Γιατί δεν υπάρχει επιστροφή από την δασμολογική καταστροφή του Τραμπ

Οι απρόβλεπτες κινήσεις του Ντόναλντ Τραμπ θυμίζουν έντονα την πρώτη του θητεία ως Πρόεδρος των ΗΠΑ, ωστόσο, η δασμολογική πολιτική που ακολουθεί τις τελευταίες εβδομάδες, όπως και οι πολιτικές τακτικές που την συνοδεύουν, δεν μπορούν να συγκριθούν με το τότε. Γιατί αυτή τη φορά, δεν υπάρχει γρήγορη επιστροφή από όλο αυτό που συμβαίνει.

Όποιος και αν εκλεγεί 48ος πρόεδρος, δεν θα μπορεί να ξαναχτίσει εύκολα ό,τι ο Ντόναλντ Τραμπ καταστρέφει με τόσο ζήλο. Οι χώρες μπορούν και θα προχωρήσουν χωρίς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι επιχειρήσεις τους θα δημιουργήσουν νέες αλυσίδες εφοδιασμού και θα αναζητήσουν άλλες αγορές. Ακόμα και αν οι ΗΠΑ ήταν ο υπερ-κυρίαρχος εμπορικός εταίρος που ήταν στο παρελθόν, η αξιοπιστία των υποσχέσεων της χώρας, των συνθηκών της, των συμφωνιών της και ακόμη και της βασικής λογικής της έχει εξατμιστεί σε λίγες μόνο εβδομάδες.

Όπως αναφέρει το The Atlantic, η πρώτη διοίκηση του Τραμπ είχε κάποιες προσπάθειες προστατευτισμού, αλλά καμία σχέση με αυτά που προσπαθεί να κάνει τώρα στη δεύτερη θητεία του. Ο προστατευτισμός σημαίνει την εφαρμογή πολιτικών που προστατεύουν τις εγχώριες βιομηχανίες, συνήθως μέσω επιβολής δασμών ή άλλων περιορισμών στις εισαγωγές. Οι πρώτες προσπάθειες του Τραμπ φάνηκαν μικρές και περιορισμένες με την πάροδο του χρόνου. Για παράδειγμα, επιβλήθηκαν δασμοί σε συγκεκριμένα προϊόντα, όπως τα ηλιακά πάνελ και το αλουμίνιο, αλλά αυτοί οι δασμοί ήταν περιορισμένοι σε μέγεθος και αυξήθηκαν σταδιακά κατά τα έτη 2018 και 2019.

Αυτά τα μέτρα φαίνονται, πια, ασήμαντα σε σύγκριση με τα σχέδια που παρουσίασε η τρέχουσα διοίκηση Τραμπ, τα οποία προκάλεσαν μεγάλη αναστάτωση στις αγορές ομολόγων τις τελευταίες δέκα μέρες.

Συνήθως, όταν η χρηματιστηριακή αγορά πέφτει, οι επενδυτές στρέφονται σε ασφαλείς επενδύσεις, όπως τα αμερικανικά ομόλογα. Ωστόσο, το αντίθετο συμβαίνει τώρα: οι επενδυτές φαίνεται να απομακρύνονται από τα αμερικανικά ομόλογα, υποδεικνύοντας ότι δεν θεωρούν πια την αμερικανική κυβέρνηση ως την πιο αξιόπιστη και ασφαλή επιλογή στην αγορά.

Η Αμερική επιδεικνύει μια… αλαζονεία που την έχει εξυπηρετήσει στο παρελθόν. Όμως, όπως επεσήμανε ο Tej Parikh των Financial Times νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, οι Ηνωμένες Πολιτείες «δεν είναι ο κύριος κινητήρας της παγκόσμιας ανάπτυξης του εμπορίου» και, παρά το γεγονός ότι είναι η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, λίγο πάνω από το 13% των παγκόσμιων εισαγωγών κατευθύνονται στα σύνορά της (μέχρι τον Νοέμβριο του 2024). Αντί να αναδιαρθρώσουν τις εμπορικές τους σχέσεις για να ωφεληθεί περαιτέρω η Αμερική, θα μπορούσε να μείνει πίσω. Μια ανάλυση που επικαλείται ο Parikh, προσπαθεί να προβλέψει τι θα συνέβαινε στους εμπορικούς εταίρους της Αμερικής αν η χώρα έκλεινε εντελώς το εμπόριο το 2025: μέσα σε έναν χρόνο, σχεδόν το 41% των εμπορικών εταίρων των ΗΠΑ θα είχαν ανακάμψει πλήρως από τις χαμένες αμερικανικές εξαγωγές και μέχρι το 2029, 100 από τους 144 εμπορικούς εταίρους θα είχαν αποκαταστήσει πλήρως τη ζημιά από τις αμερικανικές πωλήσεις λόγω της αναμενόμενης ανάπτυξης άλλων οικονομιών.

Η οικονομική κυριαρχία της Αμερικής έχει υποστηριχτεί εδώ και καιρό από συμμαχίες, από την εμπιστοσύνη στο χρέος των ΗΠΑ και την ανεξαρτησία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας (Fed). Αυτά τα τρία στοιχεία «χτίστηκαν όλα πάνω στην εμπιστοσύνη που χρειάστηκαν δεκαετίες για να οικοδομηθεί», δήλωσε ο οικονομολόγος Έρνι Τεντέσκι. Κατά τη διάρκεια της υπόλοιπης θητείας του Τραμπ, «θα μπορούσαν να καταστραφούν, απαιτώντας δεκαετίες για να ξαναχτιστούν, εφόσον η πολιτική μας έχει τη δύναμη να το κάνει».

Αυτή θα είναι μια επώδυνη διαδικασία. Επιχειρήσεις θα βάλουν λουκέτο, εργαζόμενοι θα χάσουν τις δουλειές τους και ο κόσμος θα είναι φτωχότερος γι’ αυτό. Αλλά όλα μπορούν να προχωρήσουν χωρίς τις ΗΠΑ. Όπως επεσήμανε νωρίτερα, φέτος, ο οικονομολόγος Σκοτ Λίνσικομ, οι χώρες δεν έχουν σταματήσει να υπογράφουν συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου. Μόλις τις τελευταίες μέρες, η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ξεκίνησαν συνομιλίες για ελεύθερο εμπόριο, όπως και η ΕΕ με την Αυστραλία, το Ηνωμένο Βασίλειο με την Ινδία, ενώ ανώτατοι αξιωματούχοι από την Κίνα, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα έχουν ήδη πραγματοποιήσει τις πρώτες τους εμπορικές συζητήσεις μετά από πέντε χρόνια

Το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι μελλοντικές διοικήσεις – και αυτή, στην απίθανη περίπτωση που αποκτήσει κάποιο ελάχιστο επίπεδο λογικής -είναι ότι η χώρα έχει χάσει την αξιοπιστία της. «Ο Τραμπ έχει αποφασίσει μονομερώς ότι θα καταστρέψει την αξιοπιστία των διεθνών συμφωνιών», εξήγησε ο Σκάντα Αμάρναθ, εκτελεστικός διευθυντής της ερευνητικής και υποστηρικτικής οργάνωσης Employ America. «Αν είσαι κατασκευαστής, βιομηχανική επιχείρηση», είπε, «ποια είναι η εμπιστοσύνη που έχεις ότι οι κανόνες δεν θα αλλάξουν για αυθαίρετους λόγους;»

Ο ίδιος ο Τραμπ φέρει, βέβαια, ευθύνη. Ωστόσο, ορισμένοι θεωρούν πως ευθύνη φέρει και η νομοθετική εξουσία, η οποία αρνείται να επιβεβαιώσει τον εαυτό της ως ισότιμο κλάδο της κυβέρνησης.

Το δικαίωμα επιβολής φόρων ανήκει στο Κογκρέσο και όχι στον πρόεδρο. Ο Τραμπ, για να επιβάλει τους δασμούς, χρησιμοποιεί εξουσίες έκτακτης ανάγκης που δεν του ανήκουν κανονικά. Επικαλέστηκε αυτές τις εξουσίες λόγω ενός «εθνικού κινδύνου» που προκαλεί το εμπορικό έλλειμμα με άλλες χώρες, κάτι που, κανονικά, δεν θεωρείται κανονικά κρίση. Ο νόμος που χρησιμοποιεί ο Τραμπ, ο Νόμος για τις Διεθνείς Οικονομικές Εξουσίες Έκτακτης Ανάγκης του 1977, προορίζεται για εξαιρετικές καταστάσεις, όπως μια σοβαρή απειλή για την ασφάλεια της χώρας. Το εμπορικό έλλειμμα δεν αποτελεί τέτοια. Στην πραγματικότητα, κανένας πρόεδρος δεν έχει χρησιμοποιήσει ποτέ αυτόν το νόμο για να επιβάλει δασμούς.

Γι’ αυτό, το Κογκρέσο ή τα δικαστήρια μπορεί να περιορίσουν τη χρήση αυτών των εξουσιών. Ο Λίνσικομ υποστηρίζει ότι κάποιος στην κυβέρνηση πρέπει να δείξει ότι αυτοί οι νόμοι δεν είναι ένα «λευκό χαρτί» για να επιτρέπει σε έναν πρόεδρο να καταστρέφει τεράστια ποσά πλούτου με μία μόνο απόφαση.

Ο Τραμπ μπορεί να έχει σταματήσει ορισμένους από τους δασμούς που επιβλήθηκαν νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, αλλά συνεχίζει ακάθεκτος με τον μεγαλύτερο εμπορικό πόλεμο που έχει δει η Αμερική από τον Νόμο Δασμών Smoot-Hawley του 1930. Οι αγορές ομολόγων βρίσκονται σε σοβαρή κρίση και η δημοτικότητα του Τραμπ για τον χειρισμό της οικονομίας, πέφτει κατακόρυφα. Αλλά ο πρόεδρος φαίνεται αμετακίνητος…