Γεωτρήσεις: Τουρκικοί λεονταρισμοί με επεκτατισμούς και “Πρωτόκολλο της Βέρνης”

Προκλητικός εμφανίστηκε για ακόμη μια φορά ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, κατά τη συνάντησή του με τον ύπατο εκπρόσωπο Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ.

Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών κάλεσε την ΕΕ στο θέμα της Μεσογείου και της Κύπρου “αντί να επιδεικνύει αντίληψη αλληλεγγύης, να διαμεσολαβήσει με ειλικρίνεια ώστε να καταφέρει να συμβάλει στη λύση των προβλημάτων”, να δείξει “ελαστικότητα” και “να εγγυηθεί τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων”.

“Πρέπει να διασφαλιστεί διαμοιρασμός των εσόδων. Δεν χρειάζεται οπωσδήποτε απευθείας συμφωνία μεταξύ των πλευρών. Μπορεί να υπάρξει ένας μηχανισμός της ΕΕ” είπε χαρακτηριστικά.

Μην επιτρέψετε σε δύο χώρες να πάρουν σε ομηρία τα πάντα

“Μην επιτρέψετε σε δύο χώρες να πάρουν σε ομηρία τα πάντα” τόνισε άλλωστε σε επιθετικό ύφος.

Κατηγόρησε μάλιστα την Κύπρο για “έναρξη μονομερών σεισμικών εργασιών και γεωτρήσεων (…) αγνοώντας τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων”.

“Εμείς είμαστε έτοιμοι για συνεργασία, για διάλογο. Στο παρελθόν είχαμε λάβει αποφάσεις με την Ελλάδα στο Αιγαίο με διάλογο. Η ανατολική Μεσόγειος είναι κοινή θάλασσα όλων μας, πρέπει όλοι μαζί να μοιραστούμε τα αγαθά της” συνέχισε.

Όπως δήλωσε μεταξύ άλλων, “αν η Ευρώπη πάρει αποφάσεις κατά της Τουρκίας, θα αναγκαστούμε να απαντήσουμε κι εμείς. Αυτή τη στιγμή, η Ελλάδα και η Κύπρος κρατούν σε ομηρεία τις σχέσεις μας με την Ευρώπη. Να το πούμε και ξεκάθαρα πως το τελευταίο διάστημα μαζί τους είναι και η Γαλλία”.

Μάλιστα, θύμισε το πρωτόκολλο της Βέρνης, όπου Ελλάδα και Τουρκία είχαν συμφωνήσει να μην κάνουν γεωτρήσεις πέραν των 6 μιλίων στο Αιγαίο. “Όπως ξέρετε, με την Ελλάδα μετά από διαπραγματεύσεις είχαν ληφθεί αποφάσεις για τις γεωτρήσεις στο Αιγαίο. Σας μιλάω για το 1976”.

Ο ίδιος στη συνάντηση του με τον Ζοζέπ Μπορέλ ανέφερε πως “Είμαστε έτοιμοι να δείξουμε ευελιξία για να μην αυξηθεί η ένταση. Το έχουμε πει και ο πρόεδρος Ερντογάν το έχει πει στον Μητσοτάκη στη συνάντηση τους. Και με την τελευταία τηλεφωνική επικοινωνία είμαστε έτοιμοι να συνεχιστεί ο διάλογος”.

Αυτό σημαίνει πως ο Τσαβούσογλου έριξε το “μπαλάκι” στη Λευκωσία, λέγοντας επί της ουσίας πως αν η Κύπρος σταματήσει τις γεωτρήσεις, τότε ενδεχομένως θα μπορούσε και η Τουρκία να “παγώσει” κάποιες έρευνες που ενοχλούν Ελλάδα και Κύπρο. Ωστόσο, ο ίδιος προανήγγειλε ότι οι γεωτρήσεις θα συνεχιστούν μέχρι νεωτέρας.

Φυσικά, οι γεωτρήσεις της Κύπρου είναι καθ’ όλα νόμιμες εντός της ΑΟΖ της, ενώ οι έρευνες της Τουρκίας παραβιάζουν το Διεθνές Δίκαιο. Έτσι, οι δηλώσεις Τσαβούσογλου εκλαμβάνονται ως μια μονομερής απόπειρά του να “νομιμοποιήσει” εκ νέου της γεωτρήσεις και τις ενεργειακές αξιώσεις της Τουρκίας που ξεδιπλώνει μια όλο και πιο επεκτατική πολιτική στη Μεσόγειο.

Η απάντηση της Κύπρου

Από τη δική της πλευρά πάντως η Κύπρος, δια στόματος υπουργού Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας (και Τουρισμού) Γιώργου Λακκοτρύπη, ανακοίνωσε πως “εάν το επιτρέψουν οι συνθήκες της πανδημίας, εάν το επιτρέπουν οι συνθήκες της αγοράς, εννοώ της βιομηχανίας των υδρογονανθράκων παγκοσμίως, οι γεωτρήσεις θα προχωρήσουν κανονικά”.

Μιλώντας στο ΑΜΠΕ ο ίδιος σχολίασε:

“Οι προκλήσεις της Τουρκίας δεν είναι κάτι καινούριο. Και σεισμικά και από άποψη γεωτρήσεων, αν δεν κάνω λάθος αυτή είναι η έκτη φορά που διαμηνύει κάτι τέτοιο. Δεν μιλάμε για κάτι νέο. Κι όμως, βλέπουμε από τον προγραμματισμό μας ότι προχωρά. Με τις δυσκολίες του, μεν, αλλά βήμα- βήμα προς τους σκοπούς που έχουμε θέσει. Το ερευνητικό πρόγραμμα το οποίο αναβλήθηκε είναι πάρα πολύ σημαντικό. Είναι εκτενές και θα μας δώσει μια συνολικότερη εικόνα ως προς τους υδρογονανθρακικούς πόρους της ΑΟΖ μας. Και θα μας επιτρέψει να έχουμε ενώπιον μας τις αποφάσεις για τις επιλογές εκμετάλλευσης”.

Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι μέλος της ΕΕ

Σημειώνεται πως η “γραμμή” της ΕΕ παραμένει υποστηρικτή προς την Κύπρο. “Επιτρέψτε μου να υπογραμμίσω ότι η ΕΕ είναι σταθερά υποστηρικτική προς την Κυπριακή Δημοκρατία, την κυριαρχία της και τα κυριαρχικά της δικαιώματα” σημείωνε ο κ. Μπορέλ μετά από διαβουλεύσεις που είχε με τον Κύπριο υπουργό Εξωτερικών, Νίκο Χριστοδουλίδη, στο πλαίσιο επίσκεψής του στην Κύπρο, ενώ τη Δευτέρα, από την Άγκυρα, τόνισε πως ζητούμενό του είναι η διασφάλιση των διαπραγματεύσεων.

“Η Τουρκία δεν την αναγνωρίζει αλλά η Κυπριακή Δημοκρατία είναι μέλος της ΕΕ. Αλλά ταυτόχρονα πρέπει να βρεθεί μια λύση που να ικανοποιεί και τις δύο πλευρές. Εμείς αυτό συζητήσαμε. Να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας” είπε χαρακτηριστικά ο εκπρόσωπος της ΕΕ.

Το πρωτόκολλο της Βέρνης

Συγκεκριμένα, το 1976 είχε προκύψει η κρίση με το πλοίο Χόρα. Ακολούθησε η υπογραφή του πρωτοκόλλου (ή πρακτικό) της Βέρνης με το οποίο “πάγωνε” η διεξαγωγή ερευνών για πετρέλαιο έξω από τα χωρικά ύδατα των έξι ναυτικών μιλίων στο Αιγαίο, με σκοπό να διεξαχθούν διαπραγματεύσεις σχετικά με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Ωστόσο, η Τουργία αμφισβητούσε τα όρια της υφαλοκρηπίδας. 

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής πρότεινε την προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο για την επίλυση της διαφοράς, την οποία η Τουρκία δεν δέχτηκε. Της όλης κρίσης είχε προηγηθεί η έναρξη εκμετάλλευσης του κοιτάσματος στον Πρίνο από τη χώρα μας.

Όπως σημειώνει το υπουργείο Εξωτερικών:

Η έναρξη της διαφοράς σχετικά με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας τοποθετείται χρονικά στον Νοέμβριο του 1973, όταν η τουρκική κρατική εταιρεία πετρελαίων χορήγησε άδειες για διεξαγωγή ερευνών επί της ελληνικής υφαλοκρηπίδας δυτικά των ελληνικών νησιών του Ανατολικού Αιγαίου.

Έκτοτε, οι επανειλημμένες τουρκικές απόπειρες παραβίασης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας επί της υφαλοκρηπίδας της έχουν αποτελέσει σοβαρότατο σημείο τριβής στις διμερείς σχέσεις, φέρνοντας τις δύο χώρες ακόμα και στο χείλος ένοπλης σύγκρουσης (1974, 1976, 1987).

Το 1976, η Ελλάδα έφερε το θέμα στο Συμβούλιο Ασφαλείας, λόγω της σοβαρότητάς του, και παράλληλα προσέφυγε μονομερώς στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Η Τουρκία δεν την ακολούθησε, επικαλούμενη τη μη αναγνώριση της δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου από αυτήν. Το Δικαστήριο δεν υπεισήλθε στην ουσία του ζητήματος για τυπικούς λόγους, λόγω έλλειψης αρμοδιότητας.

Οι δύο χώρες άρχισαν διαπραγματεύσεις για το θέμα της υφαλοκρηπίδας τον Νοέμβριο του 1976, συνυπογράφοντας το γνωστό ως Πρακτικό της Βέρνης, το οποίο έθετε το πλαίσιο του διαλόγου. Ο διάλογος, όμως, τερματίσθηκε άπρακτος το 1981, λόγω των συνεχών παλινδρομήσεων και της αδιάλλακτης στάσης της Τουρκίας, οπότε εξέπνευσε παράλληλα και το Πρακτικό της Βέρνης, το οποίο αφορούσε τις συγκεκριμένες διαπραγματεύσεις και επομένως η ισχύς και η διάρκειά του τελούσαν σε άμεση συνάρτηση με εκείνες.

Τον Μάρτιο του 2002, στο πλαίσιο της διαδικασίας της ελληνο-τουρκικής προσέγγισης που εγκαινιάσθηκε το 1999, οι δύο πλευρές συμφώνησαν σε μια διαδικασία εμπιστευτικών Διερευνητικών Επαφών, οι οποίες συνεχίζονται μέχρι σήμερα, με σκοπό να διερευνηθεί εάν και κατά πόσον υπάρχει κοινό έδαφος και συντρέχουν οι προϋποθέσεις για την έναρξη διαπραγματεύσεων που θα μπορούσαν ενδεχομένως να καταλήξουν σε συμφωνία για την υφαλοκρηπίδα.

Σε περίπτωση που διαφανεί ότι δεν καθίσταται δυνατή η εξεύρεση κοινού εδάφους εντός εύλογου χρόνου, η πάγια θέση της Ελλάδας, η οποία συνάδει απολύτως με το διεθνές δίκαιο και έχει τεθεί και ως κριτήριο στην ενταξιακή πορεία της Τουρκίας, είναι η παραπομπή του ζητήματος στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ΔΔΧ), προκειμένου να μη διαιωνισθεί η διαφορά. Δεδομένου, όμως, ότι η Τουρκία δεν έχει αναγνωρίσει τη γενική υποχρεωτική δικαιοδοσία του Δικαστηρίου, απαιτείται ειδική συμφωνία (συνυποσχετικό) που θα αποτελέσει τη νομική βάση για τη δικαιοδοσία του ΔΔΧ.

Οι θέσεις της Ελλάδας επί της ουσίας του ζητήματος της υφαλοκρηπίδας και των ορίων αυτής, βασίζονται στις προβλέψεις του ισχύοντος δικαίου της θαλάσσης, συμβατικού και εθιμικού και είναι οι εξής:

•    Η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας προβλέπει κυριαρχικά δικαιώματα του παρακτίου κράτους επί της υφαλοκρηπίδας, το εύρος της οποίας είναι τουλάχιστον 200 ν.μ., εφόσον το επιτρέπει η απόσταση μεταξύ των αντικειμένων ακτών. Τα δικαιώματα αυτά του παρακτίου κράτους υφίστανται ipso facto  και ab initio. Η Ελλάδα κύρωσε την ως άνω Σύμβαση με τον Ν. 2321/1995, που βάσει του Συντάγματος υπερισχύει κάθε αντίθετης διάταξης νόμου, αλλά και ως νεώτερος νόμος κατισχύει παντός παλαιότερου.

•    Σύμφωνα με το άρθρο 121 (2) της Σύμβασης Δικαίου της Θάλασσας, όλα τα νησιά δικαιούνται αιγιαλίτιδας ζώνης, συνορεύουσας ζώνης, αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (ΑΟΖ) και υφαλοκρηπίδας.  Οι ζώνες αυτές καθορίζονται σύμφωνα με τις γενικές διατάξεις της Σύμβασης, όπως αυτές εφαρμόζονται στις ηπειρωτικές περιοχές.  Ο γενικός αυτός κανόνας αποτελεί και εθιμικό δίκαιο, δεσμεύει, δηλαδή, και τα κράτη που δεν είναι συμβαλλόμενα στη Σύμβαση.  Κατ’ εφαρμογή του κανόνα αυτού, όλα τα ελληνικά νησιά, σύμφωνα με το δίκαιο της θάλασσας, έχουν υφαλοκρηπίδα.

•    Στο πλαίσιο αυτό, ζήτημα οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας τίθεται μόνον μεταξύ των αντικείμενων ακτών των ελληνικών νησιών που βρίσκονται απέναντι από την Τουρκία και των τουρκικών ακτών.

•    Ως προς τη μέθοδο οριοθέτησης, πάγια θέση της χώρας μας αποτελεί ότι η οριοθέτηση όλων των θαλασσίων ζωνών, συμπεριλαμβανομένης της υφαλοκρηπίδας, θα πρέπει να γίνει με βάση την αρχή της ίσης απόστασης/μέσης γραμμής.

Συναφώς σημειώνεται ότι , σύμφωνα με το άρθρο 156 του Ν 4001/2011 (ΦΕΚ Α΄ 179 – «για τη λειτουργία Ενεργειακών Αγορών Ηλεκτρισμού και Φυσικού Αερίου, για Έρευνα, Παραγωγή και δίκτυα μεταφοράς Υδρογονανθράκων και άλλες ρυθμίσεις»), ελλείψει συμφωνίας οριοθέτησης με γειτονικά κράτη, το εξωτερικό όριο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας είναι η μέση γραμμή μεταξύ των ελληνικών ακτών και των ακτών που είναι παρακείμενες ή αντικείμενες σε αυτές.

Σημειώνεται τέλος πως διαχρονικά η Τουρκία υποστηρίζει ότι τα νησιά του Αιγαίου δεν έχουν δικαίωμα υφαλοκρηπίδας και ότι η εγγύτητα των ελληνικών νησιών στα τουρκικά παράλια αποτελεί “ειδική περίσταση” που δικαιολογεί απόκλιση από την αρχή της μέσης γραμμής.

“Κι εμείς λέμε πως κάθε νησί δεν μπορεί να έχει υφαλοκρηπίδα. Κυρίως τα νησιά τα οποία είναι μακριά από την ηπειρωτική χώρα και είναι κοντά στην Τουρκία δεν μπορούν να έχουν υφαλοκρηπίδα” επαναλάμβανε ο ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου πριν λίγες ημέρες.