Η μόδα των selfies μετρά 259 νεκρούς: Όταν η αυτοπροβολή οδηγεί σε θλίψη και θάνατο

Η φρενίτιδα των selfies δεν αποτελεί μόνο ένα από τα μεγαλύτερα marketing trend των τελευταίων ετών αλλά και ένα επικίνδυνο φαινόμενο, το οποίο οδηγεί ακόμα και στον θάνατο. Σύμφωνα με την έρευνα του All India Institue of Medical Sciences – κατά την οποία εξετάστηκαν αναφορές θανάτων από το 2011 έως το 2017 – τουλάχιστον 259 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους, προσπαθώντας να τραβήξουν μια selfie υπό πολύ επικίνδυνες συνθήκες. Ο αριθμός, μάλιστα, κρίνεται μια αρκετά χαμηλή προσέγγιση δεδομένου ότι ως αιτία θανάτου αναγράφεται άλλη (π.χ. μπορεί κάποιος να παρασύρθηκε από τρένο ή να έπεσε από ταράτσα στο κενό στην προσπάθειά του να βγάλει την τέλεια φωτογραφία).

Τα περισσότερα θύματα καταμετρώνται στην Ινδία (159) και ακολουθούν Ρωσία, ΗΠΑ και Πακιστάν. Το 72% των νεκρών είναι άνδρες κάτω των 30 ετών και αυτό επειδή είναι πιο ριψοκίνδυνοι. Αν και οι γυναίκες τραβούν περισσότερες selfies, οι άνδρες είναι αυτοί που προσπαθούν να κάνουν το κάτι παραπάνω στις φωτογραφίες τους (π.χ. να βγάλουν μια selfie στην άκρη ενός γκρεμού).

Οι πιο συνήθεις αιτίες θανάτου από selfie είναι ο πνιγμός, οι συγκρούσεις με οχήματα, οι πτώσεις ακόμα και οι επιθέσεις από άγρια ζώα. Τον περασμένο Ιούλιο, ο 19χρονος Gavin Zimmerman έπεσε στο κενό, στην προσπάθειά του να βγάλει μια καλή φωτογραφία από το χείλος ενός γκρεμού στη Νότια Ουαλία.

Ένας άλλος άνδρας εν ονόματι Tomer Frankfurter σκοτώθηκε τον Σεπτέμβριο στο Εθνικό Πάρκο Γιοσέμιτι πέφτοντας από ύψος 250 μέτρων…

«Νέοι και τουρίστες αισθάνονται την ανάγκη να ξεχωρίσουν, δημοσιεύοντας τις φωτογραφίες τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και λαμβάνοντας likes και σχόλια ως ανταμοιβή. Δεν είναι επικίνδυνες οι selfies καθεαυτές, αλλά η ανθρώπινη συμπεριφορά που τις συνοδεύει» καταλήγει η έρευνα.

Το φαινόμενο της εποχής – Ανάγκες που δημιουργούνται μέσα από την τεχνολογία

Στην Ελλάδα ένας από τους επιστήμονες που παρακολουθεί και μελετά αυτό το “φαινόμενο της εποχής μας” είναι ο ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής Δημήτρης Παπαδημητριάδης προσπαθώντας να εξηγήσει τόσο τα αίτια-κίνητρα όσο κυρίως να διαπιστώσει τις επιπτώσεις στον άνθρωπο από την πλευρά τις ιατρικής επιστήμης.

Όπως μας λέει, οι ίδιες οι εταιρείες τεχνολογίας προωθούν την “ωραία” φωτογραφία δημιουργώντας έτσι μια μόδα που θα κάνει τις συσκευές που ενσωματώνουν φωτογραφικές μηχανές υψηλού επιπέδου (smartphone-tablet) να ξεχωρίσουν ανάμεσα στον ανταγωνισμό μιας και είναι πια ένα βασικό χαρακτηριστικό τους. Δηλαδή, είναι ένας ανάποδος συσχετισμός με τις ανάγκες του ανθρώπου καθώς δημιουργεί μια ανάγκη και δεν έρχεται να απαντήσει σε κάποια ανάγκη του ανθρώπου. Πρώτος διδάξας άλλωστε ο Steve Jobs που όταν λάνσαρε ένα νέο iphone έλεγε πως “δεν έχει σημασία τόσο να εξυπηρετήσουμε τις ανάγκες του ανθρώπου αλλά να δημιουργήσουμε ανάγκες μέσα από την τεχνολογία” .

“Αυτό είναι ένα καλό τέχνασμα από την σκοπιά του marketing. Από εκεί και πέρα βέβαια, επειδή οι άνθρωποι έχουν πάντα την ανάγκη της διασύνδεσης και της επικοινωνίας -είναι μια σχεδόν βασική ανάγκη αυτή για τον άνθρωπο- έρχεται να κουμπώσει μ’ αυτή την τεχνολογική ανάγκη” σχολιάζει ο ίδιος.

Διαφορετικά τα κίνητρα σε γυναίκες και άνδρες

Σε μελέτες που έχουν γίνει κυρίως από σχολές επικοινωνίας και δευτερευόντως από σχολές της ψυχολογία και της ιατρικής, μας δίνουν ορισμένα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία, τα οποία διαφοροποιούν τα κίνητρα που οδηγούν έναν άνδρα σε σχέση με μια γυναίκα στην συχνή χρήση των selfies.

Οι γυναίκες όταν χρησιμοποιούν τις selfie ανταποκρίνονται στην ανάγκη τους να επικοινωνήσουν ή να συνδεθούν με το άλλο φύλο

“Οι γυναίκες όταν χρησιμοποιούν τις selfie ανταποκρίνονται στην ανάγκη τους να επικοινωνήσουν ή να συνδεθούν με το άλλο φύλο. Δείχνουν μικρή συσχέτιση με τον ναρκισσισμό και υψηλή συσχέτιση με την “υπό κλίμακα ανάγκη για θαυμασμό” και έτσι έχουμε τις solo selfies και τις selfie με ρομαντικούς συντρόφους ως πρωτεύοντα χαρακτηριστικά, για την ανάγκη μίας γυναίκας να χρησιμοποιήσει τη selfie”.

Ενώ στους άνδρες όταν υπάρχει αρκετά σημαντική χρήση των selfie, αυτή ανταποκρίνεται, σύμφωνα με τις έρευνες, σ΄αυτό που ονομάζουμε ναρκισσιστική διαταραχή. Ο ναρκισσισμός δεν είναι ακριβώς αυτό που καταλαβαίνει η κοινή γνώμη, δηλαδή μόνο ο αυτοθαυμασμός αλλά μια σύνθεση πολλών χαρακτηριστικών όπως είναι, η ηγεμονικότητα, η εμπιστοσύνη που έχει κανείς στη σκέψη ότι θα πρέπει να έχει εξουσία πάνω στους άλλους και μάλιστα να είναι πρόθυμος να τους εκμεταλλευτεί όταν αυτό είναι απαραίτητο, η ανάγκη για θαυμασμό με την επιδειξιομανία ή την αίσθηση καθεστώτος ειδικών προνομίων, ένα αίσθημα ανωτερότητας δηλαδή έναντι των άλλων, η ματαιοδοξία, που ανταποκρίνεται στην ανησυχία ενός ανθρώπου και δει των ανδρών για την εμφάνιση και την τάση να θαυμάσει κανείς τη δική του φυσική εμφάνιση και από την άλλη της αυτάρκειας και της αυτονομίας. Να μπορεί δηλαδή κανείς να κάνει πράγματα μόνος του χωρίς να χρειάζεται τους άλλους. Αυτή είναι μια σύνθεση χαρακτηριστικών που επιδρούν στην ιδιότητες μιας ναρκισσιστικής προσωπικότητας και φαίνονται ότι στις έρευνες που αφορούν τα κίνητρα για τις selfies, πέραν της απλής επίδειξης φυσικά” εξηγεί ο κ.Παπαδημητριάδης.

Εύκολη για τον καθένα η δημιουργία μιας επίπλαστης εικόνας

Η τεχνολογία έρχεται και εδώ να “λύσει” τα χέρια των ανθρώπων που ανεξαρτήτως των κινήτρων ζητούν την δημιουργία μιας επίπλαστης εικόνας, πολλές φορές σε πλήρη αναντιστοιχία με την πραγματικότητα. “Το λογισμικό ακολουθεί την ανάγκη, αφού υπάρχουν πια εφαρμογές δημιουργίας μια επίπλαστης εικόνας, που δεν είναι σύστοιχες με την πραγματική εμφάνιση ενός ανθρώπου. Μπορεί κανείς να πειράξει αρκετά την εμφάνισή του ώστε να φαίνεται αρκετά διαφορετικός από αυτό που πραγματικά είναι. Ας πούμε να προσθέσει ένας άνδρας μυς εκεί που δεν υπάρχουν ή να πειράξει μια γυναίκα την υφή του προσώπου της, αφαιρώντας τις ρυτίδες. Πράγματα που ήταν προσβάσιμα σε έναν επαγγελματία της φωτογραφίας πλέον είναι προσβάσιμα στον καθένα που αναπτύσσει δεξιότητες να χειρίζεται αυτές τις εφαρμογές που γίνονται ολοένα και πιο εύκολες, ξεπερνώντας και τον επαγγελματία” υπογραμμίζει ο κ.Παπαδημητριάδης.

Το φαινόμενο των micro-celebrities και η βιομηχανία

“Αυτές οι εφαρμογές δημιουργούν και τους δικούς τις επωνύμους που δεν έχουν την απήχηση που έχει για παράδειγμα ένας σταρ του σινεμά αλλά ανταποκρίνονται στις ανάγκες αυτού του μικρόκοσμου” συνεχίζει ο κ.Παπαδημητριάδης και συμπληρώνει “μάλιστα για αυτό το λόγο αμείβονται. Οι εταιρείες τους εντοπίζουν και τους κάνουν διάφορα δώρα προκειμένου να διαφημίζουν τα προϊόντα τους. Εδώ έρχεται λοιπόν και ένα επιπλέον κίνητρο για τις ριψοκίνδυνες selfiie. Το αλισβερίσι αυτό με την βιομηχανία ή την αγορά της διαφήμισης, τους κάνει να έχουν την ανάγκη να ξεχωρίσουν”.

Η επίπτωση στην ψυχολογία του ανθρώπου και η εμπλοκή της επιστήμης

Τα παραπάνω μόνο αδιάφορα δεν αφήνουν την επιστημονική κοινότητα και δει τους ψυχιάτρους που βλέπουν πως σύντομα θα κληθούν να δώσουν απαντήσεις στην πράξη, σε ένα νέο πεδίο που τους προβληματίζει και τους ανησυχεί.

“Εμάς μας ενδιαφέρει η επίπτωση που έχουν οι selfies όχι απλά στην μοιραία κατάληξη τους που αφορά τους 259 ανθρώπους που έχασαν την ζωή τους παγκοσμίως μιας και το ποσοστό είναι μικρό σε παγκόσμια κλίμακα, αλλά αυτό που είναι σημαντικό είναι η επίδραση στην ψυχολογία του ατόμου. Αυτό που καταγράφουμε εμείς είναι ότι επιδρούν πολύ στην διάθεσή των ανθρώπων και μπαίνει εδώ φαινόμενο της σύγκρισης της ζωής μας με την ζωή των άλλων. Μη έχοντας δηλαδή σε πρώτη ανάγνωση πως είναι το ευρύτερο πλαίσιο της ζωής του άλλου αλλά βλέποντας αυτό που θέλει να προβάλλει, ενδεχομένως μας καταθλίβει για τον τρόπο που εμείς ζούμε. Μας καταθλίβει ου εμείς δεν έχουμε την δυνατότητα να βρεθούμε σε ένα εξωτικό μέρος γιατί αυτό κοστίζει πολύ, ή γιατί δεν μπορούμε να βρεθούμε σε ένα gala ή σε ένα cocktail party, ή γιατί τα ρούχα που βλέπουμε δεν μπορούμε να τα αγοράσουμε. Οπότε η σύγκριση προκαλεί θλίψη. Και η σύγκριση είναι αναπόφευκτη γιατί η ψυχολογία της κοινωνικής σύγκρισή μας διδάσκει ότι έχουμε την ανάγκη να αξιολογούμε εαυτόν σε σύγκριση με τους γύρω και αυτό το γύρω έχει γίνει πια σε παγκόσμια κλίμακα μέσω της δυνατότητας μας να παρακολουθήσουμε άτομα που βρίσκονται χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά”.Εκτός από διαταραχή της διάθεσης έχουμε και πυροδότηση των διαταραχών του άγχους. Είναι ένα νέο φαινόμενο και για μας τους επιστήμονες που μας ανησυχεί” καταλήγει.

Τέλος, σύμφωνα με άλλη έρευνα που επιβεβαιώνει τα παραπάνω το 35% των νέων δηλώνουν ανήσυχοι στην πιθανότητα κάποιος να τους “ταγκάρει” σε μια μη ελκυστική φωτογραφία. Ο μη κυβερνητικός οργανισμός Common Sense διαπίστωσε επίσης στην ίδια έρευνα, πως το 27% των νέων στρεσάρεται με την εμφάνισή του στις φωτογραφίες που αναρτά, ενώ 22% αυτών νιώθουν άσχημα, αν οι εικόνες τους περνούν απαρατήρητες στα social media.