Γιατί ο Τραμπ θέλει Γροιλανδία και Παναμά;

Την Τρίτη, ο Ντόναλντ Τραμπ Τζούνιορ προσγειώθηκε στη Γροιλανδία, το αρκτικό νησί που ο πατέρας του, ο εκλεγμένος Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, έχει εκφράσει έντονη επιθυμία να αγοράσει, παρά τις αυστηρές δηλώσεις της Γροιλανδίας πως δεν είναι προς πώληση.

Ο Τραμπ Τζούνιορ είπε πως επισκέπτεται τη χώρα «για λίγη διασκέδαση», δηλώνοντας χαρακτηριστικά στο CNN: «Ως λάτρης της φύσης, είμαι ενθουσιασμένος που θα επισκεφθώ τη Γροιλανδία αυτή την εβδομάδα».

Ωστόσο, το ταξίδι πυροδότησε εικασίες για το ποιες είναι ακριβώς οι προθέσεις του πατέρα του για αυτήν την αρκτική περιοχή.

Τον Δεκέμβριο, ο Τραμπ επανέλαβε την ρητορική της πρώτης του θητείας για την αμερικανική ιδιοκτησία της Γροιλανδίας, χαρακτηρίζοντάς την «απόλυτη αναγκαιότητα». Όταν ρωτήθηκε σε συνέντευξη Τύπου την Τρίτη εάν αποκλείει τη χρήση «στρατιωτικής ή οικονομικής πίεσης» για την απόκτηση της Γροιλανδίας — ή του Παναμά, που επίσης έχει εκφράσει επιθυμία να αποκτήσει — ο εκλεγμένος πρόεδρος απάντησε: «Όχι, δεν μπορώ να σας το διαβεβαιώσω, αλλά μπορώ να πω αυτό: Τους χρειαζόμαστε για την οικονομική ασφάλεια».

Οι τρεις βασικοί λόγοι που ο Τραμπ θέλει την Γροιλανδία

Ο εκλεγμένος πρόεδρος υποστηρίζει ότι η ιδιοκτησία της Γροιλανδίας είναι ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια των ΗΠΑ, αλλά οι ειδικοί εκτιμούν ότι μπορεί επίσης να ενδιαφέρεται για τους φυσικούς πόρους της Γροιλανδίας — συμπεριλαμβανομένων των σπάνιων γαιών — που ενδέχεται να γίνουν πιο προσβάσιμοι λόγω της κλιματικής αλλαγής που λιώνει τους πάγους της περιοχής.

Η μοναδική γεωπολιτική θέση

Η Γροιλανδία, το μεγαλύτερο νησί στον κόσμο, φιλοξενεί περισσότερους από 56.000 κατοίκους. Πρώην δανική αποικία και τώρα αυτόνομη περιοχή της Δανίας, κατέχει μια μοναδική γεωπολιτική θέση, καθώς βρίσκεται μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Η πρωτεύουσά της, Νουούκ, είναι πιο κοντά στη Νέα Υόρκη παρά στην Κοπεγχάγη.

Η περιοχή θεωρείται εδώ και καιρό “κλειδί” για την ασφάλεια των ΗΠΑ, ειδικά για την απόκρουση πιθανής επίθεσης από τη Ρωσία, σύμφωνα με τον Ούλρικ Πραμ Γκαντ, ανώτερο ερευνητή στο Δανικό Ινστιτούτο Διεθνών Μελετών. Η θαλάσσια οδός του Βορειοδυτικού Περάσματος περνάει κατά μήκος των ακτών της, και το νησί αποτελεί μέρος της στρατηγικής θαλάσσιας περιοχής Γροιλανδία-Ισλανδία-Ηνωμένο Βασίλειο.

Τα σπάνια μεταλλεύματα

Ακόμα πιο ελκυστικά για τον Τραμπ φαίνεται να είναι τα πλούσια κοιτάσματα φυσικών πόρων της Γροιλανδίας, σύμφωνα με τον Κλάους Ντοντς, καθηγητή γεωπολιτικής στο Royal Holloway, Πανεπιστήμιο του Λονδίνου.

Αυτοί οι πόροι περιλαμβάνουν πετρέλαιο, φυσικό αέριο, καθώς και σπάνιες γαίες, που είναι απαραίτητες για την παραγωγή ηλεκτρικών αυτοκινήτων, ανεμογεννητριών και στρατιωτικού εξοπλισμού.

Ευκαιρίες από το λιώσιμο των πάγων

Η κλιματική αλλαγή και η ταχεία άνοδος της θερμοκρασίας στην Αρκτική έχουν φέρει τη Γροιλανδία στο επίκεντρο της κλιματικής κρίσης, αλλά κάποιοι βλέπουν και οικονομικές ευκαιρίες καθώς οι αλλαγές επαναπροσδιορίζουν τη χώρα.

Η απώλεια πάγου έχει ανοίξει ναυτιλιακές διαδρομές, αυξάνοντας τον χρόνο που μπορούν να πλοηγηθούν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του Βορείου Ημισφαιρίου. Οι αποστολές στην Αρκτική αυξήθηκαν κατά 37% την τελευταία δεκαετία.

Είναι εφικτό για τον Τραμπ να αγοράσει την Γροιλανδία;

Οι κυβερνήσεις της Δανίας και της Γροιλανδίας έχουν απορρίψει κατηγορηματικά την ιδέα ότι η αρκτική χώρα μπορεί να αγοραστεί.

«Δεν είμαστε προς πώληση και δεν θα είμαστε ποτέ προς πώληση. Δεν πρέπει να χάσουμε τον πολυετή αγώνα μας για ελευθερία», δήλωσε ο Πρωθυπουργός της Γροιλανδίας, Μούτε Έγκεδε, σε ανάρτησή του στο Facebook τον Δεκέμβριο.

Παρόλα αυτά, η συζήτηση εγείρει ερωτήματα για το μέλλον της σχέσης της Γροιλανδίας με τη Δανία και τις ΗΠΑ.

Και η Διώρυγα του Παναμά στα σχέδια Τραμπ

Εκτός από την Γροιλανδία, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει εκφράσει την επιθυμία να αναλάβει τον έλεγχο της Διώρυγας του Παναμά. Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, είχε κατηγορήσει τον Δεκέμβριο τον Παναμά ότι επιβάλλει υπερβολικά τέλη για τη χρήση της Διώρυγας  και δήλωσε ότι, εάν ο Παναμάς δεν διαχειριστεί τη διώρυγα με αποδεκτό τρόπο, θα απαιτήσει από τον σύμμαχο των ΗΠΑ να την παραδώσει.

Μάλιστα, σε δηλώσεις του εχθές Τρίτη (7/1), ο Ντόναλντ Τραμπ δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο να προσφύγει στη βία για να προσαρτήσει τη Διώρυγα του Παναμά, όπως και την Γροιλανδία.

Σε ποιον ανήκει η Διώρυγα;

Η διώρυγα είναι μια σημαντική υδάτινη οδός που συνδέει τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό Ωκεανό, επιτρέποντας στα πλοία να αποφύγουν μια επιπλέον απόσταση 7.000 ναυτικών μιλίων (13.000 χλμ.) γύρω από το άκρο της Νότιας Αμερικής.

Με μήκος 51 μιλίων (82 χλμ.), η διώρυγα διασχίζει το κέντρο του Παναμά, της χώρας που καταλαμβάνει τη λωρίδα γης μεταξύ Κεντρικής και Νότιας Αμερικής.

Κατά το έτος που έληξε στις 30 Σεπτεμβρίου, σχεδόν 10.000 πλοία διέσχισαν τη διώρυγα, μεταφέροντας 423 εκατομμύρια τόνους φορτίου, συμπεριλαμβανομένων τροφίμων, ορυκτών και βιομηχανικών προϊόντων. Περισσότερο από το 40% των καταναλωτικών αγαθών που εμπορεύτηκαν πέρυσι μεταξύ βορειοανατολικής Ασίας και ανατολικής ακτής των ΗΠΑ μεταφέρθηκαν μέσω της διώρυγας.

Οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος πελάτης της διώρυγας, ευθύνονται για περίπου τα τρία τέταρτα του φορτίου που διέρχεται κάθε χρόνο, ενώ η Κίνα είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος πελάτης.

Η κυβέρνηση του Παναμά έχει την ιδιοκτησία και τη λειτουργία της διώρυγας μέσω μιας εξειδικευμένης υπηρεσίας, της Αρχής της Διώρυγας του Παναμά, εδώ και 25 χρόνια.

Κατά τον 20ό αιώνα, οι ΗΠΑ είχαν τον έλεγχο της διώρυγας, αναλαμβάνοντας την κατασκευή της το 1904 αφού βοήθησαν τον Παναμά να αποκτήσει την ανεξαρτησία του από την Κολομβία. Η διώρυγα άνοιξε το 1914, προκαλώντας επανάσταση στις παγκόσμιες ναυτιλιακές μεταφορές και επιτρέποντας σε χιλιάδες εμπορικά και αμερικανικά πολεμικά πλοία να τη διασχίζουν κάθε χρόνο.

Ο αμερικανικός έλεγχος της διώρυγας και ο αποκλεισμός των Παναμέζων δημιούργησαν εντάσεις μεταξύ των ντόπιων και των επισκεπτών των ΗΠΑ, οδηγώντας ακόμη και στην κατασκευή τοίχου που χώριζε την Πόλη του Παναμά από τη ζώνη της διώρυγας τη δεκαετία του 1950.

Στις 9 Ιανουαρίου 1964, ξέσπασε μεγάλη διαμαρτυρία, όπου 28 άνθρωποι σκοτώθηκαν από τις κατασταλτικές δυνάμεις, προκαλώντας διεθνή κατακραυγή και ωθώντας τους Αμερικανούς στρατηγούς να εγκαταλείψουν τη διώρυγα.

Το 1977, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ και ο Παναμέζος ηγέτης Ομάρ Τορίχος υπέγραψαν δύο συνθήκες για τη σταδιακή αποχώρηση των ΗΠΑ από τη διώρυγα.

Μετά από μια περίοδο κοινής διαχείρισης, που σημαδεύτηκε από την αμερικανική εισβολή το 1989 για την ανατροπή του στρατιωτικού ηγέτη Μανουέλ Νοριέγκα, ο Παναμάς ανέλαβε πλήρως τον έλεγχο της διώρυγας το 1999.

Η σημασία της Διώρυγας του Παναμά για τις ΗΠΑ

Γιατί όμως η Διώρυγα του Παναμά είναι τόσο σημαντική, όσο λέει ο Τραμπ, για την οικονομική ασφάλεια των ΗΠΑ;

Ο Τραμπ έχει απαιτήσει από τον Παναμά να επιστρέψει τη διώρυγα στις ΗΠΑ, εκτός αν η χώρα τη διαχειρίζεται με τρόπο που ο ίδιος θεωρεί αποδεκτό.

Ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ επέκρινε τα «υπέρογκα» τέλη που επιβάλλονται στην αμερικανική κυβέρνηση, το ναυτικό και τις επιχειρήσεις για τη χρήση της διώρυγας.

«Τα τέλη που επιβάλλει ο Παναμάς είναι γελοία», έγραψε. «Αυτή η πλήρης “εκμετάλλευση” της χώρας μας θα σταματήσει άμεσα».

Τα πλοία που χρησιμοποιούν τη διώρυγα πρέπει να πληρώνουν τέλη που καθορίζονται από την Αρχή της Διώρυγας. Τα μεταβλητά τέλη έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια λόγω ξηρασιών που επιδεινώθηκαν από την υπερθέρμανση του πλανήτη, οι οποίες στερεύουν κρίσιμα αποθέματα νερού και μειώνουν τη χωρητικότητα της διώρυγας.

Ως αποτέλεσμα της έντονης ξηρασίας στα τέλη του 2023, μόνο 22 πλοία διέσχιζαν τη διώρυγα κάθε μέρα αντί για τα συνηθισμένα 36, αναγκάζοντας τα πλοία να περιμένουν εβδομάδες ή να πληρώνουν έως και 4 εκατομμύρια δολάρια για να προχωρήσουν στην ουρά. Οι διελεύσεις μειώθηκαν σχεδόν κατά το ένα τρίτο κατά το έτος που έληξε τον Σεπτέμβριο.

Η Αρχή της Διώρυγας επέτρεψε την αύξηση του αριθμού των πλοίων που χρησιμοποιούν τη διώρυγα το 2024, μειώνοντας τη συμφόρηση, αλλά θα αυξήσει τα τέλη και θα εισάγει επιπλέον χρεώσεις από την 1η Ιανουαρίου 2025. Ο πρόεδρος του Παναμά, Χοσέ Ραούλ Μουλίνο, δήλωσε ότι τα τέλη διέλευσης της διώρυγας δεν είναι διογκωμένα.

Ο Τραμπ προειδοποίησε επίσης ότι δεν θα επιτρέψει η διώρυγα να πέσει σε «λάθος χέρια» και υπαινίχθηκε ότι η Κίνα ασκεί επιρροή σε αυτή. Μια κινεζική εταιρεία με έδρα το Χονγκ Κονγκ ελέγχει δύο από τα πέντε λιμάνια δίπλα στη διώρυγα, ένα σε κάθε πλευρά, αλλά ο Μουλίνο δήλωσε ότι ο Παναμάς έχει πλήρη έλεγχο της διώρυγας.

«Κάθε τετραγωνικό μέτρο της Διώρυγας του Παναμά και των παρακείμενων περιοχών της ανήκει στον Παναμά και θα συνεχίσει να ανήκει σε αυτόν», δήλωσε σε βιντεοσκοπημένη ανακοίνωση την Κυριακή.