Ετζέ Τεμελκουράν: Κορονοϊός και δεξιός λαϊκισμός είναι φονικό δίδυμο

Εχει, πια, περάσει πολύς καιρός που η Ετζέ Τεμελκουράν έχει εγκαταλείψει την Τουρκία. Η βάση της πια βρίσκεται στο πολύ ήρεμο Ζάγκρεμπ απ’ όπου η φημισμένη Τουρκάλα συγγραφέας και δημοσιογράφος “απλώνει” το έργο της στον υπόλοιπο κόσμο μακριά από τις δαγκάνες της λογοκρισίας του καθεστώτος Ερντογάν.

Γι’ αυτήν έτσι και αλλιώς δεν υπήρχε άλλη επιλογή. Αν πραγματικά επιθυμούσε να γράφει αλήθειες για τη χώρα της, θα έπρεπε με κάποιο τρόπο να την απαρνηθεί.

Το τελευταίο της βιβλίο “Πως χάνεται μία πατρίδα. Τα 7 βήματα από τη Δημοκρατία στη Δικτατορία” (κυκλοφορεί στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Διόπτρα) είναι κόλαφος για τους λαϊκιστές ηγέτες του κόσμου και ιδιαίτερα γι’ αυτούς που υπηρετούν το λαϊκισμό από τη δεξιά πλευρά του πολιτικού φάσματος.

Είναι αφιερωμένο, θα έλεγε κανείς, στα έργα και τις ημέρες του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, του Ντόναλντ Τραμπ, του Βίκτορ Ορμπαν, του Ζάιρ Μπολσοναρο ακόμα και του Βλάντιμιρ Πούτιν. Περιγράφει μ’ έναν ιδιαίτερα κατανοητό λόγο τους μηχανισμούς εκείνους με τους οποίους ο δεξιός λαϊκισμός αρχικά επιβάλλεται στο κοινωνικό σώμα και εν συνεχεία γίνεται η απόλυτη ιδεολογία στην οποία δεν χωρά καμία αντιπολίτευση και καμία κριτική.

Το γεγονός ότι λίγο μετά την έκδοση του βιβλίου της, ο πλανήτης αντιμετώπισε το αμείλικτο φαινόμενο της πανδημίας του κορονοϊού θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως ένα θείο δώρο, όσο παράδοξο και αν ακούγεται. Ο λόγος είναι απλός αλλά σαφής. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας οι ανά τον κόσμο δεξιοί λαϊκιστές ξεδίπλωσαν χωρίς αιδώ και με πρόσχημα τον ιό όλο εκείνο το κουβάρι των μεθόδων με τις οποίες φιλοδοξούν να κυριαρχήσουν. Μετέτρεψαν, δηλαδή, το βιβλίο σε εργαλείο επεξήγησης των γεγονότων.

Συναντήσαμε (νοερά) την Ετζέ Τεμελκουράν στο Ζάγκρεμπ. Ενα λουμπάγκο την είχε θέσει προσωρινά νοκ-άουτ σωματικώς, πνευματικώς όμως η σπουδαία Τουρκάλα βρισκόταν σε εξαιρετική κατάσταση. Το απέδειξε από τα πρώτα δευτερόλεπτα της συζήτησης όταν κλήθηκε να απαντήσει στο ερώτημα για τον τρόπο με τον οποίο οι λαϊκιστές ηγέτες του πλανήτη αντιμετώπισαν την πανδημία: “Η λογική του δεξιού λαϊκισμού λειτουργεί κάθε φορά και παντού με τον ίδιο τρόπο. Τρομοκρατήστε το χώρο της επικοινωνίας, επιτεθείτε στη λογική και κινητοποιήστε την οργανωμένη άγνοια ενάντια στο κοινό καλό για να ωφελήσετε το μεγάλο κεφάλαιο. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτοί είναι τίτλοι κεφαλαίων στο “Πως χάνεται μία πατρίδα”.

Οντως, οι φράσεις προσομοιάζουν με τους τίτλους του βιβλίου της. Συνεχίζει στο ίδιο πνεύμα: “Βλέπουμε το ίδιο πράγμα να συμβαίνει για ακόμα μια φορά λόγω της πανδημίας. Η διαφορά αυτή τη φορά είναι ότι πρόκειται για μία μαζική καταστροφή μεγάλης κλίμακας που αποκρυσταλλώνει το καλό και το κακό. Αυτός είναι ο λόγος που οι συμπεριφορές των δεξιών λαϊκιστών γίνονται πιο ορατές απ’ ότι στο παρελθόν”.

Η Τεμελκουράν έχει τον ίδιο φόβο με πάρα πολλούς ανθρώπους αυτές τις ημέρες. Ποιος είναι αυτός; Μα φυσικά ο τεράστιος κίνδυνος τα μέτρα περιορισμού της ελευθερίας των πολιτών που πάρθηκαν για τη μη εξάπλωση της πανδημίας αποκτήσουν μόνιμα χαρακτηριστικά: “Αυτό το βλέπουμε ήδη στην Ουγγαρία και σε πολλά άλλα μέρη. Φαίνεται ότι ο κορονοϊός και ο δεξιός λαϊκισμός είναι σύντροφοι, ένα φονικό δίδυμο. Δυστυχώς οι απαιτήσεις για την καταπολέμηση της πανδημίας νομιμοποιούν ορισμένα από τα πολιτικά εργαλεία που χρησιμοποιούν οι δεξιοί λαϊκιστές όπως η κονιορτοποίηση και εν τέλει η απαγόρευση της αντιπολίτευσης”.

Υπάρχει, όμως αντίδοτο σ’ αυτό; “Εάν οι λαοί του κόσμου δεν αντιδράσουν, φοβάμαι ότι θα γίνει πολύ εύκολο για τους λαϊκιστές ηγέτες να επιβάλλουν τις πολιτικές τους ως μόνιμους κανόνες. Ωστόσο, το πλεονέκτημα που έχουμε είναι ότι η πανδημία λειτουργεί ως δείγμα γραφής ενώ παρατηρούμε επίσης ότι αυτοί οι κατά τα άλλα ισχυροί άνδρες της πολιτικής αποδεικνύονται εντελώς ανεπαρκείς όταν προκύπτουν δύσκολα προβλήματα. Επομένως υπάρχουν καλές πιθανότητες για όσους δεν αντιλήφθηκαν τον κίνδυνο να χαθεί η δημοκρατία να γίνουν πλέον περισσότερο επιφυλακτικοί”.

Εκτός όμως από το φόβο της δυστοπικής δημοκρατίας, υφίσταται και ο φόβος του… φόβου. Η πιθανότητα αυτός να γίνει συστατικό στοιχείο της ζωής μας από εδώ και στο εξής. Κατά την κα Τελμεκουράν αυτό είναι το κυρίως πρόβλημα: “Εχω διαβάσει πολλά άρθρα που γράφτηκαν από Ευρωπαίους και Αμερικανούς διανοούμενους τον τελευταίο καιρό που συγκρίνουν τον κορονοϊό με την ισπανική γρίπη και κάνουν προβολές από αυτό το φακό της ιστορίας. Ωστόσο, πιστεύω ότι ο κόσμος και η κατανόηση που μπορούμε να έχουμε για το μέλλον είναι πολύ διαφορετικά απ’ ότι ήταν στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Ζούμε σ’ έναν κόσμο που είναι πολύ έτοιμος να φοβηθεί. Υπολογίζουμε ότι το τέλος του κόσμου έρχεται σχεδόν κάθε εβδομάδα και η λέξη μέλλον μας κάνει να αισθανόμαστε πολύ διαφορετικά σε σχέση με τους ανθρώπους του προηγούμενου αιώνα. Αυτή η πανδημία λειτουργεί ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία για όσους αγαπάνε τις δυστοπικές ιστορίες”.

Επομένως; “Επομένως εξαρτάται από μας και πάλι το αν ο φόβος θα είναι παράγοντας καθοριστικός για το μέλλον μας ή όχι. Εάν με ρωτάτε, ο φόβος δεν μία καλή πηγή κινήτρου για την ανθρωπότητα, οπότε πρέπει να εργαστούμε και να μιλήσουμε για να καταλαγιάσουμε αυτό το φόβο, δεν πρέπει να του επιτρέψουμε να ξεφύγει. Εάν αυτό δεν το κάνουμε, η πολιτική θα καθορίζεται από την παρόρμηση της επιβίωσης, κάτι πολύ μειωτικό για το είδος μας”.

Ηταν αναπόφευκτη, μία ερώτηση για τον τρόπο με τον οποίο πολιτεύεται ο Ερντογάν. Και την αφορμή την έδωσαν οι τρεις θάνατοι καλλιτεχνών απεργών πείνας στην Τουρκία το τελευταίο διάστημα. Γιατί επιμένει ο πρόεδρος της Τουρκίας στον ίδιο, αδιέξοδο, αιματηρό δρόμο; “Αυτό δεν αφορά προσωπικά τον Ερντογάν η οποιονδήποτε άλλο δεξιό λαϊκιστική ηγέτη. Αυτή είναι η κεντρική λογική παρόμοιων καθεστώτων. Μπορούμε να θέσουμε το ίδιο ερώτημα με παρόμοια καταστροφικά παραδείγματα για την Ινδία, την Ουγγαρία ή την Ρωσία. Αυτό είναι το αναδυόμενο προφίλ των “ισχυρών ανδρών”.

Εν τέλει και απάντηση υπάρχει αλλά και ένα κεφαλαιώδες ερώτημα: “Το κάνουν επειδή μπορούν. Ετσι, αντί να αναζητούμε την αιτία για την καταπίεση που ασκούν, πρέπει να μας απασχολήσει ένα διαφορετικό ερώτημα: Τι κάνουμε εμείς για να τους σταματήσουμε;”

Με την ελπίδα το ερώτημα της Τουρκάλας συγγραφέα να μην αποδειχθεί κενό γράμμα, δηλαδή μία ακόμα ερώτηση που δεν έχει απάντηση, σας παραθέτουμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το βιβλίο για τον τρόπο με τον οποίο ενεργούν οι λαϊκιστές του πλανήτη. Είναι ένας χαρακτηριστικός, υποτιθέμενος διάλογος του Αριστοτέλη μ’ έναν λαϊκιστή των καιρών μας.

Αριστοτέλης: Ολοι οι άνθρωποι είναι θνητοί.

Λαϊκιστής: Αυτή είναι μία απολυταρχική δήλωση.

Αριστοτέλης: Δεν πιστεύεις ότι όλοι οι άνθρωποι είναι θνητοί;

Λαϊκιστής: Με ανακρίνεις; Επειδή δεν είμαστε πολίτες όπως εσύ αλλά λαός, είμαστε αδαείς, έτσι δεν είναι; Ισως είμαστε αλλά εμείς ξέρουμε από πραγματική ζωή.

Απόσπασμα από το “Πως χάνεται μία Πατρίδα”, συγκεκριμένα από τη σελίδα 54 του βιβλίου. Η μετάφραση είναι του Νίκου Ρούσσου.