Η Frontex εξετάζει ποινές για την Ελλάδα λόγω των συνεχόμενων pushbacks

Η Frontex είναι τόσο απογοητευμένη από τις επανειλημμένες επαναπροωθήσεις μεταναστών εκ μέρους της Ελλάδας, που εξετάζει το ενδεχόμενο να ζητήσει από τις Βρυξέλλες να κινήσουν πειθαρχική διαδικασία κατά της Αθήνας.

Η δήλωση αυτή έρχεται από αξιωματούχο της Frontex που μίλησε στο POLITICO και τη WELT. Πρόκειται για τον Υπεύθυνο Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, Jonas Grimheden, ο οποίος απευθύνει συστάσεις προς το διοικητικό συμβούλιο του οργανισμού και δήλωσε ότι η συμπεριφορά της Ελλάδας φέρνει τη Frontex μπροστά σε δύο επιλογές: την αναστολή της αποστολής της ή την υποβολή αιτήματος προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την έναρξη διαδικασίας επί παραβάσει κατά της Ελλάδας.

Ο Grimheden τόνισε, ωστόσο, ότι η διακοπή των επιχειρήσεων δεν θα εξυπηρετούσε με τον καλύτερο τρόπο την αποστολή του οργανισμού, καθώς είναι απαραίτητη η εποπτεία της ελληνικής κυβέρνησης.

«Αν η Frontex εγκατέλειπε την Ελλάδα, δεν θα υπήρχε πλέον κανένας τρόπος να μάθουμε πώς οι αρχές διαχειρίζονται τους αφιχθέντες μετανάστες. Ο οργανισμός διασφαλίζει την παρακολούθηση και τη διαφάνεια», δήλωσε ο Jonas Grimheden.

Αυτό αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο προσφυγής προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για ανάληψη δράσης, καθώς —σύμφωνα με τον Grimheden— οι Βρυξέλλες ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης που λαμβάνει η Ελλάδα για την υποστήριξη των συνόρων της.

«Πρέπει να υπάρξει κάποια μορφή τιμωρίας. Η ίδια η Επιτροπή έχει τη δυνατότητα να ξεκινήσει διαδικασία παράβασης κατά ενός κράτους μέλους», δήλωσε ο Grimheden. «Η Frontex δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα μόνη της».

Πρότεινε, μάλιστα, η Επιτροπή να συνδέσει την πρόσβαση της Ελλάδας σε ευρωπαϊκά κονδύλια με την πρόοδό της όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα των μεταναστών. Σε ακραία περίπτωση, αν η Αθήνα συνεχίσει να αμελεί τις υποχρεώσεις της απέναντι στους μετανάστες, η Επιτροπή θα μπορούσε να ξεκινήσει νομικές διαδικασίες ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η Ελλάδα έχει ανοιχτές 13 υποθέσεις για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε βάρος μεταναστών

Οι δηλώσεις Grimheden έρχονται λίγο μετά από απειλή του οργανισμού να διακόψει τη χρηματοδότηση για τα σκάφη της ακτοφυλακής —τα οποία συγχρηματοδοτούνται με τη Frontex— εάν οι ελληνικές αρχές δεν εφαρμόσουν βασικές συστάσεις για την πολιτική μετανάστευσης.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν απάντησε στα επανειλημμένα αιτήματα για σχόλιο.

Τον Μάιο του 2023, η Ευρωπαϊκή Ένωση κάλεσε την Ελλάδα να διερευνήσει καταγγελίες περί εγκατάλειψης μεταναστών στη θάλασσα και απελάσεων από τις ελληνικές αρχές.

Αυτή τη στιγμή, η Ελλάδα έχει ανοιχτές 13 υποθέσεις για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε βάρος μεταναστών, τον μεγαλύτερο αριθμό σε ολόκληρη την ΕΕ. Μάλιστα, το 2024 σχεδόν το ένα τρίτο από τις 56 ενεργές υποθέσεις της Frontex αφορούσε την Ελλάδα.

«Η Ελλάδα παραμένει το μεγαλύτερο πρόβλημά μας σε ό,τι αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα», δήλωσε ο Jonas Grimheden, υπεύθυνος θεμελιωδών δικαιωμάτων της Frontex από το 2021.

Ήδη από το 2023, ο Grimheden είχε προτείνει την προσωρινή αναστολή των δραστηριοτήτων της Frontex στην Ελλάδα, εξαιτίας παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων — μια δυνατότητα που παρέχεται στο πλαίσιο του Άρθρου 46 του οργανισμού.

Ωστόσο, μια τέτοια αναστολή θα σήμαινε την απόσυρση πλοίων, συνοριοφυλάκων και αεροσκαφών από έναν από τους πιο πολυσύχναστους μεταναστευτικούς διαδρόμους στην Ευρώπη. Η Frontex έχει δηλώσει στο παρελθόν στο POLITICO ότι έχει καταθέσει συγκεκριμένες προτάσεις προς την Ελλάδα για την εφαρμογή πολιτικών, με πιθανές συνέπειες εάν αυτές δεν υλοποιηθούν.

Συνεχόμενες οι καταγγελίες για pushbacks

Στο πιο πρόσφατο περιστατικό, στις 3 Απριλίου, τουλάχιστον επτά μετανάστες, μεταξύ αυτών δύο παιδιά, έχασαν τη ζωή τους όταν το σκάφος τους βυθίστηκε κοντά στη Λέσβο, μετά από παρέμβαση του Λιμενικού Σώματος, σύμφωνα με καταγγελία που έλαβε η Frontex.

Ο οργανισμός ξεκίνησε έρευνα για το περιστατικό, συλλέγοντας φωτογραφικό και βιντεοληπτικό υλικό, καταθέσεις επιζώντων και επικοινωνεί με τις ελληνικές αρχές για επίσημη τοποθέτηση.

Ένας αξιωματούχος του Ελληνικού Λιμενικού Σώματος δήλωσε ότι η καταγγελία προήλθε από έναν από τους 23 διασωθέντες μετανάστες. Το Λιμενικό υποστήριξε ότι το σκάφος ήταν υπερφορτωμένο με ανθρώπους, γεγονός που οδήγησε στην ανατροπή του.

Πολλές από τις ανοιχτές υποθέσεις σχετίζονται με τις καταγγελλόμενες εξαναγκαστικές απομακρύνσεις χιλιάδων ανθρώπων από Έλληνες αξιωματούχους μετανάστευσης στα χερσαία και θαλάσσια σύνορα. Η πρακτική αυτή, γνωστή ως επαναπροώθηση (pushback), είναι παράνομη βάσει της Σύμβασης του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και του διεθνούς δικαίου. Τον Ιανουάριο, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε τις ελληνικές αρχές ένοχες για τη διενέργεια συστηματικών επαναπροωθήσεων μεταναστών και για παραβίαση του δικαίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη διαδικασία αυτή.

Άλλωστε, η ίδια η Frontex αντιμετώπισε κατηγορίες για παρατυπίες στη διαχείριση των μεταναστών και για χρήση τακτικών επαναπροώθησης το 2022, γεγονός που οδήγησε στην παραίτηση του επικεφαλής της.

Τον Ιούνιο του 2023, εκατοντάδες μετανάστες έχασαν τη ζωή τους στη θάλασσα όταν ένα αλιευτικό σκάφος βυθίστηκε στα ανοιχτά της νότιας χερσονήσου της Ελλάδας, ενώ προσπαθούσε να φτάσει στην Ευρώπη από τη Λιβύη. Ανεξάρτητη έρευνα του Έλληνα Συνηγόρου του Πολίτη πρότεινε πειθαρχικά μέτρα κατά οκτώ λιμενικών που εμπλέκονται στο περιστατικό.

Από την εποχή της λεγόμενης μεταναστευτικής κρίσης στην Ευρώπη, όταν ένα εκατομμύριο αιτούντες άσυλο, κυρίως Σύριοι, έφτασαν στα σύνορα της Ευρώπης το 2015 αναζητώντας ανακούφιση από εμφυλίους πολέμους, λιμό και συγκρούσεις, η ΕΕ έχει σκληρύνει τη στάση της απέναντι στη μετανάστευση. Πιο πρόσφατα, η ΕΕ συνέταξε έναν κατάλογο με επτά χώρες τις οποίες θεωρεί ασφαλείς για επιστροφή, καθιστώντας τη διαδικασία ασύλου πιο δύσκολη για τους υπηκόους αυτών των χωρών.

Τι απαντούν κυβέρνηση και Λιμενικό

«Το ανθρωπιστικό έργο του Ελληνικού Λιμενικού Σώματος είναι αδιαμφισβήτητο και γι’ αυτό ακριβώς χαίρει διαχρονικής αναγνώρισης», δήλωσε στο POLITICO ο εκπρόσωπος Τύπου του Λιμενικού, Νικόλαος Αλεξίου.

«Σε περίπτωση πιθανών αποκλίσεων από την απαιτούμενη συμπεριφορά, ενεργοποιούνται εσωτερικοί μηχανισμοί διερεύνησης και εποπτείας, ανεξάρτητα ή παράλληλα με τις δικαστικές διαδικασίες ή τις έρευνες που διενεργούν άλλες αρμόδιες αρχές. Το Ελληνικό Λιμενικό Σώμα συνεργάζεται πλήρως με τις αρχές αυτές.»

Κατά τη διάρκεια κυβερνητικής ενημέρωσης την περασμένη εβδομάδα, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Πάυλος Μαρινάκης απάντησε στο ρεπορτάζ του POLITICO ότι η Frontex εξέταζε το ενδεχόμενο να περιορίσει τη χρηματοδότηση των σκαφών του Λιμενικού, δηλώνοντας πως η Frontex δεν έχει προβεί σε καμία επίσημη απειλή.

«Η χώρα μας είναι αυτή που προστατεύει τα θαλάσσια σύνορα της Ευρώπης στην τεράστια πλειονότητα των αφίξεων», δήλωσε.

«Σε κάθε περίπτωση, η Frontex διερευνά όλες τις καταγγελίες, ακόμη και εκείνες που προέρχονται από μη επιβεβαιωμένες πηγές.»

Αξιωματούχοι της ελληνικής κυβέρνησης δεν απάντησαν σε σχετικό αίτημα για σχολιασμό.