Ευρωαμερικανικές σχέσεις και Ελλάδα στην εποχή Τραμπ

Οι σχέσεις ΗΠΑ-ΕΕ εισέρχονται σε νέα περίοδο. Έως ότου βρεθεί το σημείο ισορροπίας που θα τις χαρακτηρίζει τα επόμενα χρόνια, κατά τα φαινόμενα, θα ανακύψουν αναταράξεις και διαφωνίες.

Ο Δρ.Κωνσταντίνος Φίλης, Διευθυντής Ερευνών Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, γράφει στο NEWS 247 για το πώς θα κινηθεί ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, σε σχέση με τις σχέσεις ΗΠΑ – ΕΕ και τη στάση του απέναντι στο ελληνικό ζήτημα.

Τα πρώτα δείγματα γραφής του Τραμπ σε συνέχεια της προκελογικής του ρητορικής καταδεικνύουν το μειωμένο ενδιαφέρον του τόσο για τις πολυμερείς συνεργασίες όσο και τις «ασφυκτικές» δεσμεύσεις που απορρέουν από τη συμμετοχή σε αντίστοιχα πολυμερείς, διεθνείς ή περιφερειακές συμφωνίες. Είναι δεδομένο ότι θα δοθεί έμφαση εκ μέρους του στο διμερές επίπεδο, όπου εκτιμά ότι η Ουάσιγκτον έχει σοβαρό διαπραγματευτικό προβάδισμα σε σχέση με οποιαδήποτε χώρα στον κόσμο. Η νέα ηγεσία θα κινηθεί επιλεκτικά, διαλέγοντας τους συμμάχους με τους οποίους θα προβαίνει σε απευθείας διευθετήσεις για τα ζητήματα άμεσου ενδιαφέροντος της. Έτσι, θα μπορούσε η Ρωσία, η Αίγυπτος ή ακόμη και η Τουρκία να βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο ως συνομιλητές του Λευκού Οίκου με τη Γερμανία και τη Γαλλία, χωρίς οι τελευταίες να τελούν υπό προνομιακότερο καθεστώς.

Ο «πρακτικός» Τραμπ, εφόσον, βλέπει στη Ρωσία το αναγκαίο αντίβαρο απέναντι στην Κίνα και εκ των ικανοτέρων συμμάχων στον πόλεμο εναντίον του Ισλαμικού Κράτους θα προτάξει τη συνεννόηση με τη Μόσχα –αν και θα βρει σοβαρές αντιστάσεις κυρίως εντός της χώρας του- ενώ στη Μέση Ανατολή, αν εν τέλει θελήσει να περιθωριοποιήσει το σιιτικό Ιράν, το δίδυμο Ισραήλ-Αιγύπτου θα μπορούσε να συμπληρωθεί με τη σουνιτική Τουρκία (υπό τη δύσκολη προϋπόθεση ευθυγράμμισής της με τα αμερικανικά συμφέροντα). Επίσης, η επικείμενη αποστασιοποίηση των ΗΠΑ από το πρόγραμμα επανεγκατάστασης προσφύγων, επιβαρύνει περαιτέρω την κατάσταση για την ΕΕ. 

Τα κράτη-μέλη δύσκολα θα βρουν κοινή αντίδραση απέναντι στην Ουάσιγκτον, με συνέπεια να επιδιώξουν την οικοδόμηση δεσμών μαζί της απευθείας, παίζοντας εξ’ ανάγκης το παιχνίδι του Τραμπ. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα επιδιώξει την επίτευξη μία συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου, η Γερμανία θα εστιάσει στην αποτροπή μίας εμπορικής/νομισματικής σύγκρουσης με τις ΗΠΑ, ενώ η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής θα επιζητήσουν τη διατήρηση της εμπλοκής του ΝΑΤΟ στην ευρύτερη περιοχή.

Πάντως, η εξεύρεση ισορροπίας μεταξύ της κριτικής έναντι του Τραμπ (για να αποφευχθεί η διάχυση των απόψεων του σε ευρωπαϊκό επίπεδο), της ανάληψης πρωτοβουλιών θωράκισης της ΕΕ (αν συνεχίσει στο δρόμο της μερικής απαξίωσης του ευρωπαϊκού μοντέλου) και της σταθεροποίησης των σχέσεων με ένα στρατηγικό εταίρο, όπως οι ΗΠΑ, θα αποδειχθεί σύνθετη και δύσκολη υπόθεση.

Ως προς την Ελλάδα, το σχετικά ενθαρρυντικό στοιχείο (εφόσον βέβαια εξέλθουμε της «επικίνδυνης ζώνης») είναι πως το Βερολίνο ενδέχεται να δεχτεί πιέσεις, ώστε να μειώσει το υψηλό εμπορικό του πλεόνασμα, ξοδεύοντας και εισάγοντας περισσότερο. Από την άλλη, ο Τραμπ πιθανότατα δεν θα «συμπαρασταθεί» στη χώρα μας με τη ζέση του προκατόχου του.

Άλλωστε, δεν φαίνεται να τον ανησυχούν οι συνέπειες τυχόν εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ, ούτε καν η ύπαρξη του τελευταίου, το οποίο θεωρεί εργαλείο ισχυροποίησης της Γερμανίας. Πάντως, πολλά θα ξεκαθαρίσουν από την αποσαφήνιση της θέσης του Λευκού Οίκου στη διαμάχη ΔΝΤ-Ευρωπαίων δανειστών γύρω από το ελληνικό ζήτημα. Αν και αντενδείκνυται για την παρούσα κατάσταση της Ένωσης, η δημιουργία ενός νέου μετώπου αμφισβήτησης του ευρωπαϊκού υποδείγματος από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού μοιάζει περίπου αναπότρεπτη.

* Το βιβλίο του κ. Κωνσταντίνου Φίλη «Ευρώπη, Πρόσφυγες, Ανασφάλεια» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.