Φιλίππα Χατζησταύρου: Ενεργειακή Βαβέλ, ξεπερασμένες λύσεις

Αναμφίβολα η ρωσο-ουκρανική σύγκρουση αποτέλεσε το νέο raison d’être της ΕΕ σε σχέση με τις προηγούμενες κρίσεις που ενίσχυσαν κάποιες τάσεις απονομιμοποίησης της. Όλη η ομιλία της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στηρίζεται στην ιδέα του «απαραίτητου εχθρού» προτάσσοντας με έναν αφελώς δομημένο μανιχαϊστικό τρόπο τον ρωσικό ιμπεριαλισμό και την κινέζικη επεκτατικότητα ως τις δύο βασικές απειλές της παγκόσμιας τάξης. Με όρους νέο-ψυχροπολεμικούς επιχειρεί να προβάλλει την αντίληψη ότι η ενωμένη παγκόσμια Δύση έχει απέναντι της μια αποσταθεροποιητική παγκόσμα Ανατολή.

Το πρόβλημα είναι ότι στον 21ο αιώνα οι γεωπολιτικοί και γεωοικονομικοί ανταγωνισμοί δεν είναι αποκρυσταλλωμένοι δομικά όπως συνέβαινε στον Ψυχρό Πόλεμο. Η ΕΕ επιμένει να διαβάζει το διεθνές σύστημα με τους ξεπερασμένους όρους Φουκουγιάμα με τον ελεύθερο κόσμο από την μια και τον καταπιεσμένο από την άλλη. Παραβλέπει το γεγονός ότι οι ζώνες επιρροής όπως διαμορφώνονται παραμένουν ευμετάβλητες και σε αυτό το πλαίσιο δεν μπορούν να αποτυπωθούν εύκολα με ξεκάθαρο τρόπο. Ποια είναι η ευθύνη της ΕΕ απέναντι στον πόλεμο και ποιος ο ρόλος της σε σχέση με τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό;

Η ρωσο-ουκρανική σύγκρουση έδειξε με εύληπτο τρόπο το γεγονός ότι η ΕΕ αποδέχθηκε από το 2014 να είναι ο τυφλός εντολοδόχος του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού σε επίμαχα τμήματα της Ευρασίας. Από την άλλη όμως τι έχει να μας πει η ΕΕ για τον εμπορικό πόλεμο για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα που έχει ξεσπάσει μεταξύ της Ευρώπης και των ΗΠΑ; Έμμεσα και η ίδια η φον ντερ Λάιεν παραδέχεται ότι η γεωπολιτική πραγματικότητα της ενέργειας στην παρούσα φάση είναι αμφίσημη και γεμάτη αδιέξοδα. Ο νομισματικός πόλεμος που κήρυξε η Δύση στη Ρωσία αν και πολύ επιθετικός προέβλεπε σημαντικές εξαιρέσεις και υπό αυτή την έννοια δεν έχει γίνει απειλητικός ούτε για το ρούβλι που ενισχύεται από τις υψηλές ενεργειακές τιμές, ούτε για το καθεστώς του Πούτιν. Η πρόσφατη συμφωνία των 27 για μείωση της τάξης του 15% της ευρωπαϊκής ζήτησης ρωσικού αερίου μέχρι τον Μάρτη 2023 προβλέπει επίσης παρεκκλίσεις και εξαιρέσεις για κάποια κράτη μέλη αποκρύπτοντας αξιοσημείωτη υποκρισία. Η ΕΕ από την αρχή του πολέμου αγόρασε 57 διs. ευρώ πετρελαίου, φυσικού αερίου και γαιάνθρακα από τη Ρωσία. Και από την άλλη, τι έχει να μας πει η Ευρ. Επιτροπή για το υψηλό κόστος και το επικίνδυνο περιβαλλοντικό αποτύπωμα του αμερικάνικου σχιστόλιθου του οποίου οι εισαγωγές στην Ευρώπη βρίσκονται σε άνοδο;

Αν σήμερα ο ευρωπαϊκός πράσινος καπιταλισμός με όχημα το χαμηλό κόστος προμηθεύεται από την Κίνα, πως η ΕΕ εγγυάται τον σχεδιασμό οργάνωσης της ευρωπαϊκής ενεργειακής κυριαρχίας; Είναι δυνατόν να υποστηρίζεται πάλι η αντίληψη ότι το χρηματοπιστωτικό σύστημα «θα αναλάβει τη δουλειά», όταν οι περιβαλλοντικές συνέπειες μιας μη ελεγχόμενης και μη δημόσια εποπτευόμενης διαδικασίας εξόρυξης σπάνιων γαιών εντός της Ευρώπης με λογική χαμηλού κόστους μπορεί να είναι καταστροφικές; Και τότε, όπως και τώρα, απέναντι στις κερδοσκοπικές επιθέσεις των ενεργειακών ολιγοπωλίων πάλι η ατομική ευθύνη της αυτοστέρησης θα είναι η συνετή απάντηση;

Απέναντι σε αυτήν την ενεργειακή Βαβέλ της εξάρτησης, η Πρόεδρος της Επιτροπής επιμένει να προτάσσει τα γνωστά στρατηγικά εργαλεία: πολιτικές της αγοράς ως μοχλός οικονομικής ανάπτυξης και διεύρυνσης της ζώνης επιρροής, δημοσιονομικοί ορντο-φιλελεύθεροι κανόνες με κάποιες ελεγχόμενες παρεκκλίσεις που ωφελούν τις πλεονασματικές χώρες, ενώ οι ελλειμματικές χώρες υπό το θεσμοποιημένο καθεστώς της αιρεσιμότητας και του ηθικού κινδύνου θα λογοδοτούν για τις δημόσιες πολιτικές τους. Που είναι αυτή η περισπούδαστη δημοκρατική ευαισθησία της ΕΕ όταν η «εθνική λογοδοσία» υποκαθιστά τη λογοδοσία των ασκούντων την εξουσία σε ένα πολυεπίπεδο σύστημα ασύμμετρης διακυβέρνησης το οποίο μάλιστα αδημονεί για την επέκταση της ειδικής πλειοψηφίας σε επόμενη προαναγγελθείσα αναθεώρηση των Συνθηκών;

Σε αυτό το πνεύμα, το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας συνιστά την επόμενη φάση προώθησης διαφοροποιημένων μορφών σύνδεσης σε μια Ευρώπη πολλών ταχυτήτων που θα διευκολύνει τη διείσδυση του ευρωπαϊκού κεφαλαίου σε νέες αγορές και θα επιτρέψει στην ΕΕ να αποφύγει τον πολιτικό και θεσμικό πονοκέφαλο μιας ενταξιακής διαδικασίας.

Η Πρόεδρος φον ντερ Λάιεν επιμένει σε έναν ξεπερασμένο αυτάρεσκο ευρωκεντρισμό. Ο λόγος της μας οδηγεί σε συνειρμικές διακρίσεις ανάμεσα σε αποδεκτούς και μη αποδεκτούς πρόσφυγες. Θεωρώντας ότι η ΕΕ έχει το προνόμιο του δημοκρατικού ήθους δείχνει να παραβλέπει τους εσωτερικούς εχθρούς της δημοκρατίας, όπως τα ανθεκτικά αυταρχικά καθεστώτα σε Πολωνία, Ουγγαρία, την άνοδο του νέο-φασισμού στην Ιταλία ή του ακραίου εθνο-συντηρητισμού στην Σουηδία κτλ. Σε ένα τόσο δύσβατο περιβάλλον, ο ντεσιζιονισμός φαντάζει ως λύση, εκτός και αν παράγει νέα αδιέξοδα.

*Η Φιλίππα Χατζησταύρου, Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης και μέλος του Εργαστηρίου Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και Πολιτικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ερευνήτρια στο ΕΛΙΑΜΕΠ.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις