Η μαύρη “εναλλακτική” για το μέλλον της Γερμανίας

Το αποτέλεσμα των γερμανικών εκλογών ξυπνά μνήμες από το παρελθόν που προκαλούν ανησυχία για το μέλλον. Η άνοδος της Ακροδεξιάς, ειδικά στη Γερμανία, οδηγεί σε προφανείς συνειρμούς. Και η Γερμανία είναι η μεγαλύτερη οικονομία και μαζί με τη Γαλλία η ραχοκοκαλιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Οι Χριστιανοδημοκράτες (CDU) με 28,5% έχουν επιτύχει μία πύρρειο νίκη. Ο Φρίντριχ Μέρτς θα είναι προφανώς ο επόμενος καγκελάριος. Αλλά πρώτα θα πρέπει να σχηματίσει κυβέρνηση και αυτό δεν είναι τόσο απλό. Παρότι αν και δεν έφτασε το “μαγικό 30%”, θα χρειαστεί τελικά έναν μόνο κυβερνητικό εταίρο από τη στιγμή που η Βουλή θα είναι πεντακομματική.

Σημειωτέον ότι διαχρονικά άλλωστε ο “σκληρός πυρήνας” του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος ήταν το 30% συν. Μόνο το 2021 με τον Αρμιν Λασετ είχε πέσει η CDU στο 24,1%, με αποτέλεσμα τελικά να βρεθεί ο Σολτς στην καγκελαρία. Το χθεσινό ποσοστό είναι το δεύτερο χειρότερο στην ιστορία της CDU, που έχει πλέον ως κύριο αντίπαλο της στα άκρο- δεξιά της την AfD.

Ο κ.Μέρτς, που έχει εξαρχής ξεκαθαρίσει ότι δεν θα συγκυβερνήσει με την ακροδεξιά, έσπευσε πάντως να τηλεφωνήσει χθες το βράδυ στον επικεφαλής του κόμματος των Σοσιαλδημοκρατών, Λαρς Κλινγκμπάιλ, για να τον προσκαλέσει σε συνομιλίες για το σχηματισμό κυβέρνησης “μεγάλου συνασπισμού”. 

Το πρόβλημα είναι πως ο λεγόμενος “μεγάλος συνασπισμός” δεν είναι πια και τόσο… μεγάλος. Χριστιανοδημοκράτες και Σοσιαλδημοκράτες σε ένα πεντακομματικό Bundestag αθροίζουν 329 έδρες, λίγο πάνω από την απόλυτη πλειοψηφία που είναι στις 319 έδρες.

Τα πιθανά σενάρια σχηματισμού κυβέρνησης

Είσοδος του κόμματος της Σάρα Βάγκενκνεχτ (BSW) στη γερμανική Βουλή (από την οποία φαίνεται ότι μένει εκτός οριακά) θα σήμαινε όμως ότι θα απαιτείτο ένας τρίτος εταίρος για το σχηματισμό κυβέρνησης και αυτός εκ των πραγμάτων με την FDP εκτός θα μπορούσαν να είναι μόνο οι Πράσινοι. Σημειωτέον ότι οι Γερμανοί έχουν “παρατσούκλια” για τους διάφορους πιθανούς κυβερνητικούς σχηματισμούς, που συνήθως προκύπτουν από τα χρώματα των κομμάτων. Μία κυβέρνηση συνασπισμού CDU- SPD-Πράσινων αποκαλείται “Κένυα” καθώς τα χρώματα των τριών κομμάτων θυμίζουν τη σημαία του αφρικανικού κράτους.

Αλλά με περισσότερους από δύο κυβερνητικούς εταίρους τα πράγματα γίνονται περίπλοκα ακόμη και στη Γερμανία όπου οι κυβερνήσεις συνεργασίας είναι ο κανόνας εδώ και πολλά χρόνια. Άλλωστε η κυβέρνηση του Ολαφ Σολτς κατέρρευσε (μεταξύ άλλων) και γιατί δεν μπορούσε να συμβιβάσει τα “θέλω” Σοσιαλδημοκρατών (SPD), Πρασίνων και Φιλελεύθερων (FDP). Χώρια που ο αρχηγός των Χριστιανοκοινωνιστών, του κόμματος της Βαυαρίας που συγκροτεί την ένωση της κεντροδεξιάς στη Γερμανία, Μάρκους Ζέντερ, είναι αρνητικός σε σχηματισμό κυβέρνησης με τους Πράσινους.

Για αυτό το λόγο ο διαφαινόμενος ως πιθανός “μεγάλος συνασπισμός” είναι το καλύτερο δυνατό σενάριο για τον Μερτς, αλλά όχι και για την SPD.

Οι Σοσιαλδημοκράτες είναι σε κάθε περίπτωση οι μεγάλοι ηττημένοι της χθεσινής βραδιάς, καθώς κατέγραψαν το μικρότερο ποσοστό στην ιστορία τους. Και τώρα αναμένεται να συρθούν σε μία ακόμη κυβέρνηση συνεργασίας με τους Χριστιανοδημοκράτες, γεγονός που δεν θα τους βοηθήσει μακροπρόθεσμα πολιτικά να δείξουν ότι εκείνοι αποτελούν μία εναλλακτική και να ανακάμψουν. Άλλωστε τα προβλήματα της SPD ξεκίνησαν από τη στιγμή που άρχισαν να εφαρμόζουν ουσιαστικά δεξιές πολιτικές με κεντροαριστερή ταμπέλα.

Η απειλή της Ακροδεξιάς και η μίνι- επιστροφή της Αριστεράς

Ο μεγάλος νικητής των γερμανικών εκλογών είναι βέβαια η ακροδεξιά Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD). Το κόμμα που ιδρύθηκε ως απάντηση στην Άγκελα Μέρκελ που έλεγε ότι η πολιτική της είναι χωρίς εναλλακτική και στις εκλογές του 2013 οριακά δεν μπήκε στη γερμανική Βουλή, είναι πλέον δεύτερο κόμμα με περίπου 20%.

Εντυπωσιακό είναι δε το γεγονός ότι είναι πρώτο κόμμα στα περισσότερα κρατίδια της πρώην ανατολικής Γερμανίας, ενώ στην πρώην δυτική Γερμανία είναι σχεδόν παντού πρώτη η CDU. Σημειωτέον επίσης ότι η εικόνα είναι πολύ διαφορετική εάν αναλύσει κανείς την ψήφο με βάση την ηλικία.

Οι άνω των 60 ψήφισαν σε ποσοστό 38% CDU και σε ποσοστό 23% SPD. Ενώ στους ψηφοφόρους κάτω των 30% πρώτο κόμμα είναι η αριστερά Die Linke με 24% και δεύτερο κόμμα η AfD με 21%. Σημειωτέον ότι στο σύνολο των ψηφοφόρων η Die Linke, μετά από μία περίοδο καθοδικής πορείας και παρά τη διάσπαση με την αποχώρηση της Βάγκενκνεχτ, κατάφερε να λάβει 8,5% και εφόσον η SPD μπει σε κυβέρνηση θα επιχειρήσει να εμφανιστεί ως η εναλλακτική φωνή εξ αριστερών.

Η AfD, που είχε προεκλογικά εμφανή στήριξη από τον Ελον Μασκ και σύμφωνα με καταγγελίες υπόγεια στήριξη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από τη Ρωσία, έχει στο επίκεντρο της ρητορικής της το μεταναστευτικό/ προσφυγικό.

Ωστόσο το βασικό κριτήριο των Γερμανών ψηφοφόρων ήταν η ειρήνη και ασφάλεια, με το βλέμμα στη Ρωσία, αλλά και η οικονομία και το ενεργειακό. Η Μέρκελ έχει δεχθεί πυρά για την ενεργειακή της συμμαχία με Πούτιν. Αλλά αυτή η πολιτική διασφάλιζε φθηνή θέρμανση με ρωσικό φυσικό αέριο στο μέσο Γερμανό. Και μερίδα ψηφοφόρων στη Γερμανία δεν την ενδιέφερε τελικά η προέλευση ή οι γεωπολιτικές συνέπειες της προέλευσης αυτής της φθηνής θέρμανσης.

Τα συγχαρητήρια Τραμπ στους Χριστιανοδημοκράτες και… τον εαυτό του

Ενδιαφέρον είναι πάντως ότι ενώ ο Ελον Μασκ παρενέβη ευθέως στις γερμανικές εκλογές υπέρ της AfD, ο Ντόναλντ Τραμπ επιχείρησε χθες το βράδυ να προσεταιριστεί τους Χριστιανοδημοκράτες (τους οποίους δεν κατονόμασε, αλλά χαρακτήρισε “συντηρητικό κόμμα”) και τον επόμενο καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς. “Είναι μία μεγάλη ημέρα για τη Γερμανία και τις ΗΠΑ υπό την ηγεσία του κ.Τράμπ” έγραψε για τον εαυτό του σε τρίτο πρόσωπο ο Αμερικανός πρόεδρος.

Στο εσωτερικό της Γερμανίας ο Μερτς θα κριθεί, όπως κάθε καγκελάριος, πρόεδρος ή πρωθυπουργός σε όλο τον κόσμο, πρωτίστως από την οικονομία. Η Γερμανία πάντως συνολικά κλίνει δεξιότερα και αυτό μένει να φανεί πως θα επηρεάσει και την υπόλοιπη Ευρώπη.

Καθώς η άνοδος της AfD έρχεται να προστεθεί σε μία σειρά επιτυχιών ακροδεξιών κομμάτων στις χώρες της ΕΕ. Διότι η οικονομική ανασφάλεια και η ταύτιση κεντροδεξιάς και κεντροαριστεράς σε βασικές πολιτικές, οδηγούν μερίδα ψηφοφόρων στην αγκαλιά της ακροδεξιάς, που βρίσκει βολικούς “εχθρούς” χωρίς να προτείνει ποτέ πραγματικές λύσεις.

Και ένας μεγάλος κίνδυνος είναι ότι με ποσοστό λίγο πάνω από 20%, πολλοί Γερμανοί θα θεωρούν την AfD ένα “κανονικό” κόμμα, παρά την ξεκάθαρα Ακροδεξιά τοποθέτηση της.

Τα μεγάλα διλήμματα του Μερτς

Ο Φρίντριχ Μέρτς δήλωσε βέβαιος ότι θα έχει σχηματίσει κυβέρνηση μέχρι το Πάσχα. Τα πράγματα όμως δεν είναι τόσο απλά, καθώς θα πρέπει να διαπραγματευτεί πρώτα από όλα με τους λαβωμένους Σοσιαλδημοκράτες. Εν τω μεταξύ στις 6 Μαρτίου θα πραγματοποιηθεί έκτακτη Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ με θέμα την Ουκρανία και την ευρωπαϊκή ασφάλεια.

“Η Ευρώπη περιμένει τη Γερμανία” έχει δηλώσει ο Μερτς, που αναμένεται να είναι σίγουρα πιο παρεμβατικός και δραστήριος σε ευρωπαϊκό επίπεδο σε σχέση με τον Σολτς. Ενδέχεται μάλιστα αυτό να τον φέρει σε κόντρα με την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Τεταμένες ήταν διαχρονικά οι πολιτικές του σχέσεις με την Άνγκελα Μέρκελ, η οποία πρόσφατα έσπασε τη σιωπή της για να τον επιπλήξει όταν ο Μερτς έσπασε ένα διαχρονικό ταμπού στη Γερμανία και ψήφισε μαζί με την ακροδεξιά AfD νόμο για το άσυλο. Σημειωτέον ότι η CDU δεν κέρδισε από αυτό το επικίνδυνο παιχνίδι. Αν και 64% των Γερμανών αξιολογούν θετικά τη συνολική στάση του Μερτς για την παράνομη μετανάστευσης και 46% θεωρούν ότι ορθώς άλλαξε πολιτική σε σχέση με αυτή της Μερκελ.

Το ερώτημα όμως που απασχολεί την Ευρώπη είναι εάν ο Μερτς ως πιθανός καγκελάριος θα σπάσει τα ευρωπαϊκά ταμπού της γερμανικής πολιτικής, παίρνοντας γενναίες αποφάσεις για την ευρωπαϊκή άμυνα, την ενέργεια και την ανταγωνιστικότητα; Το μέλλον θα δείξει.

Πάντως ο Μερτς έχει δηλώσει ότι η Γερμανία θα πρέπει να αναλάβει ηγετικό ρόλο στην Ευρώπη και ότι θα ενισχύσει τις σχέσεις με τη Γαλλία αλλά και με την Πολωνία. Δήλωσε επίσης μετά την εκλογική του νίκη ότι η ΕΕ θα πρέπει να αποκτήσει αυτονομία από τις ΗΠΑ, καθώς η κυβέρνηση Τραμπ αδιαφορεί για την τύχη της Ευρώπης, όπως είπε.

Τι προσδοκά η Αθήνα από τον Μερτς

Στην εκλογική νίκη Μερτς φαίνεται ότι ποντάρει και η Αθήνα, ελπίζοντας ότι ως καγκελάριος θα λάβει αποφάσεις για την ευρωπαϊκή άμυνα, στην κατεύθυνση που επιθυμεί η Ελλάδα. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έκανε χθες σε συγχαρητήρια ανάρτηση του λόγο για μία αποφασιστική νίκη για την πολιτική οικογένεια του ΕΛΚ, τη Γερμανία και την Ευρώπη.

Ο πρωθυπουργός και πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας είχε μετάσχει άλλωστε στις 18 Ιανουαρίου στη Σύνοδο του ΕΛΚ στο Βερολίνο με στόχο τη στήριξη του Μερτς και είχε συναντηθεί μαζί του. Στη συνάντηση εκείνη ο κ. Μητσοτάκης είχε θέσει στον κ. Μερτς την ανάγκη κοινής ευρωπαϊκής χρηματοδότησης σημαντικών αμυντικών προγραμμάτων κοινού ενδιαφέροντος για την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως η ευρωπαϊκή αεράμυνα.