Γερμανικές εκλογές 2017: Το γερμανικό εκλογικό σύστημα

Αποστολή στη Γερμανία

Οι εκλογές στη Γερμανία καθορίζουν εν πολλοίς και το δικό μας μέλλον, με την έννοια ότι η κυβέρνηση στο Βερολίνο αδιαμφισβήτητα παίζει τον πλέον καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση πολιτικής, ιδίως οικονομικής, στην Ευρώπη. Πως όμως εκλέγεται η Bundestag, που εκλέγει στη συνέχεια καγκελάριο;

Το γερμανικό εκλογικό σύστημα είναι ιδιαίτερα περίπλοκο, καθώς προσπαθεί να εξισορροπήσει μεταξύ της ενίσχυσης του πρώτου κόμματος και της αναλογικότητας, ώστε να εκπροσωπούνται και τα μικρότερα κόμματα τόσο στη Βουλή όσο και στις κυβερνήσεις.

Λόγω της γερμανικής ιστορίας, το εκλογικό σύστημα στη Γερμανία δεν ευνοεί μονοκομματικές κυβερνήσεις (μόνο μία φορά έχει εκλεγεί μονοκομματική κυβέρνηση τα τελευταία 60 χρόνια). Διαθέτει όμως επίσης δικλείδες (όπως το όριο 5% για είσοδο στη Βουλή) που αποτρέπουν την εύκολη είσοδο μικρών και κατά κανόνα εξτρεμιστικών κομμάτων στη Βουλή και ταυτόχρονα εμποδίζουν τον κατακερματισμό του πολιτικού σκηνικού, όπως είχε συμβεί τη δεκαετία του 1920 καθιστώντας εξαιρετικά δύσκολο το σχηματισμό κυβερνήσεων πλειοψηφίας με τα γνωστά αποτελέσματα…

Ούτε πανίσχυρες μονοκομματικές κυβερνήσεις λοιπόν, ούτε κατακερματισμός σε σημείο ακυβερνησίας. Τα παθήματα της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης έγιναν πικρά μαθήματα και οδήγησαν σε ένα περίπλοκο και ταυτόχρονα ισορροπημένο σύστημα ανάδειξης αντιπροσώπων του γερμανικού λαού στη Βουλή.

Στο σημείο αυτό να διευκρινίσουμε πως η αντίστοιχη με την καθ’ ημάς Βουλή, είναι το Bundestag, τα μέλη του οποίου εκλέγονται κατευθείαν από τους πολίτες. Στη Γερμανία υπάρχει και το Bundesrat, που απαρτίζεται από τα μέλη των κυβερνήσεων και των κοινοβουλίων των ομοσπονδιακών κρατιδίων (τα οποία εκλέγονται με τοπικές εκλογές που διεξάγονται σε διαφορετικό χρόνο σε κάθε κρατίδιο), με αναλογική κατανομή βάσει του πληθυσμού του κάθε κρατιδίου.

Εάν σας φαίνονται ήδη περίπλοκα τα πράγματα, διαβάστε πως εκλέγεται το Bundestag, το οποίο καταρχήν δεν έχει σταθερό αριθμό μελών.

Από το 2002 το γερμανικό Κοινοβούλιο έχει τουλάχιστον 598 βουλευτές. Ο τελικός αριθμός όμως των εδρών στο Bundestag διαμορφώνεται με βάση το πόσοι βουλευτές θα εκλεγούν με απευθείας ψήφο από τους πολίτες (Direktmandat) και πόσοι θα εκλεγούν με λίστα.

Πρώτη και δεύτερη ψήφος

Οι Γερμανοί πολίτες έχουν λοιπόν δύο ψήφους: Η πρώτη είναι με σταυρό προτίμησης για υποψήφιο βουλευτή της περιφέρειας του (Erststimme) και η δεύτερη αφορά το κόμμα που επιλέγει (Zweitstimme). Μπορεί κάποιος να ψηφίσει διαφορετικό βουλευτή στην περιφέρεια του και διαφορετικό κόμμα με τη δεύτερη ψήφο του.

Οι μισές από τις 598 “σταθερές” έδρες κατανέμονται στους βουλευτές που κερδίζουν την απλή πλειοψηφία των ψήφων στις συνολικά 299 εκλογικές περιφέρειες. Αυτοί είναι οι βουλευτές που εκλέγονται με τη λεγόμενη άμεση εντολή (Direktmandat).

Η κατανομή των υπόλοιπων 299 εδρών εξαρτάται από την ψήφο που θα δώσουν οι Γερμανοί πολίτες όχι σε πρόσωπα, αλλά σε κόμματα, δηλαδή από τη δεύτερη ψήφο, τη λεγόμενη Zweitstimme.

Ανάλογα με το ποσοστό που θα λάβει κάθε κόμμα παγγερμανικά, εκλέγει υποψήφιους από τις λεγόμενες λίστες των 16 ομοσπονδιακών κρατιδίων. Οι λίστες των κρατιδίων συγκροτούν μία ομοσπονδιακή λίστα, με πρώτο σε αυτή για κάθε κόμμα τον υποψήφιο καγκελάριο και από εκεί και πέρα κατανέμονται οι έδρες αναλογικά ανά κρατίδιο.

Επομένως εάν ένα κόμμα πάρει το 30% των δεύτερων ψήφων (Zweitstimme) σε ομοσπονδιακό επίπεδο, εκτιμάται ότι θα πάρει το 30% των εδρών στο Bundestag ή και περισσότερων, ανάλογα με τις απευθείας εντολές (Direktmandat).

Τα παράδοξα, που αυξάνουν τον αριθμό βουλευτών

Δηλαδή για παράδειγμα σε ένα κρατίδιο μπορεί ένα κόμμα να εκλέγει έξι βουλευτές με βάση τη δεύτερη ψήφο και ταυτόχρονα τρεις εκ των υποψηφίων βουλευτών του κόμματος στο συγκεκριμένο κρατίδιο να εκλέγονται με την απευθείας ψήφο. Σε αυτή την περίπτωση, οι τρεις βουλευτές που έχουν εκλεγεί με την απευθείας εντολή, θα καταλάβουν τις τρεις πρώτες έδρες, ανεξαρτήτως της σειράς στην οποία βρίσκονται στη λίστα του κόμματος και οι άλλες τρεις έδρες θα καλυφθούν από τους τρείς πρώτους της λίστας ή τους τρεις επόμενους εάν κάποιοι απευθείας εκλεγμένοι είναι και στις πρώτες θέσεις της λίστας.

Μπορεί όμως -και αυτό συμβαίνει συχνά- σε ένα κρατίδιο ένα κόμμα να εκλέγει τρεις βουλευτές με βάση τη δεύτερη ψήφο σε ένα κρατίδιο, αλλά ταυτόχρονα να εκλέγονται έξι βουλευτές με απευθείας εντολή στο ίδιο κρατίδιο. Σε αυτή την περίπτωση θα εκλεγούν και οι έξι βουλευτές και για να εξισορροπηθούν αυτές οι πλεονασματικές έδρες, χορηγείται αντίστοιχος αριθμός εδρών αναλογικά στα υπόλοιπα κόμματα.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα συχνά ο αριθμός των μελών του Bundestag να καταλήγει πολύ μεγαλύτερος από 598. Το 2013 για παράδειγμα είχαν εκλεγεί 630 μέλη του Bundestag. Όσοι και να είναι πάντως, αυτοί εκλέγουν Καγκελάριο, όπως εμμέσως εκλέγεται στα καθ’ ημάς Πρόεδρος της Δημοκρατίας ή παίρνει ψήφο εμπιστοσύνης της Βουλής κυβέρνηση και πρωθυπουργός.

Σημειωτέον δε ότι λόγω του εκλογικού νόμου στη Γερμανία το κατώφλι σχηματισμού κυβέρνησης είναι στην πραγματικότητα κοντά στο στο 48%, ανάλογα (όπως και στην Ελλάδα) με το πόσα κόμματα μείνουν εκτός Βουλής και πόσο μεγάλο είναι το ποσοστό των μη εκπροσωπούμενων κομμάτων στη Βουλή.

(Φωτό: AP Photo/Markus Schreiber)