Υεμένη: Νικώντας το τέρας του υποσιτισμού – Το θαύμα της μικρής Fariha

Για την ομάδα εντατικής θεραπείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Aden της νότιας Υεμένης, τα τραύματα από σφαίρες είναι μόνο ένα μέρος όλων όσων καλούνται να αντιμετωπίσουν. Όταν τα τραύματα συνοδεύονται και από το τεράστιο ζήτημα του υποσιτισμού, η κατάσταση γίνεται ιδιαίτερα σύνθετη. Η γιατρός Silvia Marchesi γράφει για την αφοσίωση μιας ομάδας που κάνει τα πάντα για να βοηθήσει βαριά ασθενείς, μιλά για το τέρας του υποσιτισμού και δίνει θερμό χειροκρότημα στη πεντάχρονη Fariha που βγήκε νικήτρια.

«Είναι η πρώτη σου φορά;»

Ο άνδρας που καθόταν δίπλα μου στο αεροπλάνο γέλασε με το νεύμα μου. Η Υεμένη δεν ήταν η πρώτη μου αποστολή με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, αλλά ήταν η πρώτη μου φορά στη Μέση Ανατολή και δεν ήμουν σίγουρη τι να περιμένω.

Επρόκειτο να εργαστώ στη μονάδα εντατικής θεραπείας του νοσοκομείου τραύματος Aden στη νότια Υεμένη. Με ογδόντα κλίνες, δέκα εκ των οποίων βρίσκονται στη μονάδα εντατικής θεραπείας, και τρεις χειρουργικές αίθουσες, το νοσοκομείο φροντίζει ασθενείς εδώ και δέκα χρόνια. Θα ήταν το σπίτι μου για τις επόμενες πέντε εβδομάδες.

Πιο κοντά στον πόλεμο

Η γεωπολιτική κατάσταση της Υεμένης δεν είναι ακριβώς εύκολο να κατανοηθεί από μια Ιταλίδα γιατρό, εάν δεν γίνουν πρώτα οι απαραίτητες εκπαιδεύσεις. Όταν έφτασα το 2020, ήταν η πέμπτη χρονιά αυτού που οι ειδήσεις αποκαλούν «εμφύλιο πόλεμο», ο οποίος μοιάζει πολύ με διεθνή πόλεμο όταν τον βλέπεις από λίγο πιο κοντά.

Το Aden της Υεμένης παγιδεύτηκε βάναυσα σε έναν κύκλο βίας το 2015, όπως μου εξήγησαν οι συνάδελφοί μου κατά τη διάρκεια ενός δείπνου στο δωμάτιο των γιατρών.

Ένα πλαστικό τραπεζομάντιλο τοποθετήθηκε στο πάτωμα και ο γιατρός Omar έβαλε πάνω το φαγητό σαν να ήμασταν σε ένα εστιατόριο τεσσάρων αστέρων, ενώ περιέγραφε πώς είναι να εργάζεσαι κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων στην πόλη Aden.

«Παραλαμβάναμε διακόσιους ασθενείς σε μια μέρα», είπε χαμογελώντας. «Δούλευα ασταμάτητα για 48 ώρες. Ήμουν τόσο κουρασμένος».

Tον κοίταζα μέσα στην αμήχανη σιωπή που έπεσε μετά την κουβέντα του. Αναρωτήθηκα πώς η ομάδα εδώ θα μπορούσε ακόμα να είναι τόσο παθιασμένη με τη δουλειά της. Ήλπιζα ότι κι εγώ έτσι θα ήμουν, αλλά δεν ήμουν σίγουρη.

Αυτό για το οποίο ήμουν σίγουρη είναι ότι η ποιότητα της περίθαλψης στο νοσοκομείο του Aden είναι εντυπωσιακή. Η ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην Υεμένη φροντίζει τόσο καλά τη μονάδα εντατικής θεραπείας που κάποιες φορές αναρωτήθηκα αν θα ήμουν χρήσιμη ως προσωρινό μέλος του διεθνούς προσωπικού.

Η χειροβομβίδα

Μετά τη σκληρή μάχη, η πόλη Aden κατάφερε να αντέξει. Όμως, η αυξανόμενη φτώχεια και η εύκολη πρόσβαση σε όπλα έχει καταστήσει τη βία καθημερινή ρουτίνα για τους κατοίκους της νότιας Υεμένης.

Μια νύχτα, μια εβδομάδα μετά την άφιξή μου στο νοσοκομείο, μια κλήση με ξύπνησε στις 3 π.μ. Ήταν ο γιατρός από τα επείγοντα που καλούσε σε βοήθεια: τέσσερις τραυματίες είχαν φτάσει ταυτόχρονα, χτυπημένοι από τα ίδια πυρά.

Το πιο επείγον ήταν ένας 20χρονος με θωρακικό τραύμα από πυροβολισμό στο στήθος και δεν μπορούσε να αναπνεύσει.

Ενώ τον διασωλήνωνα, τα μάτια μου έπεσαν σε κάτι ογκώδες και περίεργο στην τσέπη του παντελονιού του. Μόλις τελείωσε η διαδικασία της διασωλήνωσης, άπλωσα το χέρι μου για να το τραβήξω.

Πάγωσα: Κρατούσα μια χειροβομβίδα.

Ένας συνάδελφος από την Υεμένη την πήρε απαλά από το χέρι μου και πήγε να την αφήσει εκεί που πρέπει να είναι όλα τα όπλα: έξω από το νοσοκομείο μας.

Ένα μανιασμένο θηρίο

Σύντομα την προσοχή μου τράβηξε κάτι άλλο. Μερικοί από τους ασθενείς που υποδεχόμασταν στο νοσοκομείο ήταν υποσιτισμένοι, τόσο παιδιά όσο και νεαροί ενήλικες.

Πολλές φορές ακούγεται ότι η Υεμένη βρίσκεται στο χείλος του λιμού. Στο Aden, τα κρούσματα υποσιτισμού που είδαμε δεν ήταν τόσο εκτεταμένα, αλλά οι συνάδελφοί μου μου είπαν ότι το μέρος του πληθυσμού που οδηγείται στη φτώχεια αυξάνεται συνεχώς.

Ο υποσιτισμός είναι ένα δαιμόνιο θηρίο που μπορεί να σε σκοτώσει όσο μπορεί μια χειροβομβίδα, χωρίς να κάνει ήχο.

Σε ασθενείς με τραυματικές κακώσεις ο υποσιτισμός κάνει τα πράγματα πιο περίπλοκα. Το τραυματισμένο σώμα χρειάζεται περισσότερα θρεπτικά συστατικά από ένα υγιές: οι ιστοί χρειάζονται ενέργεια για να επουλωθούν και να ξαναχτίσουν αυτό που καταστράφηκε.

Κατά μέσο όρο κάποιος με τραυματικές κακώσεις χρειάζεται 30% περισσότερες θερμίδες την ημέρα. Ένα υποσιτισμένο σώμα έχει λιγότερα αποθέματα να χρησιμοποιήσει για την αποκατάσταση, οπότε η διαδικασία επούλωσης μπορεί να διαρκέσει περισσότερο ή να μην συμβεί και ποτέ.

Με τα παιδιά η εικόνα είναι ακόμα πιο μπερδεμένη καθώς το σώμα τους πρέπει να θεραπευτεί και να αναπτυχθεί ταυτόχρονα.

Η Fariha

Η Fariha – ένα χαμογελαστό πεντάχρονο κορίτσι που εισήχθη στο νοσοκομείο μετά από τροχαίο ατύχημα – με ανησυχούσε περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο ασθενή.

Το ατύχημά της είχε προκαλέσει μαζική ηπατική βλάβη. Όταν εισήχθη ζύγιζε 13 κιλά- ήδη εξαιρετικά λίγα για την ηλικία της. Δύο μήνες μετά και το βάρος της είχε πέσει στα εννέα κιλά και φαινόταν να βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση. Έμενε κυρίως στο κρεβάτι, παλεύοντας να βρει την ενέργεια να φάει.

Η πρόοδος του κοριτσιού παρακολουθούνταν ενταντικά. Αλλά ήταν σοβαρά υποσιτισμένη από την αρχή και τα πρωτόκολλα θεραπείας που λειτουργούν τέλεια σε κανονικής φυσικής κατάστασης ασθενείς δεν λειτουργούσαν πάνω της.

Οποιαδήποτε πιθανή βοήθεια

Παρατηρώντας το βάρος της να μειώνεται, έφτασα στα όρια του πανικού για την Fariha και αποφάσισα να ζητήσω οποιαδήποτε πιθανή βοήθεια.

Ενημέρωσα όλο το προσωπικό του νοσοκομείου για την κατάσταση του κοριτσιού, μίλησα με τον διευθυντή του νοσοκομείου μας και τον ψυχολόγο μας και έγραψα ένα email στον ειδικό ιατρικό μου σύμβουλο στο γραφείο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Παρίσι ζητώντας συμβουλές.

Ετοίμασα ένα διατροφικό πλάνο για να ακολουθηθεί προσεκτικά. Το πρόγραμμα άλλαξε δεκάδες φορές καθώς δουλεύαμε για να το προσαρμόσουμε στις ανάγκες της Fariha. Εν τω μεταξύ, η ομάδα συμμετείχε στη σίτιση της Fariha και στο παιχνίδι μαζί της. Πολλοί έμεναν μετά το τέλος των βαρδιών τους. Οι νοσηλεύτριες ετοίμαζαν το αγαπημένο της φαγητό στην κουζίνα του νοσοκομείου και όλοι βοηθούσαν στο να υποστηρίζεται συνεχώς η μητέρα της.

Θαύμα και χειροκροτήματα

Μετά από τρεις εβδομάδες προσπαθειών, αποτυχιών και αναπροσαρμογών, το βάρος της Fariha άρχισε να αυξάνεται. Ήταν σαν να γινόμασταν μάρτυρες ενός θαύματος: το σώμα της ανταποκρινόταν.

Ήταν η πρώτη φορά που συμμετείχα στη θεραπεία ενός υποσιτισμένου παιδιού, κάτι σπάνιο για αναισθησιολόγο. Με έκανε να νιώσω μια έκπληξη που είχα να νιώσω από την ιατρική σχολή.

Αλλά δεν ήταν προσωπικό μου επίτευγμα: όλη η ομάδα απέδειξε ότι με πολλή προσπάθεια, μια διεπιστημονική προσέγγιση και μερικά νέα πρωτόκολλα, ήταν έτοιμη να θεραπεύσει τον υποσιτισμό σε ασθενείς με τραυματικές κακώσεις.

Η Fariha πήρε εξιτήριο –λίγες μόλις ημέρες πριν από την αναχώρησή μου από την Υεμένη– καταχειροκροτούμενη από όλο το προσωπικό.

Έπειτα από χρόνια πολέμου, οι ελλείψεις προμηθειών και προσωπικού έχουν οδηγήσει στην κατάρρευση του συστήματος υγείας της Υεμένης. Το ξέσπασμα της πανδημίας Covid-19, ήρθε αφού ασθένειες όπως η χολέρα και η διφθερίτιδα είχαν ήδη επανεμφανιστεί στη χώρα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τεράστιος αριθμός ανθρώπων να μην έχει πρόσβαση ακόμη και στη βασική υγειονομική περίθαλψη. Για το λόγο αυτό οι δράσεις των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη χώρα είναι από τις πιο εκτεταμένες παγκοσμίως. To 2021 οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έκαναν 104.800 εισαγωγές ασθενών σε νοσοκομεία, βοήθησαν σε 30.500 τοκετούς και φρόντισαν 6.770 παιδιά που υπέφεραν από υποσιτισμό. Γίνε σήμερα Υποστηρικτής Πρώτης Γραμμής και βοήθησε χιλιάδες παιδιά να χαμογελάσουν ξανά  msf.gr/support/statheri

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις