Ερντογάν ή Ιμάμογλου: Η μάχη για το πολιτικό μέλλον της Τουρκίας

Για μια εκλογική αναμέτρηση στην οποία δεν είναι προσωπικά υποψήφιος, η εμπλοκή του προέδρου Ερντογάν είναι εξαιρετική. Σχεδόν δεν περνάει μέρα που να μην διεξάγει προεκλογική καμπάνια για τους υποψηφίους του ΑΚΡ σε μία από τις αμέτρητες συγκεντρώσεις.

Στις τοπικές και περιφερειακές εκλογές αυτής της Κυριακής διακυβεύονται πολύ περισσότερα από ό,τι συνήθως στις τοπικές ψηφοφορίες. Οι αντίπαλοι -και οι πολιτικοί παρατηρητές- χαρακτηρίζουν τις εκλογές ως δημοψήφισμα για το πολιτικό μέλλον της Τουρκίας.

«Αν κερδίσει ο Εκρέμ Ιμάμογλου, η Τουρκία θα ξυπνήσει σε ένα εντελώς διαφορετικό πολιτικό περιβάλλον και με νέες πολιτικές ισορροπίες το πρωί της 1ης Απριλίου» επισημαίνει ο γνωστός Τούρκος σχολιαστής Murat Yekin. Ο Ozer Sencar, επικεφαλής του γνωστού ινστιτούτου έρευνας κοινής γνώμης Metropoll, προχωρά ένα βήμα παραπέρα. Δήλωσε στο πρακτορείο ειδήσεων Reuters: «Εάν ο Εκρέμ Ιμάμογλου κερδίσει τις εκλογές στην Κωνσταντινούπολη και οι εκλογές δεν ακυρωθούν για οποιονδήποτε λόγο, θα γίνει ο επόμενος Τούρκος πρόεδρος το 2028».

Είναι, επομένως, κατανοητό ότι όλα τα βλέμματα θα είναι στραμμένα στην Κωνσταντινούπολη αυτή την Κυριακή. Οι δημοσκόποι προβλέπουν αγώνα στήθος με στήθος και οι προβλέψεις έχουν περιορισμένη αξία. Το είδαμε αυτό, εξάλλου, για τελευταία φορά στις περσινές προεδρικές και βουλευτικές εκλογές, όταν οι δημοσκόποι είχαν προβλέψει σαφές προβάδισμα της αντιπολίτευσης και ο Ερντογάν και το κόμμα του αναδείχθηκαν τελικά οι μεγάλοι νικητές.

Παρά την αναξιοπιστία τους, οι δημοσκοπήσεις διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις προεκλογικές εκστρατείες των υποψηφίων – και στην Τουρκία. Τα μεγάλα κόμματα χρησιμοποιούν τα δημοσκοπικά στοιχεία για να δείξουν στους ψηφοφόρους ότι προηγούνται. Ένα εξίσου σημαντικό όπλο στο προεκλογικό οπλοστάσιο του Ερντογάν είναι οι τεράστιες συγκεντρώσεις στις οποίες ο πρόεδρος αναζητά την άμεση επαφή με τις μάζες.

Ο Ερντογάν έχει συνηθίσει να αποτελεί μαγνήτη για τις μάζες. Η τελευταία μεγάλη εμφάνισή του στην Κωνσταντινούπολη πριν από τις εκλογές της Κυριακής ήταν πολύ κατώτερη των προσδοκιών. «Έχουμε συνηθίσει να έρχονται 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι σε αυτή την πλατεία και σήμερα είναι μόνο 650.000» παραπονέθηκε ένας εμφανώς απογοητευμένος Ερντογάν.

Λίγες ημέρες νωρίτερα, μια δήλωση του Τούρκου προέδρου είχε προκαλέσει αναστάτωση: «Δουλεύω με όλες μου τις δυνάμεις, γιατί αυτός είναι ένας τελικός για μένα. Σύμφωνα με το νόμο, αυτές οι εκλογές θα είναι οι τελευταίες μου» δήλωσε ο Ερντογάν. Τα λόγια του προέδρου προκάλεσαν σάλο, ιδίως στις δυτικές χώρες. Στην Τουρκία, οι δηλώσεις του Ερντογάν αντιμετωπίστηκαν με ειρωνεία. Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το σχόλιο ήταν: «Μήπως θέλει να παραιτηθεί ξανά;».

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Ερντογάν προσπαθεί να κινητοποιήσει το εκλογικό σώμα ανακοινώνοντας μια ενδεχόμενη παραίτησή του: το 2009, ο Ερντογάν μίλησε για τις τελευταίες του εκλογές, τρία χρόνια αργότερα ανακοίνωσε ότι θα διεκδικήσει για τελευταία φορά την προεδρία του κόμματός του και πιο πρόσφατα -το 2023- είπε ότι θα είναι η τελευταία φορά που θα ζητήσει από τους ψηφοφόρους την υποστήριξή τους προτού παραδώσει την εξουσία στη νεότερη γενιά. Στην πραγματικότητα, ο Ερντογάν επέκτεινε τις εξουσίες του μετά από κάθε εκλογή – και τώρα βρίσκεται στο ζενίθ της ισχύος του.

Η “μάχη” για την Κωνσταντινούπολη

Παρ’ όλα αυτά, οι εκλογές στην Κωνσταντινούπολη μπορούν να αποτελέσουν πλήγμα για την παντοδυναμία του προέδρου και τη φαινομενικά ασταμάτητη άνοδό του.

Από την τελευταία μεγάλη νίκη του Ερντογάν στις περσινές προεδρικές και βουλευτικές εκλογές, παρατηρήθηκαν σημαντικές αλλαγές στην πολιτική σκακιέρα της Τουρκίας. Οι πολιτικές συμμαχίες αποτελούν κεντρικό παράγοντα στην τουρκική πολιτική. Χωρίς συμμαχίες, τα κόμματα δεν μπορούν να κερδίσουν πλειοψηφίες, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχία. Αυτές οι συμμαχίες σπάνια βασίζονται σε προγραμματική συναίνεση και, ως εκ τούτου, έχουν συχνά οπορτουνιστικό χαρακτήρα, γεγονός που εξηγεί γιατί οι συμμαχίες δεν είναι μόνιμες. Ένα παράδειγμα είναι η συμμαχία έξι κομμάτων της αντιπολίτευσης, η οποία προσπάθησε μάταια να εκθρονίσει τον Ερντογάν πέρυσι – και γρήγορα κατέρρευσε μετά την ήττα.

Στην Κωνσταντινούπολη, ο Ιμάμογλου κατεβαίνει χωρίς την υποστήριξη του κόμματος IYI και μικρότερων συμμάχων του αντι-Ερντογάν στρατοπέδου από το 2023. Οι Κούρδοι, οι οποίοι αποτελούν περίπου το 10% των ψηφοφόρων στην Κωνσταντινούπολη, έχουν βρεθεί και πάλι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Η εκλογική τους συμπεριφορά θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό τη νίκη ή την ήττα.

Στις εκλογές του 2019, η ψήφος των Κούρδων βοήθησε τον Ιμάμογλου να υπερνικήσει τον υποψήφιο του ΑΚΡ. Αυτή τη φορά, το φιλοκουρδικό DEM (Λαϊκό Κόμμα για την Ισότητα και τη Δημοκρατία) κατεβαίνει με δικούς του υποψηφίους. Ωστόσο, το κόμμα έχει προφανώς προτείνει λιγότερο γνωστούς υποψηφίους, μια κίνηση που οι πολιτικοί παρατηρητές ερμηνεύουν ως έμμεση υποστήριξη προς τον Ιμάμογλου. «Η υποψήφια του DEM για τη δημαρχία της Κωνσταντινούπολης, η Μεράλ Ντανίς Μπεστάς, κάνει εκστρατεία σαν να εργάζεται για τον Ιμάμογλου» σχολιάζει ο Τούρκος δημοσιογράφος Ισμαήλ Γιασά.

Ο επίσημος αντίπαλος του νυν δημάρχου Ιμάμογλου είναι ο Μουράτ Κουρούμ, ένας μάλλον άχρωμος πρώην υπουργός Πολεοδομίας και Περιβάλλοντος. Πολιτικά, ο 47χρονος τεχνοκράτης παίζει δευτερεύοντα ρόλο. Ακόμη και αν το όνομα του Ερντογάν δεν εμφανίζεται στο ψηφοδέλτιο, γινόμαστε μάρτυρες μιας μονομαχίας στην Κωνσταντινούπολη μεταξύ του εν ενεργεία προέδρου και του εν ενεργεία δημάρχου της μεγαλύτερης και σημαντικότερης πόλης.

Ενώ το απρόβλεπτο των Κούρδων ψηφοφόρων αποτελεί πρόβλημα για τον Ιμάμογλου, το ΑΚΡ του Ερντογάν πρέπει να υπολογίζει σε απώλειες λόγω της νέας δύναμης του θρησκευτικο-συντηρητικού «Κόμματος Νέας Ευημερίας». Το YRP αυτοαποκαλείται «το ταχύτερα αναπτυσσόμενο κόμμα στην Τουρκία». Στις περσινές βουλευτικές εκλογές κέρδισε το 2,3% των ψήφων σε εθνικό επίπεδο. Ορισμένες δημοσκοπήσεις σήμερα ανεβάζουν τη δυνητική βάση των ψηφοφόρων του στο 7%. «Ακόμη και το μισό από αυτό θα ήταν αρκετό για να εμποδίσει το ΑΚΡ να κερδίσει στην Κωνσταντινούπολη» εκτιμά ο Γερμανός ειδικός σε θέματα Τουρκίας Günter Seufert.

Στο δρόμο προς τις εκλογές της Κυριακής, πολλά είναι ρευστά πολιτικά στην Τουρκία, ιδίως όσον αφορά τις συμμαχίες και τις συμφωνίες μεταξύ των υποψηφίων και των κομμάτων τους. Αυτό που δεν έχει αλλάξει, ωστόσο, είναι οι αντίξοες συνθήκες κάτω από τις οποίες διεξάγονται αυτές οι εκλογές. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, όπου ο έλεγχος της κυβέρνησης είναι σχεδόν απόλυτος. Σύμφωνα με δημοσίευμα του πρακτορείου ειδήσεων AP, ο κρατικός ραδιοτηλεοπτικός φορέας TRT διέθεσε 32 ώρες τηλεοπτικού χρόνου στους υποψηφίους του κυβερνώντος κόμματος κατά τις πρώτες 40 ημέρες της προεκλογικής εκστρατείας. Οι υποψήφιοι της αντιπολίτευσης διέθεταν μόνο 25 λεπτά στα ελεγχόμενα από το κράτος μέσα ενημέρωσης.

*Ο Δρ. Ρόναλντ Μαινάρντους είναι πολιτικός αναλυτής, σχολιαστής και Κύριος Ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ