Γενικός Γραμματέας της ActionAid: O Covid αποκάλυψε ένα διαλυμένο παγκόσμιο Σύστημα

Η ActionAid είναι μια ανεξάρτητη, διεθνής οργάνωση που εργάζεται κοντά σε περισσότερους από 41 εκατομμύρια ανθρώπους σε 72 κράτη του πλανήτη, συμπεριλαμβανομένων των κοινοτήτων εκείνων που βάλλονται από ακραία φτώχεια και αποστέρηση βασικών αγαθών. Στόχος της είναι να συμβάλλει στη δημιουργία ενός πιο δίκαιου και βιώσιμου κόσμου, ενώ το μήνυμά της είναι πως παλεύει από τη δική της μεριά για την επίτευξη κοινωνικής δικαιοσύνης και ισότητας των φύλων και για την εξάλειψη των ανισοτήτων.

Αυτό είναι και το πνεύμα που μεταφέρει και ο Γενικός Γραμματέας της ActionAid International, Arthur Larok, μιλώντας σε μια μεγάλη συνέντευξη στο NEWS 24/7 λίγο μετά την παρουσία του στο 9ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών.

Ο κ. Larok γεννήθηκε και μεγάλωσε σε ένα χωριό στη βόρεια Ουγκάντα, σε έναν τόπο όπου η φτώχεια και οι δυσκολίες της καθημερινότητας περιόριζαν την πρόσβαση ακόμα και σε βασικά αγαθά. Οι δυσκολίες αυτές διαμόρφωσαν αυτό που είναι σήμερα, ενώ στη μεγάλη καριέρα του πέρασε από θέσεις-κλειδιά των δομών της πατρίδας του, και έχει ηγηθεί και υποστηρίξει ομάδες και κινήματα ακτιβιστών στη χώρα, και όχι μόνο. Μεταξύ άλλων έχει συν-επιμεληθεί ένα βιβλίο-οδηγό για την Κοινωνία των Πολιτών της Ουγκάντα και έχει συγγράψει πολλές εργασίες μελετώντας τον ακτιβισμό στην Αφρική και τα κινήματα.

Εδώ και ένα χρόνο ο Arthur Larok είναι Γενικός Γραμματέας της ActionAid International σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία η κλιματική αλλαγή αναμένεται να οδηγήσει 122 εκατομμύρια ανθρώπους στη φτώχεια έως το 2030 και να επιδεινώσει τις υπάρχουσες ανισότητες, αν δεν αλλάξουν άμεσα οι πολιτικές. Παράλληλα, οι πολεμικές συγκρούσεις πολλαπλασιάζονται ενώ η πρόσφατη πανδημία μας αποκάλυψε πως χωρίς διεθνή συνεργασία και συναινέσεις, δεν μπορεί να επιτευχθεί καμία ουσιαστική λύση. Πάνω σε αυτές τις θεματικές συζητήσαμε μαζί του, ενώ εκείνος δεν παρέλειψε να μας μιλήσει για το πνεύμα “Ubuntu”* που δεν είναι άλλο από την αφρικανική συνταγή για επιβίωση

Από τους δρόμους της βόρειας Ουγκάντα βρεθήκατε στη θέση του γενικού γραμματέα της ActionAid. Πώς αισθάνεστε για όλο αυτό; Ως παιδί, φανταζόσασταν ποτέ ότι θα λαμβάνατε μια τέτοια θέση;

Ξέρετε αυτό έχει να κάνει λιγότερο με εμένα τον ίδιο και περισσότερο με την ταυτότητα της ίδιας της ActionAid, που είναι μια υπέροχη οργάνωση. Αυτή τη στιγμή είμαι Γενικός Γραμματέας της ActionAid επειδή ο οργανισμός αυτός τιμά τις εμπειρίες και τα βιώματα των λιγότερο προνομιούχων. Η ηγεσία της ActionAid δεν είναι προορισμένη για τους προνομιούχους και τους ισχυρούς.

Στην παιδική μου ηλικία δεν θα φανταζόμουν ποτέ ότι θα λάμβανα μια τέτοια θέση παγκόσμιας σημασίας και επομένως είναι τεράστια τιμή και ευθύνη για εμένα το να βρίσκομαι σε έναν ρόλο από όπου μπορώ να εκφράσω έμπρακτα τη δική μου ταπεινή συνεισφορά ώστε να υπηρετήσω την ανθρωπότητα.

Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή η ActionAid;

Εκατομμύρια άνθρωποι και κοινότητες ανθρώπων από όλο τον πλανήτη αντιμετωπίζουν υπαρξιακές προκλήσεις και αδικίες. Το αποικιακό, ρατσιστικό και σύστημα εκμετάλλευσης που κυριαρχεί στον κόσμο σήμερα έχει συγκεντρώσει ακραίο πλούτο στα χέρια λίγων, ενώ η πλειοψηφία υφίσταται καταπίεση και ακραία αδικία. Η κλιματική κρίση που ωθεί εκατομμύρια και εκατομμύρια ανθρώπους στη φτώχεια είναι αποτέλεσμα ενός οικονομικού συστήματος που θέλει να κερδίζει όλο και περισσότερα. Η ανισότητα των φύλων, η καταπίεση και η αδικία είναι αποτέλεσμα ενός συνεχούς πατριαρχικού συστήματος που απαξιώνει τις γυναίκες. Οι συγκρούσεις και οι πόλεμοι, όπως βλέπουμε στην Ουκρανία, τη Γάζα και το Σουδάν συνδέονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με ένα καταπιεστικό σύστημα κυριαρχίας που εκφράζεται από έναν λαό πάνω σε έναν άλλο και που τροφοδοτείται κυρίως από απληστία, φόβο και μισαλλοδοξία.

Η μεγαλύτερη πρόκληση για την ActionAid και πολλούς άλλους οργανισμούς είναι επομένως να υπερβούν αυτό το σύστημα και να οικοδομήσουν ένα άλλο, στο οποίο η παγκόσμια αλληλεγγύη θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια ουσιαστική κοινή ευημερία και αρμονική συμβίωση με τη Μητέρα Γη.

Έχετε υπηρετήσει τη χώρα σας μέσα από διαφορετικούς ρόλους. Δεδομένης της εμπειρίας σας, πώς θα περιγράφατε την κατάσταση στην Ουγκάντα τώρα; Ποιοι είναι οι τομείς στους οποίους πρέπει να σημειωθεί περισσότερη πρόοδος;

Παρά το γεγονός ότι μιλάμε για μια χώρα που είναι προικισμένη από τον φυσικό της πλούτο, η χώρα έχει διοικηθεί με λάθος τρόπο και τα πραγματικά της πλεονεκτήματα δεν θα αξιοποιηθούν μέχρι να αποκτήσουμε ένα πολιτικό σύστημα και μια ηγεσία που θα θέτει την ευημερία των ανθρώπων και της φύσης στον πυρήνα των φιλοδοξιών της.
Έχουμε δει πρόοδο στην πρόσβαση στην εκπαίδευση και την υγεία, αν και η ποιότητα των υπηρεσιών παραμένει μια διαρκής πρόκληση.

Η χώρα έχει σημειώσει μια σταθερή οικονομική ανάπτυξη, αλλά η συνολική πρόοδος παρεμποδίστηκε από την ανισότητα και την άδικη κατανομή του πλούτου. Τα δημοκρατικά κέρδη των τελευταίων δεκαετιών διαβρώνονται καθώς η χώρα ολισθαίνει πίσω προς τον αυταρχισμό με βασικά ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες να καταπατούνται.

Για τον Δυτικό Κόσμο η Αφρική παραμένει μια “γωνία” της Γης όπου τα φώτα της δημοσιότητας δεν πέφτουν πάνω της με τον ίδιο τρόπο. Πώς νιώθετε για αυτό και πώς μπορεί να αλλάξει;

Αρχικά, αμφισβητώ το τι σημαίνει “Δύση” από τη μια και οι υπόλοιποι από την άλλη. Κατά τη γνώμη μου θα έπρεπε να μας αντιλαμβανόμαστε ως μια παγκόσμια ανθρώπινη οικογένεια καθώς ό,τι συμβαίνει σε ένα μέρος αυτής της οικογένειας επηρεάζει τις άλλες πλευρές της, μας το έδειξε αυτό η πανδημία του Covid και ο πόλεμος στην Ουκρανία.

Οι άνισες και συχνά στερεοτυπικά διακινούμενες πληροφορίες για την Αφρική που παρουσιάζεται ως μια ήπειρος σε συγκρούσεις, πολέμους, που διέπεται από έλλειψη παιδείας, φτώχεια και ασθένειες, όλα αυτά βοηθούν τελικά στο να αιτιολογηθούν οι αποικιακές και ρατσιστικές νοοτροπίες των “λευκών σωτήρων” που διαιωνίζουν την αποικιακή πολιτική και την εκμετάλλευση της ηπείρου. Ωστόσο όλα αυτά ανατρέπονται σταδιακά μιας και πλέον υπάρχει μεγαλύτερη πρόσβαση στις πληροφορίες και στην τεχνολογία.

Αυτό που χρειάζεται η Αφρική είναι να πει τη δική της ιστορία προς τον κόσμο. Οι φωνές από την Αφρική πρέπει να ακούγονται περισσότερο όσο αναζητούμε λύσεις σε παγκόσμια προβλήματα όπως η κλιματική κρίση. Οργανισμοί όπως η ActionAid συμβάλλουν στη διευκόλυνση αυτού, δημιουργώντας έναν μηχανισμό που επιτρέπει σε όλες τις φωνές να γίνονται μέρος της κοινής μας ανθρώπινης υπόστασης.

Τέλος, οι Αφρικανοί πρέπει να κάνουν περισσότερα για να σφυρηλατήσουν την ενότητά τους, ώστε να μπορέσουμε να σταθούμε μαζί για να αντισταθούμε στην άδικη εκμετάλλευση της ηπείρου και να απελευθερώσουμε τη συλλογική φαντασία και τη δύναμή μας για την επίλυση μόνιμων κρίσεων που συνεχίζουμε να βλέπουμε σε κράτη όπως το Σουδάν, η Αιθιοπία, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό κ.α.

Πόλεμος στην Ουκρανία, συγκρούσεις στη Γάζα, νέες τρομοκρατικές επιθέσεις στη Ρωσία. Πού πηγαίνει ο πλανήτης αυτή τη στιγμή; Είστε αισιόδοξος ότι κάποια στιγμή θα μάθουμε από τα λάθη μας; Ή μήπως τελικά, δεν είμαστε και τόσο μακριά από μια νέα παγκόσμια σύγκρουση;

Είναι τραγικό ότι στην εποχή μας, και με όλες τις γνώσεις και τα εργαλεία που έχουμε στην κατοχή μας, συνεχίζουμε να ακολουθούμε τον δρόμο του πολέμου. Το σημερινό παγκόσμιο τοπίο είναι γεμάτο προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένων των συγκρούσεων και των γεωπολιτικών εντάσεων. Την ώρα που η απειλή μιας νέας παγκόσμιας σύγκρουσης είναι ανησυχητική, παραμένω σχετικά αισιόδοξος για την ικανότητα της ανθρωπότητας να διδαχθεί από λάθη του παρελθόντος και να συνεργαστεί με γνώμονα την ειρήνη. Αυτό απαιτεί συλλογική δράση, διάλογο και δέσμευση για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών των συγκρούσεων και των αδικιών.

Η ActionAid συμβάλλει ενεργά στην εξεύρεση άμεσων αλλά και μακροπρόθεσμων λύσεων. Ενώ παρέχουμε ανθρωπιστική βοήθεια στους ανθρώπους που έχουν πληγεί περισσότερο στην Ουκρανία, τη Γάζα, το Σουδάν, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, τη Μιανμάρ και σε άλλα κράτη που έχουν πληγεί από συγκρούσεις, συνεργαζόμαστε επίσης με φορείς για να απαιτήσουμε τον τερματισμό της καταπίεσης όλων των λαών, διότι δεν θα υπάρξει ειρήνη χωρίς δικαιοσύνη και λογοδοσία.

“Δεν έχουμε πάρει στα σοβαρά την κλιματική κρίση”

Πόσο σοβαρά έχουμε πάρει την κλιματική αλλαγή; Μήπως έχουμε υποτιμήσει τις άμεσες συνέπειές της; Και τέλος, πόσο πιθανό είναι η Ευρώπη να αντιμετωπίσει καιρικά φαινόμενα παρόμοια με την Αφρική τα επόμενα χρόνια;

Η κλιματική κρίση είναι μια από τις πιο επείγουσες απειλές που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα, ωστόσο πράγματι δεν έχει λάβει το επίπεδο προσοχής και δράσης που χρειάζεται. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει ήδη ακραία καιρικά μοτίβα και αυτά θα επιδεινωθούν τα επόμενα χρόνια εάν δεν εφαρμοστούν επείγοντα μέτρα για τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής, παγκοσμίως.

Έρευνες, συμπεριλαμβανομένων αυτών που έχει εκπονήσει η ActionAid, έχουν δείξει ότι η εξόρυξη ορυκτών καυσίμων και η βιομηχανική γεωργία είναι οι κύριοι παράγοντες της κλιματικής κρίσης. Η κλιματική κρίση καταστρέφει ζωές και μέσα διαβίωσης σε όλο τον κόσμο, ειδικά σε χώρες και κοινότητες που είναι οι λιγότερο υπεύθυνες για την πρόκληση της κρίσης.

Το έργο μας για την κλιματική δικαιοσύνη επικεντρώνεται στην αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών και στα πλαίσια αυτά συνεργαζόμαστε με φορείς ζητώντας:

-Να σταματήσουν οι τράπεζες να χρηματοδοτούν έργα που καταστρέφουν το κλίμα, όπως η εξόρυξη ορυκτών καυσίμων και η βιομηχανική γεωργία.

-Ζητάμε περισσότερη χρηματοδότηση που να κατευθύνεται στο να βοηθήσει τις κοινότητες να προσαρμοστούν και να αναπτύξουν ανθεκτικότητα στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

-Αποζημίωση όσων επηρεάζονται από τις κλιματικές επιπτώσεις μέσω του Ταμείου Απωλειών και Ζημιών της Παγκόσμιας Τράπεζας.

-Οι δημόσιες επενδύσεις να προσανατολίζονται σε πραγματικές λύσεις, συμπεριλαμβανομένων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και των φυσικών γεωργικών πρακτικών (αγροοικολογία).

Καθώς οι παγκόσμιες ανισότητες αυξάνονται και ο πληθωρισμός επηρεάζει όλο και περισσότερες χώρες τι πρέπει να αλλάξει στην οικονομική προσέγγιση για να έχουμε έναν πιο δίκαιο κόσμο;

Χρειαζόμαστε θεμελιώδεις αλλαγές στη διεθνή χρηματοπιστωτική αρχιτεκτονική που όπως αναφέραμε διαιωνίζει ένα αποικιακό σύστημα οικονομικής εκμετάλλευσης. Το μοντέλο εκείνο που μεταξύ άλλων περιορίζει τις επενδύσεις σε δημόσιες υπηρεσίες με έμφυλη διάσταση, επιδεινώνοντας έτσι τις ανισότητες. Η ActionAid έδωσε πρόσφατα στη δημοσιότητα την ανάλυσή της που δείχνει πως υπάρχει σύνδεση μεταξύ του δημόσιου χρέους και της κλιματικής κρίσης, σε έναν φαύλο κύκλο.

Αυτό που χρειαζόμαστε είναι να γίνουν περισσότερες επενδύσεις σε δημόσιες υπηρεσίες που θα ανταποκρίνονταν στην κάλυψη των αναγκών των γυναικών και άλλων αποκλεισμένων ομάδων. Αυτό θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί μέσω μιας προοδευτικής φορολογίας, μέσω επενδύσεων σε κοινωνικές υπηρεσίες και φυσικά μέσω της ενεργούς συμμετοχής των γυναικών και των νέων στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων.

Ποια είναι η γνώμη σας για την απάντηση της παγκόσμιας κοινότητας στην πανδημία; Είναι ένα μάθημα που θα αξιοποιήσουμε θετικά στο μέλλον;

Αυτό που μάθαμε από την πανδημία του Covid είναι πως αναδείχθηκε ένα κατεστραμμένο παγκόσμιο σύστημα αλλά και σε επίπεδο κρατών. Οι περιορισμοί που αντιμετώπισαν οι υποδομές υγείας σε πολλές χώρες ήταν αποτέλεσμα αποεπενδύσεων για πολλά χρόνια.

Η παγκόσμια αντίδραση στην πανδημία COVID-19 ανέδειξε την κατάρρευση της πολυμερούς προσέγγισης ως είχε και εκτέθηκε σε μεγάλο βαθμό από την πρόσβαση και τη διανομή των εμβολίων. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα εμβόλια έφτασαν πολύ αργά και εκατομμύρια δόσεις έληξαν και χάθηκαν.

Μάθαμε επίσης πολλά για την ανθεκτικότητα των ανθρώπων και την τοπική αλληλεγγύη, ειδικά σε επίπεδο κοινότητας όπου οι ταξιδιωτικοί περιορισμοί σήμαιναν ότι χρειάζονταν περισσότερες τοπικές λύσεις. Αυτό φαντάζει σαν ένα λαμπερό φως που δείχνει το διαρκές ανθρώπινο πνεύμα του “Ubuntu”, στο οποίο βασίζονται πολλές κοινότητες σε όλο τον κόσμο.

Προχωρώντας προς τα εμπρός, πλέον γνωρίζουμε ότι δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την ανάγκη να επενδύσουμε περισσότερο στην υγεία και τη φύση, γνωρίζουμε ότι πρέπει να εργαστούμε για μια πιο δίκαιη πρόσβαση σε τεχνολογίες που σώζουν ζωές και πάνω από όλα ότι η αλληλεγγύη σε όλο τον κόσμο είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση προβλημάτων που υπερβαίνει τα τεχνητώς δημιουργημένα, αποικιακά σύνορα. Όλοι ανήκουμε σε μια παγκόσμια ανθρώπινη φυλή και πρέπει να αναπτύξουμε έναν νέο διεθνισμό που θα διασφαλίζει ότι μπορούμε να νιώσουμε ο ένας τον πόνο του άλλου.

*Ubuntu, όρος προερχόμενος από τη Νότια Αφρική που μεταφράζεται είτε ως “ανθρωπότητα” είτε ως “ανθρωπιά”, όπως αυτή καθορίζεται μέσα από τη σχέση του ατόμου με τους άλλους και με το κοινωνικό σύνολο, με την ανθρώπινη φύση, και την αίσθηση της κοινής μοίρας του ανθρώπου πέρα από σύνορα και διακρίσεις.