“Η Χιλή ξύπνησε”: Ένας μήνας εξέγερσης στη χώρα – Τι έχει αλλάξει

Χιλιάδες διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν στο Σαντιάγο τη Δευτέρα, ημέρα που συμπληρώθηκε ένας μήνας από το ξέσπασμα των ταραχών και των μαζικών κινητοποιήσεων άνευ προηγουμένου στη Χιλή, που συντάραξαν τη χώρα κι έθεσαν υπό αμφισβήτηση το νεοφιλελεύθερο μοντέλο της, το οποίο για το κίνημα διαμαρτυρίας είναι συνταγμένο ώστε να ωφελεί μόνο τους πλουσιότερους.

«Η Χιλή ξύπνησε!» φώναξαν για ακόμη μια φορά περίπου 4.000 πολίτες που συγκεντρώθηκαν στην Πλατεία Ιταλίας, η οποία μετατράπηκε σε επίκεντρο, αν όχι έμβλημα, του κινήματος διαμαρτυρίας.

Ωστόσο η χθεσινή κινητοποίηση πιθανόν άφησε να διαφανεί η κόπωση των πολιτών, με δεδομένο ότι η συμμετοχή απείχε παρασάγγας από την ιστορική κινητοποίηση της 25ης Οκτωβρίου, όταν 1,2 εκατ. Χιλιανοί έκαναν ειρηνική πορεία πριν συγκεντρωθούν εκεί. Εκείνη η κινητοποίηση χαρακτηρίστηκε ορόσημο από πολλούς.

Αυτός ο ένας μήνας «άλλαξε τη Χιλή για πάντα», δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο η Σουσάνα, λογίστρια, 51 ετών, που θεωρεί ότι η κυβέρνηση μπορεί και πρέπει να «εφαρμόσει τις αλλαγές που της ζητάμε πολύ πιο γρήγορα».

Επεισόδια, πάντως όχι εκτεταμένα, ξέσπασαν ανάμεσα σε ομάδες διαδηλωτών και αστυνομικούς.

Το κάλεσμα τη 18η Οκτωβρίου μαθητών λυκείου προς τους πολίτες να μπουν στο μετρό χωρίς να πληρώσουν εισιτήριο σε ένδειξή διαμαρτυρίας για την αύξηση της τιμής του τις ώρες αιχμής ακολουθήθηκε από έναν αληθινό καταιγισμό βίαιων επεισοδίων, εμπρησμών, λεηλασιών, μαζικών κινητοποιήσεων και καταστολής: έγινε η πιο σοβαρή κρίση που βίωσε η λατινοαμερικάνικη χώρα μετά το τέλος της στρατιωτικής δικτατορίας του Αουγκούστο Πινοτσέτ (1973-1990).

Ως τότε, τον πολιτικό διάλογο μονοπωλούσε η συζήτηση για την κλιματική αλλαγή και για τις προετοιμασίες για τη διεθνή σύνοδο COP25 την οποία επρόκειτο να φιλοξενήσει η Χιλή — κάτι που κυβέρνηση αναγκάστηκε να ανακοινώσει πως δεν θα γινόταν τελικά. Σήμερα, η χώρα συζητάει για την κατάρτιση νέου Συντάγματος και τον τρόπο να αναμορφωθούν τα συστήματα υγείας, παιδείας και συντάξεων, που ανήκουν σχεδόν εξ ολοκλήρου στον ιδιωτικό τομέα.

«Κατά τη διάρκεια των τεσσάρων τελευταίων εβδομάδων, η Χιλή άλλαξε. Οι Χιλιανοί άλλαξαν, η κυβέρνηση άλλαξε, όλοι μας αλλάξαμε», αναγνώρισε την Κυριακή ο συντηρητικός πρόεδρος Σεμπαστιάν Πινιέρα, ο οποίος αναγκάστηκε, όπως και το κοινοβούλιο, να αλλάξει άρδην πολιτικό πρόγραμμα.

Την Παρασκευή, τα πολιτικά κόμματα συμφώνησαν να οργανωθεί δημοψήφισμα τον Απρίλιο του 2020 για να εγκρίνουν οι πολίτες την αναθεώρηση του Συντάγματος, κληρονομιάς της στρατιωτικής δικτατορίας, που σύμφωνα με το κίνημα διαμαρτυρίας διαιωνίζει τις κοινωνικές ανισότητες περιορίζοντας δραστικά τις δυνατότητες παρέμβασης του κράτους σε πολλούς τομείς.

Τα τριάντα χρόνια από την αποκατάσταση της δημοκρατίας, δεν καρποφόρησε καμιά προσπάθεια αλλαγής σε βάθος του θεμελιώδους νόμου στη Χιλή.

«Είχαμε όλοι απόλυτη συναίσθηση του γεγονότος πως ήταν σαν μας έχουν φορέσει ζουρλομανδύα» με αυτό το «κληρονομημένο» Σύνταγμα, σχολιάζει ο κεντροαριστερός πρώην πρόεδρος Ρικάρδο Λάγος (2000-2006), που μπόρεσε το 2005 να προωθήσει την αναθεώρηση ορισμένων από τα άρθρα του τα οποία χαρακτηρίζονταν τα πιο αντιδημοκρατικά.

Δημοσκόπηση του ινστιτούτου Cadem που δημοσιεύθηκε την Κυριακή αποκάλυψε ότι το 67% των Χιλιανών θεωρεί «θετική ή πολύ θετική» τη συμφωνία των πολιτικών κομμάτων που προβλέπει να οργανωθεί δημοψήφισμα για την αναθεώρηση του Συντάγματος.

Επιστροφή στην ομαλότητα;

Το «ξύπνημα» ήταν βίαιο για τη χώρα, που επαινούσαν πολλοί για την πολιτική σταθερότητά της και για την ισχυρή οικονομία της: στις ταραχές και τις διαδηλώσεις σκοτώθηκαν τουλάχιστον 22 άνθρωποι — οι περισσότεροι στις λεηλασίες και στους εμπρησμούς, πέντε από πυρά των δυνάμεων ασφαλείας — ενώ πάνω από 2.000 άλλοι τραυματίστηκαν.

Σύμβολο του κύματος αστυνομικής καταστολής που στηλιτεύθηκε από πολλές οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι περίπου 200 Χιλιανοί οι οποίοι τραυματίστηκαν στα μάτια — πολλοί έχασαν τελείως την όρασή τους — από τα σκάγια και τις πλαστικές σφαίρες που χρησιμοποιήθηκαν εναντίον των διαδηλωτών.

Ο πρόεδρος Πινιέρα επέκρινε την Κυριακή, για πρώτη φορά, τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από πλευράς των δυνάμεων επιβολής της τάξης, που ώθησαν τον ΟΗΕ να στείλει μια ομάδα για να ερευνήσει τα γεγονότα στη χώρα. «Υπήρξε καταφυγή σε δυσανάλογη βία, διαπράχθηκαν καταχρήσεις ή αδικήματα και δεν έγιναν σεβαστά τα δικαιώματα όλων» των πολιτών, παραδέχθηκε κατά τη διάρκεια τηλεοπτικού διαγγέλματός του, υποσχόμενος ότι δεν θα υπάρξει «ατιμωρησία».

Από τη 18η Οκτωβρίου έγιναν πάνω από 15.000 προσαγωγές και συλλήψεις, ανάμεσά τους 3.500 για λεηλασίες, σύμφωνα με έναν απολογισμό που δημοσιοποιήθηκε τη Δευτέρα από την αστυνομία. Συνολικά, οι αρχές κάνουν λόγο για 5.300 πράξεις βίας από διαδηλωτές.

Έπειτα από έναν μήνα κρίσης, οι Χιλιανοί μοιράζονται μεταξύ όσων θέλουν η χώρα να επιστρέψει στην ομαλότητα και όσων θέλουν να συνεχίσουν την άσκηση πίεσης στην κυβέρνηση του Πινιέρα.