Καταλονία : Τα ‘αν’ της απόσχισης

Του Γιώργου Σκαφιδά

Με την Ισπανία να διανύει πλέον ίσως την πιο «εμφυλιοπολεμική» περίοδο των τελευταίων 35 ετών, το ερώτημα που προκύπτει εν όψει του δημοψηφίσματος της 1ης Οκτωβρίου για την ανεξαρτησία της Καταλονίας είναι επί της ουσίας ένα: Θέλουν πραγματικά οι Καταλανοί στην πλειονότητά τους να αποσχιστούν από την υπόλοιπη Ισπανία; Θα ψήφιζαν «ναι» σε ένα δημοψήφισμα στο οποίο η συμμετοχή θα ξεπερνούσε το 50%;

Εκ πρώτης όψεως, κοιτώντας κανείς τις φωτογραφίες με τις κοκκινοκίτρινες σημαίες της ανεξαρτησίας να ανεμίζουν στην Πλάθα ντε Καταλούνια της Βαρκελώνης, αποκομίζει την εντύπωση ότι οι περίπου 7,5 εκατομμύρια κάτοικοι της περιφέρειας της Καταλονίας (από τους οποίους δικαίωμα ψήφου έχουν τα 5,4 εκατομμύρια) είναι όλοι τους υπέρ της απόσχισης.

Κάτι τέτοιο ωστόσο δεν επιβεβαιώνεται στην πράξη. Ούτε από τις δημοσκοπήσεις, ούτε από τα ποσοστά παλαιότερων ψηφοφοριών και δημοψηφισμάτων.

Δεν είναι η πρώτη φορά που η αυτοδιοικούμενη περιφέρεια της Καταλονίας (η πιο πλούσια από τις συνολικά 17 αυτόνομες περιφέρειες της Ισπανίας) πραγματοποιεί δημοψήφισμα με αίτημα την ανεξαρτησία.

Το ίδιο είχε κάνει και το Νοέμβριο του 2014. Το ίδιο και την περίοδο 2009-2011, τότε μέσα από σειρά ανεπίσημων ψηφοφοριών σε δεκάδες δήμους της περιφέρειας. Αλλά και τον Ιούνιο του 2006.

Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, οι Καταλανοί ψήφισαν υπέρ της ανεξαρτησίας, με τη συμμετοχή ωστόσο σε όλες τις περιπτώσεις να υπολείπεται του 50%.

Τον Ιούνιο του 2006, οι Καταλανοί ενέκριναν με δημοψήφισμα την ενίσχυση της αυτονομίας τους έναντι της Μαδρίτης, αλλά και την ανάδειξή τους σε ξεχωριστό «έθνος» εντός της Ισπανίας. Το 78% είχε τότε ψηφίσει «ναι», με τη συμμετοχή ωστόσο να είναι δύο κλικ κάτω από το 49%.

Την περίοδο μεταξύ 2009 και 2011, πραγματοποιήθηκαν ανεπίσημα δημοψηφίσματα σε περισσότερους από 165 δήμους της καταλανικής περιφέρειας. Το «ναι» έμελλε να επικρατήσει συντριπτικά σε όλες τις ψηφοφορίες, σε πολλές περιπτώσεις με ποσοστά ακόμη και άνω του 95%. Η συμμετοχή, ωστόσο, έμελλε να ξεπεράσει το 50% μόνο σε 30 από τους συνολικά 168 δήμους που ψήφισαν.

Στην πόλη της Βαρκελώνης ειδικότερα, τον Απρίλιο του 2011, ψήφισε μόλις το 21% των εκλογέων.

Το Νοέμβριο του 2014 πραγματοποιήθηκε στην Καταλονία νέο δημοψήφισμα με αίτημα τον «αυτοκαθορισμό». «Θέλετε η Καταλονία να γίνει κράτος;» και «Θέλετε αυτό το κράτος να είναι ανεξάρτητο;» Αυτά ήταν τα δύο ερωτήματα στα οποία κλήθηκαν να απαντήσουν οι Καταλανοί, με το 80,8% να απαντάει «ναι» και «ναι», και το 10% να απαντάει «ναι» και «όχι». Και σε εκείνη την περίπτωση ωστόσο, η συμμετοχή δεν ξεπέρασε το 42%.

Πίσω στο παρόν, το 85% των Καταλανών εμφανίζεται να είναι υπέρ της διεξαγωγής ενός δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία, σύμφωνα με παλαιότερη δημοσκόπηση (Δεκέμβριος 2016) της εφημερίδας «El Periódico», με το 35% ωστόσο να θεωρεί ότι απαιτείται και η προηγούμενη συγκατάθεση της Μαδρίτης.

Ως προς το αποτέλεσμα τώρα ενός τέτοιου δημοψηφίσματος, τον περασμένο Ιούνιο οι ίδιες οι Αρχές της Καταλονίας (το κέντρο δημοσκοπήσεων της περιφερειακής κυβέρνησης) έδιναν στο «ναι» υπέρ της ανεξαρτησίας ποσοστό 41,1% και στο «όχι» 49,4%. Με άλλα λόγια, και σύμφωνα πάντοτε με εκείνες τις μετρήσεις, εάν πήγαιναν όλοι οι Καταλανοί στις κάλπες, θα επικρατούσε τελικώς το «όχι».

Σε σύγκριση, ωστόσο, με τον Ιούνιο του 2017, έχει αλλάξει μόνο ένα δεδομένο δραστικά, και αυτό είναι η στάση της κεντρικής κυβέρνησης του πρωθυπουργού Μαριάνο Ραχόι, μια στάση που έμελλε τις τελευταίες εβδομάδες να σκληρύνει σε βαθμό πρωτοφανή, προκαλώντας αντιδράσεις εντός και εκτός των ισπανικών συνόρων.

Το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Καταλονίας είναι επισήμως… αντισυνταγματικό. Ως τέτοιο, απαγορεύτηκε μάλιστα από το Συνταγματικό Δικαστήριο της Ισπανίας στις 7 Σεπτεμβρίου. Παρά τις προσπάθειες των καταλανικών Αρχών να καταστήσουν δεσμευτικό ένα ενδεχόμενο «ναι» στο δημοψήφισμα, η Μαδρίτη επιμένει να μην το αναγνωρίζει (σε αντίθεση, για παράδειγμα, με τη βρετανική κυβέρνηση του Ντέιβιντ Κάμερον που είχε δώσει το πράσινο φως στους Σκοτσέζους για να προχωρήσουν σε «δεσμευτικό» δημοψήφισμα για την ανεξαρτησίας τους το 2014).

Το καθεστώς Ραχόι επιχειρεί εδώ και περίπου δέκα ημέρες να αποτρέψει τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος με κατασταλτικά μέσα (συλλαμβάνοντας αξιωματούχους, προχωρώντας στην κατάσχεση ψηφοδελτίων, βάζοντας λουκέτο σε εκλογικά κέντρα κ.α.). Και είναι ακριβώς αυτές οι κατασταλτικές κινήσεις που ίσως να οδηγήσουν περισσότερους Καταλανούς ως αντίδραση προς την κατεύθυνση της ανεξαρτησίας.

Η αριστερή δήμαρχος της Βαρκελώνης, Άντα Κολάου, έσπευσε πάντως να διαχωρίσει τη θέση της. «Εγώ ταυτίζομαι με την προσπάθεια να βρεθεί μία λύση μέσα από την πολιτική διαπραγμάτευση, επιδιώκοντας τη μεγαλύτερη δυνατή συναίνεση», σημείωσε η κα Κολάου σε τηλεοπτική συνέντευξη, αρνούμενη να ταυτιστεί με «ναι» ή με το «όχι».