Η μυστική συμφωνία όπλων που κόστισε στον Πούτιν

Η Λευκορωσία παρέδωσε προηγμένα όπλα στον “ορκισμένο εχθρό” της Αρμενίας, το Αζερμπαϊτζάν, παρόλο που οι δύο χώρες ήταν σύμμαχοι σε ένα διεθνές αμυντικό σύμφωνο υπό ρωσική ηγεσία, σύμφωνα με έγγραφα που διέρρευσαν και είδε το POLITICO.

Έτσι εξηγείται και η απόφαση της Αρμενίας αυτή την εβδομάδα να ανακοινώσει ότι θα αποχωρήσει από τη στρατιωτική συμμαχία, από τον Οργανισμό του Συμφώνου για τη Συλλογική Ασφάλεια (CSTO), μια δραματική στροφή που φαίνεται πως θα αποδυναμώσει το κύρος του Βλαντίμιρ Πούτιν στα πρώην σοβιετικά έθνη.

Η Αρμενία βρίσκεται τώρα στα πρόθυρα μιας ιστορικής στροφής προς τη Δύση, κοιτάζοντας όλο και περισσότερο προς την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ για προστασία, μετά από δεκαετίες κατά τις οποίες η πρώην σοβιετική δημοκρατία βασιζόταν στη Μόσχα.

Υπενθυμίζεται ότι η Αρμενία βρίσκεται σε μια έντονη διαμάχη με το Αζερμπαϊτζάν στην περιοχή του Νότιου Καυκάσου, ένα στρατηγικό σταυροδρόμι μεταξύ Ασίας και Ευρώπης, όπου οι εντάσεις φτάνουν συχνά κοντά στο να λάβουν ανησυχητικές διαστάσεις.

Η απόφαση της Λευκορωσίας –σταθερού συμμάχου της Ρωσίας– να προμηθεύσει το Αζερμπαϊτζάν με προηγμένο στρατιωτικό υλικό μεταξύ 2018 και 2022, δίνοντάς του το πάνω χέρι σε μια σειρά από συγκρούσεις με την Αρμενία, ήταν επόμενο να θεωρηθεί από το Γερεβάν ως μια «βαριά προδοσία».

Τόσο η Λευκορωσία όσο και η Αρμενία είναι μέλη του CSTO, μιας μετασοβιετικής στρατιωτικής συμμαχίας που διαμορφώθηκε το 2002 και τελεί υπό την ηγεσία της Ρωσίας. Σε θεωρητικό επίπεδο, ένα μέλος του CSTO δεν είναι υποχρεωμένο να υπερασπιστεί ένα άλλο σε περίπτωση επίθεσης. Σημειώνεται ότι το Αζερμπαϊτζάν αποχώρησε από παλαιότερη εκδοχή του σημερινού CSTO το 1999.

Την Τετάρτη, ο Αρμένιος πρωθυπουργός Νικόλ Πασινιάν ανακοίνωσε ότι η κυβέρνησή του θα εκκινήσει τη διαδικασία απόσυρσης από το μπλοκ, ισχυριζόμενος ότι τα μέλη της «δεν εκπληρώνουν τις προβλεπόμενες υποχρεώσεις τους, αλλά σχεδιάζουν πόλεμο εναντίον μας μαζί με το Αζερμπαϊτζάν».

Τα επίμαχα έγγραφα

Τα έγγραφα που διέρρευσαν και τα οποία εξέτασε το Politico, αποτελούνται από δεκάδες επιστολές, διπλωματικά σημειώματα, λογαριασμούς πωλήσεων και «διαβατήρια» εξαγωγών.

Τα αρχεία αυτά δείχνουν ότι η Λευκορωσία βοήθησε ενεργά τις ένοπλες δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν μεταξύ του 2018 και του 2022, καθώς οι εντάσεις με την Αρμενία κορυφώνονταν.

Στις παρεχόμενες υπηρεσίες συμπεριλαμβανόταν ο εκσυγχρονισμός του πυροβολικού και η παροχή νέων εξοπλισμών που χρησιμοποιούνται για ηλεκτρονικό πόλεμο, καθώς και για συστήματα drone.

Ειδικότερα, μεταξύ των εγγράφων υπάρχουν επιστολές από την κρατική υπηρεσία εξαγωγής όπλων της Λευκορωσίας προς τις δικές της στρατιωτικές βιομηχανίες, που είχαν να κάνουν με παραγγελίες υπερσύγχρονου πυροβολικού για το Αζερμπαϊτζάν. Ανάμεσα στα εν λόγω αρχεία υπήρχε επίσης και αλληλογραφία μεταξύ των δύο κρατών που αφορούσαν τη συμφωνία αγοράς των κινητών σταθμών αντι-drone «Groza-S» για τις αζερικές ένοπλες δυνάμεις.

Οι κυβερνήσεις των δύο χωρών δεν ανταποκρίθηκαν σε αιτήματα για κάποια σχόλιο.

“Με τέτοιους φίλους, τι τους θέλεις τους εχθρούς;”

Τα τελευταία χρόνια, υπήρξε εκτεταμένη χρήση πυροβολικού και drones στις μάχες μεταξύ των αζερικών και των αρμενικών δυνάμεων. Σε αυτές συμπεριλαμβάνεται και ο πόλεμος του 2020 μεταξύ των δύο πλευρών για την περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, η οποία βρίσκεται εντός των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων του Αζερμπαϊτζάν, αλλά λειτουργούσε ως μη επίσημα αναγνωρισμένο κράτος με αρμενικό πληθυσμό μετά από μια αιματηρή μάχη που ακολούθησε την πτώση της Σοβιετικής Ενωσης.

Μια Αζερική επίθεση τον περασμένο Σεπτέμβριο έβαλε τέλος στην de facto ανεξαρτησία της περιοχής και οδήγησε στη μαζική έξοδο 100.000 κατοίκων.

Μία εκ των διπλωματικών επαφών που εξέτασε το Politico ανέφερε ότι οι Λευκορωσικές εταιρείες είχαν ενεργό ρόλο «στην αποκατάσταση των “απελευθερωμένων” εδαφών του Αζερμπαϊτζάν, καθώς και στην εξαγωγή λευκορωσικών αγαθών και υπηρεσιών» προς τη χώρα.

Οι Αζερικές δυνάμεις πραγματοποίησαν επίσης επιθέσεις σε αρμενικό έδαφος τον Σεπτέμβριο του 2022, καταλαμβάνοντας βασικά στρατηγικά σημεία. Η Αρμενία στράφηκε προς τον CSTO για υποστήριξη εκείνη την περίοδο, αλλά αργότερα κατηγόρησε το μπλοκ ότι δεν τήρησε τις δεσμεύσεις του, αφού προσφέρθηκε μόνο να στείλει μια διερευνητική αντιπροσωπεία.

Έκτοτε, ο Πασινιάν συνήψε συμφωνία για την επέκταση μιας αποστολής παρακολούθησης της Ε.Ε. στα σύνορα μεταξύ των δύο πρώην σοβιετικών δημοκρατιών, ενώ προσκάλεσε και στρατεύματα των ΗΠΑ για κοινές στρατιωτικές ασκήσεις.

Ο Εντουαρντ Αρακελιάν, στρατιωτικός αναλυτής στο Περιφερειακό Κέντρο για τη Δημοκρατία και την Ασφάλεια με έδρα το Γερεβάν, επαλήθευσε ότι τα έγγραφα που διέρρευσαν αφορούσαν υλικό που χρησιμοποιούσε το Αζερμπαϊτζάν κατά τις πρόσφατες πολεμικές συγκρούσεις τόσο στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ όσο και εναντίον της ίδιας της Αρμενίας.

Υπενθυμίζεται παράλληλα πως παρά το γεγονός ότι στα χαρτιά είναι σύμμαχος της Αρμενίας, ο πρόεδρος της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο έχει περιγράψει προηγουμένως τον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίεφ ως «δικό μας άνθρωπο» και είπε ότι θα ήταν «λάθος» να του αντιταχθεί ο CSTO. Ο Αλίεφ, από την πλευρά του, είπε το 2022 ότι «έχουμε περισσότερους φίλους στον CSTO από ό,τι η Αρμενία».

Ο Πούτιν γνώριζε;

Σύμφωνα πάντως με ειδικούς, η Λευκορωσία –ένας από τους στενότερους συμμάχους της Μόσχας– δεν θα ήταν πιθανό να δράσει εάν δεν είχε τη σιωπηλή υποστήριξη του ίδιου του Κρεμλίνου. «Αυτό πραγματικά δείχνει ότι με φίλους σαν τον Βλαντιμίρ Πούτιν, κανείς δεν χρειάζεται εχθρούς», αναφέρει η Ιβάνα Στράντνερ, ερευνήτρια στο Ιδρυμα για την Αμυνα και τις Δημοκρατίες.

«Είναι γελοίο να θεωρούμε ότι αυτές οι μεταφορές θα μπορούσαν να γίνουν χωρίς να το ξέρει η Μόσχα και ότι η Ρωσία δεν θα μπορούσε να τις σταματήσει εάν το ήθελε», προσθέτει  η ίδια. «Δεν υπάρχει αυτό που λέμε “αφοσίωση» όταν μιλάμε για τη Μόσχα – όλα έχουν να κάνουν με τη διατήρηση της δικής τους ασφάλειας, ακόμη και σε βάρος των ίδιων τους των συμμάχων».

Η Λευκορωσία κάλεσε τον Αρμένιο πρέσβη για μια συνάντηση στο υπουργείο Εξωτερικών χθες, Πέμπτη, αφού ο Πασινιάν είχε εκφράσει τις επικρίσεις του την προηγούμενη ημέρα. Ο απεσταλμένος κλήθηκε, στη συνέχεια, πίσω στο Γερεβάν, ενώ ο πρέσβης της Λευκορωσίας στην Αρμενία επέστρεψε στο Μινσκ, στο πλαίσιο μιας διαδικασίας διακοπής των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών.