Κύπρος: Άνοιξε ο δρόμος για απαλλαγή από τις εγγυήτριες δυνάμεις

Ψήφισμα που ενέκρινε η Ολομέλεια της Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, θέτει υπό αμφισβήτηση τη συμφωνία εγκαθίδρυσης εγγυητριών δυνάμεων στην Κύπρο, ανοίγοντας το δρόμο για την ολοκληρωτική άσκηση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων.

Όπως σημειώνει στην έκθεσή της η Γερμανίδα βουλευτής των Ελεύθερων – Δημοκρατών, Μ. Σούστερ, είναι αμφίβολο κατά πόσο η “Συνθήκη Εγγυήσεων” μπορεί σήμερα να θεωρεί έγκυρη είτε επειδή έχουν πάψει να υφίστανται οι λόγοι εγκαθίδρυσής της είτε επειδή υπήρξε σοβαρή παραβίαση από ένα από τα συμβαλλόμενα μέρη, όπως στην περίπτωση της Κύπρου, με τη στρατιωτική επέμβαση της Τουρκίας, που οδήγησαν – κατά το ψήφισμα – σε μαζικές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Σημειώνεται, ότι το ενδεχόμενο η Συνθήκη να έχει “απολέσει” την εγκυρότητά της, συμπαρασύρει και τη νομιμότητα των βρετανικών “κυριαρχικών στρατιωτικών βάσεων”, η ύπαρξη των οποίων στηρίζεται επίσης στη Συνθήκη.

Στο ψήφισμα υπογραμμίζεται ακόμη, ότι η κυπριακή ανεξαρτησία, που ήταν συνδεδεμένη με μια πεπαλαιωμένη τριμερή συμφωνία εγγυήσεων, ήταν η τελευταία πράξη τερματισμού της αποικιοκρατίας στην Ευρώπη, ενώ το νησί παραμένει de facto διαιρεμένο εδώ και δεκαετίες, παρά τη σχεδόν ομόφωνη μη αναγνώριση του αποσχιστικού καθεστώτος στο Βορρά, το οποίο, όπως τονίζεται, εγκαθιδρύθηκε υπό την προστασία του τουρκικού στρατού.

Η “Συνθήκη Εγγυήσεων”

Η Κυπριακή Δημοκρατία, ιδρύθηκε το 1960, στη βάση των Συμφωνιών Ζυρίχης -Λονδίνου μεταξύ Μ. Βρετανίας, Ελλάδας, Τουρκίας, ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής πλευράς και προέβλεπαν την ανεξαρτητοποίηση της Κύπρου από τη Βρετανία, αποικία της οποίας αποτελούσε πριν.

Η συμφωνία της Ζυρίχης υπογράφηκε στις 11 Φεβρουαρίου 1959 και επικυρώθηκε μια βδομάδα αργότερα στο Λονδίνο, όπου και υπογράφηκε η Συμφωνία του Λονδίνου από τους πρωθυπουργούς και υπουργούς εξωτερικών Ελλάδας, Τουρκίας και Βρετανίας, τον εκπρόσωπο της ελληνοκυπριακής κοινότητας Μακάριο και τον εκπρόσωπο της τουρκοκυπριακής κοινότητας Φαζίλ Κιουτσούκ.

Η συνθήκη κατοχύρωνε την ανεξαρτησία της Κύπρου, καθόριζε το Σύνταγμα του νέου κράτους και τα δικαιώματα κάθε εθνοτικής κοινότητας όσον αφορά το κράτος και τη διακυβέρνηση.

Στις συμφωνίες περιλαμβανόταν “Συνθήκη Εγγυήσεων” μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας, Βρετανίας και Κύπρου, που είχε ως στόχο τη διατήρηση της ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Το τρίτο άρθρο της Συνθήκης αναφέρει:

“Εάν η κοινή και συντονισμένη δράση των εγγυητριών χωρών είναι αποδεδειγμένα αδύνατη, κάθε μία από τις τρεις δυνάμεις που εγγυώνται διατηρεί το δικαίωμα να αναλάβει δράση με μοναδικό σκοπό να αποκαταστήσει την κατάσταση πραγμάτων που καθιερώνεται με την παρούσα Συνθήκη”.

Οι συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου χρησιμοποιήθηκαν σαν δικαιολογία για την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974, μετά το υποκινηθέν από τη Χούντα των Συνταγματαρχών πραξικόπημα “Σαμψών”, που επιχείρησε να ανατρέψει τον Μακάριο.

Σημειώνεται, ότι η “Συνθήκη Εγγυήσεων” δεν της έδινε το δικαίωμα ούτε για στρατιωτική δράση χωρίς προηγούμενες διαβουλεύσεις ούτε για παραμονή των στρατευμάτων της στο νησί μετά την αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης.

Το 1983, η Τουρκία κήρυξε το κατεχόμενο κυπριακό έδαφος ως “Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου” (ΤΔΒΚ).

Σε διεθνές επίπεδο, αυτό έχει αναγνωριστεί μόνο από την Τουρκία. Τα Ηνωμένα Έθνη με ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας χαρακτηρίζουν την Τουρκική ανακήρυξη ως “παράνομη”, ενώ το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ με ψηφίσματα ζητά από τις χώρες μέλη, να μην αναγνώρισουν το προτεκτοράτο της Τουρκίας στην Κύπρο.