Ταγίπ Ερντογάν έχει εκφράσει ανοιχτά το ενδιαφέρον του για γερμανικής κατασκευής πολεμικό υλικό. Το κατά πόσο η νέα κυβέρνηση θα ανταποκριθεί σε αυτό το αίτημα θα κρίνει εν πολλοίς και τη μελλοντική ποιότητα των ελληνογερμανικών σχέσεων.

*Ο Δρ. Ρόναλντ Μαϊνάρντους είναι πολιτικός αναλυτής, σχολιαστής και Κύριος Ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ