Γιατί καταστρέφεται το δαχτυλίδι του Πάπα μετά τον θάνατό του

Με ιστορία που εκτείνεται τουλάχιστον από τον 13ο αιώνα, το “Δαχτυλίδι του Ψαρά” είναι ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα και σημαντικά σύμβολα της παπικής εξουσίας. Και η ιστορία του έρχεται ξανά στο προσκήνιο, λόγω του θανάτου του Πάπα Φραγκίσκου.

Ονομάζεται έτσι προς τιμήν του Αγίου Πέτρου ο οποίος, σύμφωνα με την καθολική παράδοση, ήταν ο πρώτος πάπας και ψαράς. Το “Δαχτυλίδι του Ψαρά” φοριόταν από όλους τους πάπες σε τελετουργικά γεγονότα και υπήρξε το σύμβολο της παπικής εξουσίας, που παρέμενε αναλλοίωτο για αιώνες.

Για τον Πάπα Φραγκίσκο, το “Δαχτυλίδι του Ψαρά” είχε τεράστια σημασία. Το φορούσε σε επίσημες εκδηλώσεις καθ’ όλη την διάρκεια της 12χρονης θητείας του. Αμέτρητοι πιστοί φιλήσανε το δαχτυλίδι, γεγονός το οποίο προκάλεσε και συζητήσεις σχετικά με τα ζητήματα υγιεινής.

Αλλά η παραδοσιακή διαδικασία της καταστροφής του δαχτυλιδιού μετά τον θάνατο του πάπα είναι εκείνη που έχει τη μεγαλύτερη σημασία, η οποία και θα ακολουθηθεί μετά τον θάνατο του Πάπα Φραγκίσκου.

Η καταστροφή του δαχτυλιδιού και του βούλου

Η παράδοση της καταστροφής του Δαχτυλιδιού του Ψαρά, όπως και του βούλου (μιας σφραγίδας), έχει ρίζες σε πρακτικά ζητήματα της παπικής διοίκησης. Τα δύο αντικείμενα χρησίμευαν παραδοσιακά ως σφραγίδες για τις επίσημες επιστολές και τα έγγραφα της Καθολικής Εκκλησίας, γνωστά ως παπικές βούλες ή επιστολές.

Κάθε νέος πάπας αποκτούσε νέο δαχτυλίδι και βούλο κατά την εγκαθίδρυση του στην εκκλησία. Αυτό το έθιμο είχε έναν πολύ πρακτικό σκοπό: να αποτραπεί η πλαστογράφηση των επιστολών και των εγκυκλίων μετά τον θάνατο του πάπα.

Για αυτόν τον λόγο, τα αντικείμενα αυτά καταστρέφονταν με σφυρί και μια νέα σφραγίδα εκδίδονταν για κάθε νέο πάπα. Αυτή η διαδικασία συνεχίστηκε από το 1521 έως το 2013.

Η καταστροφή του “Δαχτυλιδιού του Ψαρά” ήταν, στην ουσία, το ισοδύναμο της αφαίρεσης των στοιχείων σύνδεσης ενός λογαριασμού κοινωνικών μέσων. Με την καταστροφή του, όπως γράφει το CNN, εξασφαλιζόταν ότι κανείς δεν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τα σφραγίσματα του δαχτυλιδιού για να δημιουργήσει πλαστά έγγραφα ή διατάγματα.

Σύμφωνα με την παράδοση, ο Καμερλένγκο της Αγίας Ρωμαϊκής Εκκλησίας, δηλαδή ο ανώτερος καρδινάλιος που είναι υπεύθυνος για την επίβλεψη της μετάβασης της παπικής εξουσίας, καταστρέφει το δαχτυλίδι και το βούλο παρουσία του Κολλεγίου των Καρδινάλιων μετά την ανακοίνωση του θανάτου του πάπα.

Η παραίτηση που άλλαξε την παράδοση

Αν και η παράδοση της καταστροφής του Δαχτυλιδιού του Ψαρά συνεχίστηκε για πολλά χρόνια, υπήρξαν κάποιες αλλαγές στην πρακτική όταν ο Βενέδικτος XVI αποφάσισε να παραιτηθεί το 2013. Ήταν ο πρώτος πάπας εδώ και έξι αιώνες που παραιτήθηκε από τα καθήκοντά του, κάτι που οδήγησε στην αλλαγή της παραδοσιακής διαδικασίας.

Αντί να καταστραφεί το δαχτυλίδι με σφυρί, όπως συνέβαινε στο παρελθόν, χαράχτηκε ένας βαθύς σταυρός στην επιφάνεια του, με σκοπό να δείξει ότι το “Δαχτυλίδι του Ψαρά” δεν θα χρησίμευε πλέον για επίσημες σφραγίδες.

Αυτό πιθανώς οφειλόταν στην πεποίθηση ότι η πιθανότητα πλαστογράφησης είχε μειωθεί με την πάροδο του χρόνου, καθώς οι διαδικασίες και οι τεχνολογίες ασφαλείας είχαν εξελιχθεί.

Ο Καμερλένγκο του Βατικανού, Κέβιν Τζόζεφ Φάρελ, ο Ιρλανδός καρδινάλιος που διορίστηκε στη θέση αυτή από τον Πάπα Φραγκίσκο το 2023, αναμένεται να ακολουθήσει την ίδια διαδικασία και να χαράξει το Δαχτυλίδι του Ψαρά, ακολουθώντας την παραδοσιακή τελετή πριν από την εκλογή του νέου πάπα κατά τη διάρκεια του επόμενου παπικού κολεγίου.

Η κίνηση του Πάπα Φραγκίσκου που άλλαξε τα δεδομένα

Αν και το “Δαχτυλίδι του Ψαρά” αποτελεί ένα σύμβολο εξουσίας και παράδοσης, η χρήση του διαφοροποιήθηκε από πάπα σε πάπα.

Ο Φραγκίσκος, για παράδειγμα, δεν ακολούθησε το παράδειγμα του Πάπα Βενέδικτου XVI, ο οποίος φορούσε το δαχτυλίδι του καθημερινά, ούτε του Πάπα Ιωάννη Παύλου II, ο οποίος συχνά φορούσε μια εναλλακτική μορφή του δαχτυλιδιού ή ακόμα και έναν σταυρό που θύμιζε δαχτυλίδι.

Ο Φραγκίσκος φορούσε το δαχτυλίδι μόνο σε επίσημες τελετές, ενώ σε καθημερινή βάση χρησιμοποιούσε έναν απλό ασημένιο δακτύλιο που είχε από την εποχή του ως καρδινάλιος.

Υπήρξαν επίσης φήμες ότι ο Φραγκίσκος ένιωθε άβολα όταν πιστοί έσκυβαν για να φιλήσουν το δαχτυλίδι του, αφού το 2019 καταγράφηκε σε βίντεο να τραβά το χέρι του μακριά κάθε φορά που κάποιος πιστός προσπαθούσε να το κάνει.

Αν και το Βατικανό διευκρίνισε ότι η πρόθεσή του ήταν να μειώσει τη μετάδοση μικροβίων, πολλοί θεώρησαν ότι υπήρχε και προσωπική αντίσταση από τον ίδιο τον Πάπα στην συγκεκριμένη παράδοση.

Το “ανακυκλωμένο” δαχτυλίδι του Φραγκίσκου

Τα “Δαχτυλίδια του Ψαρά” διαφέρουν ανάλογα με τον κάθε πάπα και την περίοδο στην οποία ανήκουν. Τα περισσότερα από αυτά απεικονίζουν τον Άγιο Πέτρο και τα κλειδιά του Αγίου Πέτρου, αναδεικνύοντας τη σημασία της παραδοσιακής σύνδεσης του πάπα με τον Παράδεισο.

Ωστόσο, ο Φραγκίσκος αποφάσισε να ακολουθήσει μια πιο απλή και ταπεινή πορεία επιλέγοντας ένα “ανακυκλωμένο” δαχτυλίδι. Αντί να παραγγείλει την κατασκευή ενός νέου δαχτυλιδιού, ο Φραγκίσκος χρησιμοποίησε ένα δαχτυλίδι που ανήκε στον γραμματέα του Παύλου VI, Αρχιεπίσκοπο Πασκουάλε Μακί.

Αυτό το δαχτυλίδι, που ήταν φτιαγμένο από χρυσό-επικαλυμμένο ασημί, δεν ήταν κατασκευασμένο από καθαρό χρυσό, κάτι που ταίριαζε απόλυτα με την ταπεινότητα του Πάπα Φραγκίσκου.

Η τύχη του “Δαχτυλιδιού του Ψαρά”, όπως και η διαδικασία εκλογής του νέου πάπα, παραμένει αβέβαιη. Αλλά αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι το δαχτυλίδι, ως ένα από τα πιο σημαντικά και συμβολικά αντικείμενα της παπικής παράδοσης, θα ακολουθήσει τις καθιερωμένες διαδικασίες και θα έχει τελικά την τύχη που του αξίζει, ενώ ο κόσμος αναμένει με ενδιαφέρον τη συνέχεια.