Η (αβέβαιη) επόμενη ημέρα της Αμερικής μετά την εκλογή Τραμπ

Από τη στιγμή που το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών έγινε γνωστό, ένα μείγμα ενθουσιασμού και απογοήτευσης έχει κυριεύσει τις ΗΠΑ, αλλά και το εξωτερικό.

Δεδομένης της εμπειρίας του 2016-2020, τέτοιες αντιδράσεις ήταν αναμενόμενες, μια και ο νεοεκλεγείς πρόεδρος επέφερε σημαντικές αλλαγές στον τρόπο άσκησης της εξουσίας αλλά και στις αμερικανικές προτεραιότητες σε σειρά θεμάτων στη διάρκεια της τελευταίας θητείας του, και στην εσωτερική αλλά και στην εξωτερική πολιτική σκηνή.

Πολλοί ισχυρίζονται πως ξέρουν τι θα συμβεί και στη δεύτερη αυτή τετραετία που ξεκινά τον Ιανουάριο, και αντιδρούν ανάλογα με τα συμφέροντα που υπηρετούν και τις πολιτικές που υπερασπίζονται.

Η αλήθεια όμως είναι, τουλάχιστον για την ώρα, διαφορετική: η πρώτη θητεία Τραμπ απέδειξε πως ο 45ος και 47ος πρόεδρος είναι ένας μάλλον αδογμάτιστος, ευέλικτος πολιτικός που αρέσκεται στην κολακεία, την επίδειξη δύναμης αλλά και την επιθυμία για εντυπωσιακές συμφωνίες που θα τον καταστήσουν το επίκεντρο της προσοχής, έστω και εφήμερα.

Υπό την έννοια αυτή και εξαιρουμένων των δασμών που δεδομένα θα επιβάλει ή και θα αυξήσει (πρόσφατα ισχυρίστηκε πως η λέξη «δασμός» είναι η τρίτη αγαπημένη του στο λεξιλόγιο), καθώς και μια σκληρή στάση στο μεταναστευτικό (ο Τραμπ υπόσχεται μαζικές απελάσεις αλλά η υλοποίηση ενός τόσο φιλόδοξου σχεδίου θα αντιμετωπίσει σειρά προσκομμάτων), οι ακριβείς χειρισμοί και οι αντίστοιχες εκτιμήσεις για μια σειρά θεμάτων θα πρέπει να περιμένουν αφενός τις επιλογές προσώπων σε θέσεις-κλειδιά και αφετέρου τις συνεννοήσεις που θα κάνει ο Τραμπ με τα κορυφαία στελέχη των Ρεπουμπλικανών και των συμπαθούντων αυτών στην Ουάσιγκτον και το υπό διαμόρφωση νέο Κογκρέσο.

Αυτό που είναι σίγουρο είναι πως η νέα κυβέρνηση Τραμπ θα είναι περισσότερο προσωποκεντρική και λιγότερο θεσμική από την προηγούμενη με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Τούτων δοθέντων, είναι σημαντικό να σκιαγραφήσουμε εν συντομία το περίγραμμα των θέσεων της νέας κυβέρνησης.

Στο εσωτερικό μέτωπο, η προηγούμενη αναφορά στη μετανάστευση έχει όση σημασία έχει και το περίφημο «Πρότζεκτ 2025» που εκπονήθηκε από τη συντηρητική δεξαμενή σκέψης Heritage Foundation το 2023 και περιλαμβάνει σειρά αμφιλεγόμενων προτάσεων πολιτικής για μια συντηρητική διακυβέρνηση, όπως τον δραστικό περιορισμό δαπανών ή και πλήρη κατάργηση σειράς υπουργείων και ρυθμιστικών αρχών, την άρση μονιμότητας στο Δημόσιο (ομοσπονδιακή κυβέρνηση) και τη μετατροπή χιλιάδων δημοσίων υπαλλήλων σε προσωπικό υπόλογο στον Πρόεδρο, τον περιορισμό πρόσβασης στο πιο διαδεδομένο χάπι για τις γυναίκες και την κατάργηση ρυθμιστικών ελέγχων που διασφαλίζουν ελάχιστα στάνταρ προστασίας των καταναλωτών, περιλαμβανομένων των υπηρεσιών υγείας.

Δεδομένου ότι τέτοιες θέσεις απέχουν παρασάγγας από τις απόψεις του μέσου Αμερικανού και κάποιες είναι ιδιαίτερα αντιδημοφιλείς, η αντιπρόεδρος Χάρις προσπάθησε καθ’ όλη τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου να προειδοποιήσει τους εκλογείς για την πιθανή υλοποίηση του πρότζεκτ από τον Τραμπ. Ο τελευταίος απαρνήθηκε πλήρως την ατζέντα αυτή, και το επιτελείο του φρόντισε να αποκηρύξει το Heritage, αλλά το γεγονός πως ο νέος πρόεδρος έχει εκφραστεί ανοιχτά κατά της «σπάταλης Ουάσιγκτον» και πως είχε προσπαθήσει να αλλάξει τον δημοσιοϋπαλληλικό κώδικα στην πρώτη του θητεία, μαρτυρά πως δραστικές αλλαγές είναι προ των πυλών.

Σε ό,τι αφορά την εξωτερική πολιτική, υπάρχουν κάποια ασφαλή δεδομένα αλλά αβεβαιότητα σχετικά με τις ακριβείς προτεραιότητες της νέας κυβέρνησης.

Εκκινώντας από την Κίνα, και ενώ είναι βέβαιο πως η ρητορική Τραμπ θα σκληρύνει και υψηλοί δασμοί θα είναι το σημείο εκκίνησης της νέας κυβέρνησης στον τρόπο προσέγγισης του Πεκίνου, είναι αβέβαιο πώς θα κινηθεί το Στέιτ Ντιπάρτμεντ στο θέμα της Ταϊβάν αλλά και στα ζητήματα κυριαρχίας που θέτει η κυβέρνηση Σι στην θάλασσα της Νότιας Κίνας. Σε ένα απευκταίο σενάριο αστάθειας και στρατιωτικής εμπλοκής, η ενστικτώδης αντίδραση του Τραμπ θα είναι η απεμπλοκή των αμερικανικών δυνάμεων και η προσπάθεια ενίσχυσης των τοπικών συμμάχων των ΗΠΑ (Ιαπωνία, Νότια Κορέα, Φιλιππίνες) αλλά χωρίς περαιτέρω «θυσίες» από πλευράς Ουάσιγκτον.

Στο δεύτερο μεγάλο μέτωπο, τον συνεχιζόμενο πόλεμο στην Ουκρανία, είναι σίγουρο πως οι Ευρωπαίοι θα αναγκαστούν σύντομα να στηρίξουν το Κίεβο περισσότερο απ’ ό,τι μέχρι τώρα, και υλικοτεχνικά αλλά και στρατιωτικά, μια που οι ΗΠΑ θα είναι σύντομα απρόθυμες να επωμιστούν άλλο το αντίστοιχο βάρος. Από την άλλη πλευρά και παρά τα περί του αντιθέτου θρυλούμενα, η χημεία Τραμπ-Πούτιν δεν είναι απαραίτητα καλή, και ο νέος Αμερικανός πρόεδρος έχει επικρίνει τον ρόλο της Μόσχας στο παρελθόν.

Ενώ ο νεοεκλεγείς πρόεδρος συνομίλησε αμέσως με τον Ζελένσκι, κάτι αντίστοιχο δεν συνέβη με τον Ρώσο πρόεδρο, και ο βαθμός στον οποίο θα υπερισχύσει η λογική «ειρήνη με κάθε κόστος» στην Ουκρανία θα εξαρτηθεί κυρίως από τις εισηγήσεις που θα δεχτεί ο Τραμπ από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ και το Πεντάγωνο. Η διάθεση για ειρήνευση στην περιοχή από πλευράς Ουάσιγκτον θα ενταθεί γρήγορα αλλά ο τρόπος με τον οποίο θα υλοποιηθεί κάτι τέτοιο παραμένει εξαιρετικά αμφίβολο, μια και πολλά θα εξαρτηθούν και από τη στάση που θα τηρήσει η Ουκρανία.

Δεδομένης της δυσχερούς θέσης επί του πεδίου στην οποία βρίσκεται το Κίεβο, τα περιθώρια ελιγμών του Ζελένσκι στην διαπραγμάτευση με την Ουάσιγκτον δεν είναι μεγάλα, και θα βρεθεί ενώπιον δύσκολων αποφάσεων, πολιτικών αλλά και επιχειρησιακών.

Τέλος, στη Μέση Ανατολή τα πράγματα είναι κάπως πιο σαφή. Η κυβέρνηση Νετανιάχου δικαίως πανηγυρίζει από την Τετάρτη τα ξημερώματα, μια που το Ισραήλ γνωρίζει πλέον πως θα έχει την πλήρη κάλυψη των ΗΠΑ στην οποιαδήποτε πρωτοβουλία ή συνέχιση του πολέμου στην Γάζα, τον Λίβανο, ου μην και αλλού.

Ήδη, η πίεση προς το Κατάρ να αποκηρύξει τη Χαμάς απέφερε καρπούς, κάτι που σύντομα θα αναγκαστούν να κάνουν και άλλες κυβερνήσεις στην περιοχή που επιδιώκουν οφέλη από την αλλαγή φρουράς στην Ουάσιγκτον. Εάν το Ισραήλ και οι σύμμαχοί του του θα μπορούν να κοιμούνται ήσυχοι, το ακριβώς αντίθετο ισχύει για το Ιράν, το οποίο θα αντιμετωπίσει όχι μόνο εντατικοποίηση των υφιστάμενων κυρώσεων σε βάρος του αλλά και επανειλημμένες προειδοποιήσεις να πάψει την υποστήριξη της Χεζμπολάχ. Δεν είναι τυχαίες οι αποκαλύψεις, την επαύριο των εκλογών, περί απόπειρας δολοφονίας του Τραμπ από Αφγανό υπήκοο εντεταλμένο των Φρουρών της Επανάστασης.

Εν κατακλείδι, ενώ οι προτεραιότητες και οι αδρές γραμμές της νέας κυβέρνησης στις ΗΠΑ είναι αρκετά σαφείς, τα αποτελέσματα που θα προκύψουν δεν μπορούν να προσδιοριστούν, ακόμα, με ασφάλεια. Βέβαιο είναι μόνο πως ο Τραμπ θα επιδιώξει να αφήσει το στίγμα του κυρίως εντός των τειχών, μια και η εξωτερική πολιτική ουδέποτε αποτέλεσε προτεραιότητά του.