Η Ουκρανία “μπορεί να γίνει ρωσική” – Η εβδομάδα που θα μείνει χαραγμένη στον Ζελένσκι

Καθώς ο Ντόναλντ Τραμπ και οι αξιωματούχοι του ανατρέπουν τρία χρόνια αμερικανικής ρητορικής για τη στήριξη του Κιέβου, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι ακροβατεί σε ένα τεντωμένο διπλωματικό σχοινί. Ο Ουκρανός πρόεδρος έχει περάσει δύσκολες εβδομάδες τα τελευταία τρία χρόνια, αλλά αυτή μπορεί να είναι από τις χειρότερες.

Τη Δευτέρα, σε μια ωριαία συνέντευξη στον Guardian από το γραφείο του στο Κίεβο, ο Ζελένσκι φαινόταν συγκρατημένα αισιόδοξος. Δήλωσε πως είχε λάβει «θετικά μηνύματα από τους Αμερικανούς» σχετικά με τις επικείμενες διαπραγματεύσεις. Η ομάδα του εργαζόταν για να καθοριστεί ημερομηνία συνάντησης με τον Ντόναλντ Τραμπ και ήταν σίγουρος ότι ο Αμερικανός πρόεδρος κατανοούσε τη σημασία του να συντονίσει τη θέση του με το Κίεβο πριν μιλήσει με τη Ρωσία.

Η αλλαγή στάσης του Τραμπ που σόκαρε το Κίεβο

Το κύριο μήνυμα του Ζελένσκι, το οποίο επανέλαβε αρκετές φορές στη συνέντευξη, ήταν πως η Ουκρανία χρειαζόταν τις ΗΠΑ να διαδραματίσουν βασικό ρόλο στην επιβολή οποιασδήποτε ειρηνευτικής συμφωνίας. Αν το ΝΑΤΟ δεν μπορούσε να δεχτεί την Ουκρανία ως μέλος, τότε η χώρα χρειαζόταν τουλάχιστον εγγυήσεις τύπου ΝΑΤΟ που θα απέτρεπαν τον Βλαντίμιρ Πούτιν από το να επιστρέψει για να καταλάβει περισσότερα εδάφη στο μέλλον. «Εγγυήσεις ασφαλείας χωρίς την Αμερική δεν είναι πραγματικές εγγυήσεις ασφαλείας», είπε ξεκάθαρα.

Όμως, η πραγματικότητα μιας δεύτερης θητείας του Τραμπ ήρθε απότομα. Μέχρι την Τετάρτη, ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας, Πιτ Χέγκσεθ, είχε αποκλείσει τόσο την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ όσο και οποιονδήποτε ρόλο των ΗΠΑ στην επιβολή μιας ειρηνευτικής συμφωνίας. Λίγο αργότερα, σε μια αιφνιδιαστική ανακοίνωση, ο Τραμπ δήλωσε πως είχε πραγματοποιήσει 90λεπτη τηλεφωνική επικοινωνία με τον Πούτιν και, στη συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε, ανέτρεψε τρία χρόνια αμερικανικής υποστήριξης προς την Ουκρανία.

Στο Κίεβο, οι ανακοινώσεις του Τραμπ έπεσαν σαν κεραυνός εν αιθρία. Ο Τραμπ χαρακτήρισε τον πόλεμο της Ουκρανίας ως «κακή επιλογή», υπονοώντας ότι το Κίεβο είχε επιλέξει να δεχτεί εισβολή.  Παράλληλα, αρνήθηκε να πει ότι η Ουκρανία θα ήταν ισότιμος εταίρος στις μελλοντικές διαπραγματεύσεις, υποβάθμισε τη δημοτικότητα του Ζελένσκι και επανέλαβε ότι η προτεραιότητά του ήταν η επιστροφή των αμερικανικών χρημάτων που είχαν δαπανηθεί για την Ουκρανία. Ανέφερε αριθμούς που φαίνονταν αυθαίρετοι και ενίσχυσε τη θέση του Χέγκσεθ ότι η Ουκρανία δύσκολα θα αποκαθιστούσε την εδαφική της ακεραιότητα. Μάλιστα, υπαινίχθηκε ότι η Ρωσία ίσως δικαιούται να κρατήσει τα κατεχόμενα εδάφη επειδή «πήραν πολλή γη και πολέμησαν για αυτή».

Η πιο προκλητική δήλωση του Τραμπ ήταν σε τηλεοπτική συνέντευξη, όπου είπε ότι η Ουκρανία «μπορεί να γίνει ρωσική κάποια μέρα, μπορεί και να μη γίνει». Ο Ζελένσκι βαδίζει σε μια δύσκολη διπλωματική ισορροπία, αναφέρει ο Guardian. Ξέρει ότι, αν αρχίσει έστω και να επικρίνει διακριτικά τον Αμερικανό πρόεδρο, η κατάσταση για τη χώρα του μπορεί να γίνει ακόμη πιο δύσκολη. Τη Δευτέρα, έκανε προσεκτικές δηλώσεις, αποκαλώντας τον Τραμπ «αποφασιστικό». Την Παρασκευή, στη Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου, επανέλαβε την ίδια φράση, παρότι ο Αμερικανός αντιπρόεδρος JD Vance δεν ανέφερε καν την Ουκρανία στην ομιλία του.

Το «σχέδιο νίκης» του Ζελένσκι για να προσελκύσει τον Τραμπ

Η ομάδα του Ζελένσκι έχει καταλήξει σε ένα «σχέδιο νίκης» που στοχεύει να τραβήξει την προσοχή του Τραμπ. Αντί να βασιστεί σε επιχειρήματα για κοινές αξίες ή ευρωπαϊκή ασφάλεια, που δεν φαίνεται να τον συγκινούν, προτείνει κοινή εκμετάλλευση των «σπάνιων γαιών» της Ουκρανίας και επικερδή συμβόλαια για αμερικανικές εταιρείες στην ανοικοδόμηση της χώρας μετά τον πόλεμο, γράφει ο Guardian.

«Όσοι μας βοηθούν να σώσουμε την Ουκρανία θα έχουν την ευκαιρία να συμμετάσχουν στην ανακατασκευή της, με τις επιχειρήσεις τους σε συνεργασία με τις ουκρανικές επιχειρήσεις. Είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε όλα αυτά αναλυτικά», δήλωσε ο Ζελένσκι τη Δευτέρα.

Η προσέγγιση απέδωσε καρπούς και την Τετάρτη, ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών, Σκοτ Μπέσεντ, έφτασε στο Κίεβο με ένα προσχέδιο συμφωνίας για τους φυσικούς πόρους. Όμως, σύμφωνα με πληροφορίες που επικαλείται το ξένο μέσο, η συμφωνία απαιτεί από την Ουκρανία να παραχωρήσει το 50% του ορυκτού της πλούτου, χωρίς να λαμβάνει εγγυήσεις ασφαλείας σε αντάλλαγμα. Ο Ζελένσκι μέχρι στιγμής έχει αρνηθεί να υπογράψει.

Η αβεβαιότητα για το στρατιωτικό μέλλον της Ουκρανίας

Για κάποιους αξιωματούχους άλλων συμμάχων κρατών, που έχουν επενδύσει προσωπικά στον αγώνα της Ουκρανίας να απαλλαγεί από τη ρωσική κυριαρχία, η αποδυνάμωση της αμερικανικής στήριξης αυτή την εβδομάδα μοιάζει με προδοσία.

Η πρέσβειρα της ΕΕ στην Ουκρανία, Καταρίνα Ματέρνοβα, έγραψε στο Facebook ότι παρευρέθηκε στην κηδεία δύο Ουκρανών στρατιωτών στην πόλη Λβιβ, στη δυτική Ουκρανία, την Παρασκευή και «έκλαψε σαν παιδί» καθώς τους έθαβαν. «Πώς μπορεί να γίνει μια συμφωνία για την Ουκρανία χωρίς την Ουκρανία; Πώς θα μπορούσε μια τέτοια συμφωνία να εξηγηθεί στις οικογένειες των χιλιάδων Ουκρανών στρατιωτών που έχουν πέσει υπερασπιζόμενοι την ακεραιότητα της πατρίδας τους;» αναρωτήθηκε.

Πολλοί Ουκρανοί δηλώνουν ότι είναι πρόθυμοι να δεχτούν κάποιες παραχωρήσεις για χάρη μιας ειρηνευτικής συμφωνίας, μετά από τρία μακρά χρόνια πολέμου. Ωστόσο, το βασικό ερώτημα για το ποιες εγγυήσεις ασφαλείας θα μπορούσαν να επιβάλουν μια τέτοια συμφωνία καθίσταται ακόμη πιο δύσκολο να απαντηθεί με ικανοποιητικό τρόπο για το Κίεβο, μετά τις δηλώσεις του Τραμπ αυτή την εβδομάδα.

Από την άλλη πλευρά, αν δεν επιτευχθεί καμία συμφωνία, η Ουκρανία θα βρεθεί αντιμέτωπη με μια εξαιρετικά δύσκολη στρατιωτική κατάσταση. Αρκετές πηγές στο Κίεβο δήλωσαν ότι, ενώ η γραμμή του μετώπου έχει σταθεροποιηθεί από τα τέλη του περασμένου έτους, μέχρι τις αρχές του καλοκαιριού οι ουκρανικές δυνάμεις ενδέχεται να αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα, ειδικά αν σταματήσουν οι αποστολές στρατιωτικής βοήθειας από τις ΗΠΑ. Ο στρατός ήδη αντιμετωπίζει προβλήματα λιποταξίας, δυσκολία στην επιστράτευση νέων στρατιωτών και έντονη εξάντληση μεταξύ όσων βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του μετώπου.

Ωστόσο, κάποιοι προειδοποιούν για τους κινδύνους μιας βιαστικής συμφωνίας, ειδικά τώρα που το φάσμα των δυνατοτήτων που προσφέρει ο Τραμπ φαίνεται τόσο ανησυχητικό. «Όσο νωρίτερα καθίσουμε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, τόσο χειρότερο θα είναι το αποτέλεσμα», δήλωσε ο πρώην υπουργός Εξωτερικών, Βαντίμ Πριστάικο. «Είναι αντιδιαισθητικό, και ξέρω ότι είναι επώδυνο. Αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν τρόποι. Δεν χρειάζεται να τα παρατήσουμε. Υπάρχει μια ουκρανική παροιμία που λέει: “Μην πέφτεις κάτω πριν σε πυροβολήσουν”», ανέφερε.

Ο Πριστάικο δήλωσε ότι θα έπρεπε να υπάρχουν τρόποι να εμπλακεί η Ευρώπη πιο ενεργά, ειδικά στο πλαίσιο μιας υποχώρησης των ΗΠΑ, προωθώντας επιτέλους μια συμφωνία για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας από δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία. Και ενώ οι προοπτικές για την Ουκρανία φαίνονται δυσοίωνες αυτή τη στιγμή, πολλοί Ουκρανοί υπενθυμίζουν στη διεθνή κοινότητα ότι η χώρα τους έχει υποτιμηθεί στο παρελθόν. Τον Φεβρουάριο του 2022, πολλοί πίστευαν ότι ο ρωσικός στρατός θα καταλάμβανε το Κίεβο μέσα σε λίγες ημέρες. Αντίθετα, η πρωτεύουσα παρέμεινε όρθια και ο λαός της πολέμησε πίσω.

«Η Ουκρανία επέζησε για τρία χρόνια και η Ρωσία εξακολουθεί να πολεμά για μερικά χωριά στο Ντονμπάς. Είναι ένα θαύμα», δήλωσε μια ανώτερη πηγή στον τομέα της ασφάλειας. «Δεν πιστεύω ότι το μέτωπο θα καταρρεύσει, αλλά η κατάσταση θα γίνει δυσκολότερη. Έχουμε χρόνο, αλλά πληρώνουμε ακριβά γι’ αυτόν, πρώτα απ’ όλα με τις ζωές των ανθρώπων μας».

Το πολιτικό μέλλον του Ζελέσνκι

Εκτός από το μέλλον της Ουκρανίας, ο Ζελένσκι έχει να σκεφτεί και το δικό του πολιτικό μέλλον τις επόμενες εβδομάδες. Τόσο ο Τραμπ όσο και ο απεσταλμένος του, Κιθ Κέλογκ, έχουν θέσει το ζήτημα των εκλογών, ένα θέμα που αναφέρεται συχνά και από το Κρεμλίνο ως υποτιθέμενος λόγος για τον οποίο δεν μπορούν να διαπραγματευτούν μαζί του, αφού η επίσημη θητεία του έληξε πέρυσι.

Στη συνέντευξή του τη Δευτέρα, ο Ζελένσκι αντέδρασε έντονα και έφτασε πιο κοντά από ποτέ σε μια άμεση κριτική προς τη διοίκηση του Τραμπ όταν ρωτήθηκε για αυτές τις απαιτήσεις. «Είναι εσωτερικό ζήτημα… Κανείς, ούτε κάποιος με πολύ σοβαρή θέση, δεν μπορεί απλά να πει: “Θέλω εκλογές αύριο”. Αυτό είναι κυριαρχικό δικαίωμα της Ουκρανίας και των Ουκρανών», δήλωσε.

Ο Ζελένσκι επισήμανε τις δυσκολίες διεξαγωγής εκλογών στην παρούσα συνθήκη. Ο στρατιωτικός νόμος δεν επιτρέπει εκλογές και, ακόμη και αν υπήρχε κατάπαυση του πυρός, θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να οργανωθεί μια εθνική ψηφοφορία, δεδομένου ότι εκατομμύρια ψηφοφόροι βρίσκονται σε κατεχόμενες περιοχές, στο μέτωπο ή στο εξωτερικό ως πρόσφυγες.

«Θα γίνουν οι εκλογές μόνο όταν θα έχουμε λύσει τα πάντα σε 20 χρόνια; Όχι. Αλλά δεν μπορούμε απλά να φωνάζουμε δυνατά “θέλουμε εκλογές”. Ας είμαστε ειλικρινείς, σήμερα ο λαός μας θα έβλεπε κάτι τέτοιο ως σοκαριστικό», είπε.

Η κριτική προς τον Ζελένσκι γίνεται όλο και πιο έντονη από κάποιους Ουκρανούς, με παράπονα για το στυλ διακυβέρνησής του και τη συγκέντρωση εξουσίας στο προεδρικό μέγαρο. Αυτή την εβδομάδα, υπήρξε επίσης σύγχυση και οργή για την απόφαση επιβολής οικονομικών κυρώσεων στον πρώην πρόεδρο Πέτρο Ποροσένκο.

«Η θέση μας είναι ότι σε καιρό πολέμου δεν υπάρχει χώρος για πολιτικές αντιπαραθέσεις και, ειδικά, όχι για εκλογές», δήλωσε ο Βαλεντίν Ναλιβαϊτσένκο, βουλευτής του κόμματος «Πατρίδα» της πρώην πρωθυπουργού Γιούλια Τιμοσένκο και πρώην επικεφαλής της υπηρεσίας ασφαλείας SBU. «Αυτό θα σήμαινε το τέλος για την Ουκρανία. Το να ξεκινήσουμε πολιτική ή προεκλογική δραστηριότητα θα σήμαινε τη νίκη του Πούτιν την επόμενη μέρα».

Αν επιτευχθεί κάποια βιώσιμη ειρηνευτική συμφωνία τους επόμενους μήνες, αναλυτές εκτιμούν ότι οι εκλογές μπορεί να γίνουν αργότερα μέσα στη χρονιά. Το μεγάλο ερώτημα είναι αν ο Βαλερίι Ζαλούζνι, ο δημοφιλής πρώην αρχηγός του στρατού που τώρα υπηρετεί ως πρέσβης στο Λονδίνο, θα είναι υποψήφιος. Αν κατέβει στις εκλογές, ανεπίσημες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι πιθανότατα θα κερδίσει. Αντίθετα, απέναντι σε άλλους υποψηφίους, ο Ζελένσκι έχει περισσότερες πιθανότητες να επανεκλεγεί.

Ευρέως θεωρείται ότι ο ίδιος ο Ζελένσκι σκοπεύει να διεκδικήσει άλλη μια θητεία, αν και όταν ρωτήθηκε σχετικά, απάντησε με αμφισημία: «Αυτό είναι πραγματικά ένα ρητορικό ερώτημα για μένα… Δεν ξέρω πραγματικά. Δεν ξέρω πώς θα τελειώσει αυτός ο πόλεμος».