Γιατί η συμφωνία Ισραήλ – Χεζμπολάχ μπορεί να τιναχτεί στον αέρα

Η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ αποτελεί αναμφίβολα μία θετική εξέλιξη για τη Μέση Ανατολή και εάν εφαρμοστεί με σαφήνει, η εκεχειρία θα μπορούσε να προσφέρει μια “ανάσα” για τους πολίτες και των δύο πλευρών, Λιβάνου και Ισραήλ, και ειδικά για τους εκτοπισμένους.

Η συμφωνία τέθηκε σε ισχύ στις 04:00 π.μ. τοπική ώρα την Τετάρτη αλλά το προηγούμενο 24ωρο σημειώθηκε έντονη κλιμάκωση της βίας και από τις δύο πλευρές. Ανάλυση που δημοσιεύτηκε στο Τhe Conversation, αναφέρει πως αν και οι εκεχειρίες είναι η λιγότερο κακή επιλογή που έχουμε για τη μείωση της βίας κατά τη διάρκεια πολέμων, δεν αποτελούν πανάκεια.

Χωρίς να έχει δημοσιοποιηθεί το επίσημο κείμενο της συμφωνίας μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ, – ή έστω κάποιο προσχέδιο – οι όροι της συμφωνίας που έχουν γίνει γνωστοί δημιουργούν ορισμένα ερωτήματα και προβληματισμούς για το μέλλον.

1. Τι θα συμβεί μετά τις 60 ημέρες;

Η συμφωνία εκεχειρίας περιλαμβάνει 13 σημεία που στοχεύουν στον τερματισμό των εχθροπραξιών μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ για 60 ημέρες.

Θεωρητικά, αυτό θα επιτρέψει σε περισσότερα από ένα εκατομμύριο εκτοπισμένους από τον νότιο Λίβανο και περισσότερους από 60.000 εκτοπισμένους από το βόρειο Ισραήλ να επιστρέψουν στα σπίτια τους.

Η επιστροφή των Ισραηλινών στα σπίτια τους στον βορρά ήταν ένας από τους ξεκάθαρους πολεμικούς στόχους του Ισραηλινού Πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου. Χιλιάδες Ισραηλινοί από τον βορρά φιλοξενούνται σε ξενοδοχεία σε όλη τη χώρα για πάνω από έναν χρόνο, με σημαντικό οικονομικό κόστος για την κυβέρνηση, γεγονός που ενισχύει τα κίνητρα για να πραγματοποιηθεί αυτή η συμφωνία.

Ωστόσο, δεδομένου του σχετικά σύντομου χρονικού διαστήματος και της εύθραυστης φύσης της εκεχειρίας, παραμένει αβέβαιο αν όλοι οι εκτοπισμένοι θα επιστρέψουν στα σπίτια τους. Επιπλέον, η εκτεταμένη καταστροφή στον νότιο Λίβανο καθιστά δύσκολη την επιστροφή των ανθρώπων εντός του σύντομου χρονικού πλαισίου της εκεχειρίας.

Παρόλο που ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν και ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δήλωσαν ότι η εκεχειρία μπορεί να αποτελέσει τη βάση για μια «διαρκή ηρεμία», οι όροι της συμφωνίας δεν παρέχουν καμία διευκρίνιση για το τι θα συμβεί μετά τη λήξη της 60ήμερης περιόδου.

2. Ο κίνδυνος εξάπλωσης της σύγκρουσης στη Συρία

Ορισμένοι όροι της συμφωνίας εστιάζουν στον περιορισμό της ικανότητας της Χεζμπολάχ να επανεξοπλιστεί κατά τη διάρκεια της εκεχειρίας. Αυτό περιλαμβάνει τη διάλυση μη εξουσιοδοτημένων υποδομών και εγκαταστάσεων παραγωγής όπλων στον νότιο Λίβανο.

Ο κύριος υποστηρικτής της Χεζμπολάχ, το Ιράν, διοχετεύει όπλα μέσω της Συρίας. Οι όροι της εκεχειρίας αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο να πραγματοποιήσει το Ισραήλ περισσότερες αεροπορικές επιδρομές στη Συρία για να διασφαλίσει ότι όπλα από το Ιράν δεν θα φτάσουν στη Χεζμπολάχ.

Παρότι τέτοιες ενέργειες δεν εξουσιοδοτούνται ρητά από τους όρους της εκεχειρίας η συμφωνία παρέχει στο Ισραήλ κάποια δικαιολογία για να προχωρήσει σε αυτές. Το Ισραήλ μπορεί να ισχυριστεί ότι εφαρμόζει τους όρους της εκεχειρίας εμποδίζοντας την επανεξοπλισμό της Χεζμπολάχ μέσω αποστολών όπλων από το Ιράν.

Ήδη, μετά την ανακοίνωση της εκεχειρίας, το Ισραήλ έπληξε για πρώτη φορά θέσεις στα βόρεια σύνορα του Λιβάνου με τη Συρία, προφανώς για να περιορίσει την επιρροή του Ιράν.

3. Έλλειψη λεπτομερειών για την αποχώρηση στρατευμάτων

Σε μεγάλο βαθμό, η εκεχειρία βασίζεται στο ψήφισμα 1701 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, το οποίο έθεσε τέλος στον πόλεμο του 2006 μεταξύ Χεζμπολάχ και Ισραήλ.

Είναι ειρωνικό ότι οι όροι της εκεχειρίας αναγνωρίζουν τη σημασία αυτού του ψηφίσματος, τη στιγμή που το Ισραήλ έχει αγνοήσει άλλες αποφάσεις του ΟΗΕ, όπως αυτές που ζητούν εκεχειρία στη Γάζα. 

Ένας από τους όρους της συμφωνίας αναφέρει ότι το Ισραήλ θα αποσύρει σταδιακά τα στρατεύματά του από τον νότιο Λίβανο εντός της 60ήμερης περιόδου. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο λιβανέζικος στρατός και οι κρατικές δυνάμεις ασφαλείας θα είναι οι «μοναδικές οντότητες εξουσιοδοτημένες να φέρουν όπλα ή να αναπτύσσουν στρατεύματα» στην περιοχή νότια του ποταμού Λιτάνι.

Το Al Jazeera ανέφερε ότι το Ισραήλ επιμένει πως η Χεζμπολάχ πρέπει να αποσυρθεί και να “αποσυναρμολογήσει” τις υποδομές της στον νότιο Λίβανο πριν αποχωρήσουν οι Ισραηλινοί στρατιώτες. Δεδομένου ότι η συμφωνία δεν παρέχει συγκεκριμένες λεπτομέρειες για τη διαδικασία, παραμένει ασαφές εάν και πώς οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις θα αποσύρουν τα στρατεύματά τους.

Επιπλέον, ο λιβανέζικος στρατός και οι δυνάμεις ασφαλείας θεωρούνται υποχρηματοδοτούμενοι και, σε μεγάλο βαθμό, ανίκανοι ή/και απρόθυμοι να αμφισβητήσουν την κυριαρχία της Χεζμπολάχ στον Λίβανο.

Ένας ακόμη όρος της συμφωνίας αναφέρει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα υποστηρίξουν έμμεσες διαπραγματεύσεις μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου για την επίτευξη διεθνώς αναγνωρισμένης οριοθέτησης των συνόρων τους. Η ρητή αναφορά σε διαπραγματεύσεις για τα σύνορα αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο αλλαγής τους ως αποτέλεσμα της εκεχειρίας.

4. Τι γίνεται με τη Γάζα;

Ο Νετανιάχου έχει δηλώσει ότι η εκεχειρία θα επιτρέψει στο Ισραήλ να επικεντρώσει τις προσπάθειές του στους μαχητές της Χαμάς στη Γάζα, καθώς και στην κορυφαία του προτεραιότητα για την ασφάλεια, το Ιράν.

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η εκεχειρία με τη Χεζμπολάχ μπορεί να ασκήσει πρόσθετη πίεση στη Χαμάς ώστε να συμφωνήσει σε μια συμφωνία με το Ισραήλ για την απελευθέρωση των υπόλοιπων Ισραηλινών ομήρων που κρατά. Ωστόσο, αυτό αγνοεί το γεγονός ότι η Χαμάς έχει δείξει προθυμία στο παρελθόν να συμφωνήσει σε εκεχειρία, ενώ η ισραηλινή κυβέρνηση έχει επανειλημμένα παρεμποδίσει τις διαπραγματεύσεις, προσθέτοντας νέους όρους την τελευταία στιγμή. Επιπλέον, το Κατάρ, απογοητευμένο από την «απροθυμία για διάλογο» και την «έλλειψη καλής πίστης» και από τις δύο πλευρές, αποσύρθηκε πρόσφατα από τον ρόλο του ως μεσολαβητής.

Η εκεχειρία μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ δεν πρέπει να αποσπά την προσοχή από τις συνεχιζόμενες συγκρούσεις στη Γάζα, ούτε από την τρομακτική και καταστροφική ανθρωπιστική κατάσταση που επικρατεί εκεί.