Κόκκινος Στρατός: 5 πράγματα που πρέπει να ξέρεις για τη δύναμη που τσάκισε τους ναζί

Ήταν 28 Ιανουαρίου του 1918 όταν το Συμβούλιο των Λαϊκών Επιτρόπων ή Συμβούλιο των Λαϊκών Κομισάριων, γνωστό με το ακρωνύμιο Σοβναρκόμ, αποφάσιζε τη δημιουργία του Κόκκινου Στρατού, τον οποίο σε μια γλωσσική αποδρομή του ο Κυριάκος Μητσοτάκης κατονόμασε ως “ερυθρό”, μιλώντας χθες στο Άουσβιτς κατά τις εκδηλώσεις της 75ης επετείου απελευθέρωσης του στρατοπέδου της φρίκης.

“75 χρόνια μετά την απελευθέρωση, από τον Ερυθρό Στρατό, αυτού του χώρου θα πρέπει όλοι μας να δώσουμε αυτή την ιερή δέσμευση, να μην ξεχάσουμε ποτέ αυτό το οποίο συνέβη εδώ” είπε μεταξύ άλλων ο πρωθυπουργός προκαλώντας αντιδράσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Οι παραπάνω δηλώσεις συνοδεύτηκαν εντωμεταξύ από αυτή τη γκάφα της ΕΡΤ:

Ο Κόκκινος Στρατός (Красная армия), ήταν ο στρατός της Σοβιετικής Ρωσίας και αργότερα της Σοβιετικής Ένωσης. Επίσημα ιδρύθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 1918.

Μεταξύ άλλων κατόρθωσε να απωθήσει τη Βέρμαχτ στο Στάλινγκραντ κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, γεγονός που σήμανε την απαρχή της ήττας των Γερμανών και απελευθέρωσε το Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Άουσβιτς -Μπίρκεναου την 27 Ιανουαρίου 1945.

Στις 25 Φεβρουαρίου 1946 ο Κόκκινος Στρατός μετονομάστηκε σε Σοβιετικό Στρατό (Советская Армия, Sovetskaya Armiya).

1. Ο εγκέφαλος Λέων Τρότσκι

Η ίδρυση του Κόκκινου Στρατού ακολούθησε έπειτα από μια ταπεινωτική ήττα των Ρώσων από τους Γερμανούς στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1917 οι γερμανικές δυνάμεις κατέλαβαν μεγάλα τμήματα της καταρρέουσας τσαρικής αυτοκρατορίας. Τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς εκπρόσωποι των δύο πλευρών συναντήθηκαν για ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις στη μικρή πόλη Μπρεστ-Λιτόφσκ, σε απόσταση 180 χλμ. από τη Βαρσοβία. Οι όροι της ειρηνευτικής συνθήκης που υπογράφηκε τελικά τον Μάρτιο του 1918 εκεί ήταν εξαιρετικά δυσμενείς για την υπό σύσταση Σοβιετική Ένωση, η οποία αναγκάστηκε να παραχωρήσει πολλά εδάφη της στην τότε Γερμανική Αυτοκρατορία – μία ταπεινωτική συνθήκη που δεν έπρεπε να επαναληφθεί.

Ο Λέων Τρότσκι άρχισε να εργάζεται το 1918 για τη συγκρότηση του Κόκκινου Στρατού, οικοδομώντας τον πάνω στα απομεινάρια του τσαρικού στρατού, καθώς στρατολόγησε αρκετούς στρατιωτικούς διοικητές του στη νέα δύναμη.

Το κόκκινο συμβόλιζε “το αίμα που έχει χυθεί στις μάχες κατά της καταπίεσης”.

Χρόνια αργότερα δήλωνε ικανοποιημένος με το αποτέλεσμα της δουλειά του: “Το αμελητέο ποσοστό αναλφάβητων στους νεοσύλλεκτους μειώνεται διαρκώς», επισήμανε το 1934. «Εντός και εκτός του στρατού παρατηρείται μια ορμητική πρόοδος όλων των αθλημάτων. Κατά τη διάρκεια της περσινής χρονιάς διακρίθηκαν μόνο στη Μόσχα 50.000 εργάτες (…) ως σκοπευτές”.

Για τον Λ. Τρότσκι ο στρατός ήταν κάτι περισσότερο από στρατιωτική οργάνωση, καθώς ήταν και “το σχολείο του έθνους”. Η εκκαθάριση του “Κόκκινου Στρατού” έγινε από τον Στάλιν ο οποίος από το 1937 απομάκρυνε σταδιακά σχεδόν 35.000 αξιωματικούς.

Ο Τρότσκι διαγράφηκε από το κόμμα το 1927 και το 1929 εξορίστηκε στην Αλμα Ατα. Τον Αύγουστο του 1940 δολοφονήθηκε από τον Ισπανό σταλινικό Ραμόν Μερκαντέρ που είχε διεισδύσει στον κύκλο του. Υπήρξε ένας από τους ικανότερους, πολιτικά και θεωρητικά, συνεργάτες του Λένιν και ως ηγέτης του Κόκκινου Στρατού είχε καταστείλει την εξέγερση της Κροστάνδης.

Το διάταγμα για τη Δημιουργία του Κόκκινου Στρατού, που επεξεργάστηκε το Συμβούλιο των Επιτρόπων του Λαού και υπέγραψε ο Λένιν στις 15/28 Γενάρη του 1918: 

«ΤΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΊΑ ΤΟΥ ΚΟΚΚΙΝΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ

(28 ΤΟΥ ΓΕΝΑΡΗ 1918)

Ο παλιός στρατός χρησίμεψε για την καταπίεση των εργαζομένων μαζών απ’ την αστική τάξη. Αφού η εξουσία πέρασε στις εργαζόμενες μάζες και τους καταπιεζόμενους, είναι ανάγκη να δημιουργηθεί ένας καινούργιος στρατός που θα χρησιμέψει για στήριγμα στην εξουσία των σοβιέτ και στο μέλλον σαν βάση για την αντικατάσταση του μόνιμου στρατού από έναν εθνικό στρατό, που θα ‘ναι το στήριγμα της μέλλουσας κοινωνικής επανάστασης στην Ευρώπη.

I

Γι’ αυτό το λόγο το Συμβούλιο των Επιτρόπων του λαού αποφασίζει την ίδρυση ενός καινούργιου στρατού που θα ονομαστεί κόκκινος στρατός των εργατών και αγροτών πάνω στην επόμενη βάση.

1. Ο κόκκινος στρατός των εργατών και των χωρικών θα αποτελείται από τα πιο συνειδητά και τα πιο οργανωμένα στοιχεία των εργαζόμενων τάξεων.

2. Θα γίνονται δεκτοί στον κόκκινο στρατό όλοι οι πολίτες της Ρωσσικής Δημοκρατίας πάνω από 18 χρόνων. Κάθε πολίτης που θέλει να μπει στον κόκκινο στρατό πρέπει να ‘ναι έτοιμος να θυσιάσει όλες του τις δυνάμεις, τη ζωή του για την υπεράσπιση της επανάστασης του Οχτώβρη, της εξουσίας των Σοβιέτ και του Σοσιαλισμού. Για να γίνει κανένας μέλος του κόκκινου στρατού χρειάζεται να έχει σύσταση των επιτροπών του συντάγματος ή των δημοκρατικών οργανώσεων που δέχονται το πρόγραμμα της εξουσίας των Σοβιέτ, των κομματικών ή επαγγελματικών οργανώσεων ή τουλάχιστον δύο μελών αυτών των οργανώσεων. Αν ομάδες ολάκερες μπαίνουν στον κόκκινο στρατό, οι στρατιώτες πρέπει να απαντήσουν οι μεν για τους δε και η παραδοχή τους θα υποβληθεί στην ψήφο όλων.

II

1. Οι στρατιώτες του κόκκινου στρατού των εργατών και χωρικών θα διατρέφονται ολοκληρωτικά απ’ το Κράτος και θα παίρνουν 50 ρούβλια το μήνα.

2. Τα μέλη της οικογένειας των στρατιωτών, που είναι ανίκανα για δουλειά και που διατρεφόντανε πριν απ’ αυτούς, θα παίρνουν ό,τι τους είναι αναγκαίο μέσα στα όρια που θα οριστούν απ’ τα όργανα της εξουσίας των τοπικών Σοβιέτ.

III

Ανώτερο διευθυντικό όργανο του κόκκινου στρατού των εργατών και χωρικών θα ‘ναι το Συμβούλιο των Επιτρόπων του λαού. Η άμεση διοίκηση του στρατού θα συγκεντρωθεί στο επιτροπάτο στρατιωτικών. Πλάι δε σ’ αυτό θα συσταθεί ένα εθνικό συμβούλιο».

Πηγή: Ριζοσπάστης (αναδημοσίευση από το 11ο τεύχος (Οκτώβρης 1932) του περιοδικού «ΝΕΟΙ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ»).

2. Ο Κόκκινος Στρατός απελευθερώνει το Άουσβιτς

Από τις αρχές του 1945, στις 12 του Γενάρη, ξεκίνησε η επιχείρηση “Βιστούλα – Οντέρ” του Κόκκινου Στρατού. Τα σοβιετικά στρατεύματα άρχισαν τη μεγάλη επέλασή τους με κατεύθυνση τη πρωτεύουσα της ναζιστικής Γερμανίας, το Βερολίνο.

Οι Γερμανοί, από τον Νοέμβρη του 1944, προετοιμάζονται να αποχωρήσουν, μη μπορώντας να σταματήσουν την επέλαση του Κόκκινου Στρατού. Άρχισαν να γκρεμίζουν τα κτίρια – μάρτυρες των φρικαλεοτήτων τους. Τα κρεματόρια και οι τέσσερις θάλαμοι αερίων ισοπεδώθηκαν. Οι αποτεφρωτήρες αποσυναρμολογήθηκαν και ετοιμάστηκαν να μεταφερθούν στο άλλο στρατόπεδο συγκέντρωσης, το Μαουτχάουζεν, το οποίο πίστευαν ότι δεν θα έπεφτε  στα χέρια των Συμμάχων.

Μέχρι τις 18 Γενάρη, οι Γερμανοί εκκένωσαν τα στρατόπεδα του Άουσβιτς, καθώς οι σοβιετικές δυνάμεις πλησίαζαν το συγκρότημα, οδηγώντας σε πορείες θανάτου, μέσα στα χιόνια, περίπου 60.000 εξαθλιωμένους κρατούμενους, με κατεύθυνση το στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπέργκεν-Μπέλσεν στην πόλη Μπέργκεν, και την πόλη Βότζισλαβ Σλάσκι στο δυτικό τμήμα της Άνω Σιλεσίας, όπου φόρτωναν όσους είχαν επιζήσει, σε τρένα για τα άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία.

Τα SS πυροβολούσαν όποιον έμενε πίσω. Περισσότεροι από 15.000 κρατούμενοι έχασαν τη ζωή τους σε αυτές τις πορείες θανάτου.

Δυο μέρες μετά, στις 20 Γενάρη, οι Γερμανοί επιστρέφουν στο συγκρότημα Άουσβιτς- Μπίκερναου και ανατίναξαν τα δυο τελευταία κρεματόρια, στην προσπάθειά τους να  εξαφανίσουν τα ίχνη των αποτρόπαιων πράξεών τους από τους Σοβιετικούς.

Το Σάββατο 27 Γενάρη 1945, οι στρατιώτες της 60ής Στρατιάς του 1ου Ουκρανικού Μετώπου του Κόκκινου Στρατού μπαίνει απελευθερωτής στο Άουσβιτς, όπου βρίσκει περισσότερους από 7.000 παρατημένους κρατούμενους, σε τρισάθλια κατάσταση, τους οποίους παράτησαν οι Ναζί γιατί δεν θα μπορούσαν έτσι κι αλλιώς να ακολουθήσουν την πορεία θανάτου.

Εκείνο το πρωινό οι σοβιετικοί στρατιώτες του 322ου τμήματος πεζικού της 60ης Στρατιάς, με επικεφαλής τον Συνταγματάρχη του Κόκκινου Στρατού Πάβελ Κουρότσκιν, μπήκαν στο πρώτο στρατόπεδο, το Άουσβιτς Ι, όπου αντίκρισαν τις πρώτες εικόνες της φρίκης στα πρόσωπα των 1200 επιζώντων.

Το απόγευμα της ίδιας μέρας έμπαιναν στο Άουσβιτς ΙΙ, το περίφημο στρατόπεδο Μπίκερναου, όπου βρήκαν 5.800 επιζώντες, ανάμεσά τους 611 παιδιά.

Από τα 230.000 παιδιά που βρίσκονταν στο Άουσβιτς μόνο 611 απελευθερώθηκαν. Από τους επιζώντες του Άουσβιτς ακούστηκαν οι πρώτες διηγήσεις για τα τερατώδη εγκλήματα των ναζί που είχαν διαπραχθεί από τους Γερμανούς φασίστες.

Από τα πάνω από 6 εκατομμύρια ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης που είχαν δημιουργήσει οι Γερμανοί φασίστες, πάνω από 1,3 εκατομμύριο εξοντώθηκαν στο Αουσβιτς. 900.000 επιλέχτηκαν και εκτελέστηκαν με διάφορους τρόπους, θανατώθηκαν με δηλητηριώδη αέρια σε ειδικούς θαλάμους αερίων, απαγχονίστηκαν, πυροβολήθηκαν, έγιναν πειραματόζωα για την εξακρίβωση της αντοχής σε διάφορα δηλητήρια. Πάνω από 200.000 πέθαναν από ασθένειες, υποσιτισμό και βαρύτατες κακοποιήσεις και ιατρικά πειράματα. Από αυτούς περίπου 1.100.000 ήταν Εβραίοι κρατούμενοι. Ανάμεσά τους ήταν και 55.000 Έλληνες Εβραίοι.

3. Η σημαία στο Reichstag

“Στο Ράιχσταγκ κυματίζει η κόκκινη σημαία! Ζήτω, σύντροφε στρατάρχη!”. Ο διοικητής της 3ης στρατιάς κρούσης στρατηγός Β. Ι. Κουζνετσόφ που παρακολουθούσε προσωπικά την ιστορική μάχη κατάληψης του Ράιχσταγκ, ανακοίνωνε την οριστική νίκη στο κέντρο διοίκησης και στον στρατάρχη Ζούκοφ.

Την 30η Απριλίου του 1945 και ώρα 21.50, ο επιλοχίας Μ. Α. Φ. Γιεγκόροφ και ο λοχίας Μ. Β. Καντάρια του σοβιετικού στρατού έστηναν την κόκκινη σημαία με το σφυροδρέπανο, τη Σημαία της Νίκης, πάνω από τον κεντρικό Τρούλο του Ράιχσταγκ. Τα ναζιστικά στρατεύματα συνέχιζαν να μάχονται μέσα στο Βερολίνο, ωστόσο η συγκεκριμένη στιγμή είχε τη δική της συμβολική σημασία.

Ο Γιεβγένι Χαλντέι  (Yevgeny Khaldei) φωτογράφισε την ιστορική στιγμή. Το δικό του καρέ μαζί με το αντίστοιχο των Αμερικανών στρατιωτών που καρφώνουν τη σημαία στην Ίβο Τζίμα (Associated Press), είναι οι πιο χαρακτηριστικές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η φωτογραφία του Khaldei δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στις 13 Μαΐου 1945 στο περιοδικό Ogonyok.

Το Vox.com είχε κάνει μια πιο ενδελεχή επεξεργασία-ανάλυση του καρέ που είναι γνωστό πως ήταν προϊόν σκηνοθεσίας. Σύμφωνα με την ανάλυση που μπορείτε να δείτε στο παρακάτω βίντεο, η φωτογραφία που τιτλοφορείται “Raising a Flag over the Reichstag”, έχει υποστεί και επεξεργασία, δεκαετίες ολόκληρες πριν το λανσάρισμα του Photoshop στην αγορά.

Ο Khaldei, αντέγραψε τον καπνό που φαίνεται στο φόντο από μια άλλη φωτογραφία για να κάνει το καρέ του πιο δραματικό, ενώ ξύνοντας με μία βελόνα το αρνητικό φιλμ, έσβησε το ένα από τα δύο ρολόγια που φορούσε ο στρατιώτης που στήριζε τον σημαιοφόρο. Επίσης, άλλαξε το contrast για να δώσει περισσότερη ένταση στη φωτογραφία του. Τα ρολόγια, ήταν πολεμικά λάφυρα.

Η σκηνή στη φωτογραφία είναι στην πραγματικότητα αναπαράσταση ενός γεγονότος που συνέβη δύο ημέρες νωρίτερα, όταν ο 23χρονος Mikhail Minin τοποθέτησε τη σοβιετική σημαία το βράδυ της 30ης Απριλίου στην περίφημη κορυφή. Ένα γεγονός που δεν αποτυπώθηκε ποτέ στον φωτογραφικό φακό, ενώ η σημαία καταστράφηκε αρχικά από Γερμανούς.

Όπως γράφει ο Δημοσθένης Κούρτοβικ στο βιβλίο του “Τετέλεσται”, ο Khaldei είχε οραματιστεί τη σύνθεση της φωτογραφίας πριν ακόμη τα σοβιετικά στρατεύματα καταλάβουν το Βερολίνο.

4. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Όπως γράψαμε και παραπάνω, στις 25 Φεβρουαρίου 1946 ο Κόκκινος Στρατός μετονομάστηκε σε Σοβιετικό Στρατό (Советская Армия, Sovetskaya Armiya). Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Κόκκινος Στρατός έγινε ο αριθμητικά ισχυρότερος στον κόσμο. Επιπλέον ο αριθμός των εφέδρων του άγγιζε τα 30 εκατομμύρια άνδρες. Τεράστιο ήταν και το οπλοστάσιο στο γερμανικό έδαφος.

Όταν ο Κόκκινος Στρατός αποχώρησε πλήρως το 1994 από την ανατολική Γερμανία, άφησε πίσω ένα δίκτυο περίπου 1.500 στρατιωτικών εγκαταστάσεων.

Συνολικά περίπου μισό εκατομμύριο στρατιώτες πήραν τον δρόμο της επιστροφής στην πατρίδα τους. Στη μεταφορά του στρατιωτικού εξοπλισμού από το γερμανικό έδαφος συνέβαλε οικονομικά και η Γερμανία, καταβάλλοντας περί τα 7,5 εκ. μάρκα (σχεδόν 4 εκ. ευρώ).

Μεγάλα τμήματα αυτού του εξοπλισμού εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται και σήμερα από τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις.

Ο Σοβιετικός Στρατός αντικαταστάθηκε με το Ρωσικό Στρατό Ξηράς και καταργήθηκε οριστικά στις 25 Δεκεμβρίου του 1993.

5. Όταν αναβίωσε η ιστορική παρέλαση του Κόκκινου Στρατού το 1941

Πέρυσι, στις 7 Νοεμβρίου, περίπου 4000 Ρώσοι στρατιώτες συμμετείχαν στην παρέλαση που έγινε στην Κόκκινη Πλατείας της Μόσχας προς τιμήν της παρέλασης της 7ης Νοεμβρίου του 1941, όταν οι σοβιετικοί στρατιώτες αναχωρούσαν με προορισμό τη γραμμή του πολεμικού μετώπου για να αποτρέψουν την προέλαση των ναζιστικών στρατευμάτων.

Η ιστορική εκείνη παρέλαση του 1941 έγινε την ίδια μέρα με την επέτειο της Οκτωβριανής Επανάστασης, αλλά διαδραμάτισε μεγάλο ρόλο στην ανύψωση του ηθικού του στρατού και της χώρας, καθώς τον Νοέμβριο του 1941 τα ναζιστικά στρατεύματα προσπαθούσαν να μπουν στην Μόσχα, ενώ η γραμμή του μετώπου σε μερικά σημεία βρισκόταν σε απόσταση 30 χιλιομέτρων από την ρωσική πρωτεύουσα.

Νωρίς το πρωί της 7ης Νοεμβρίου του 1941 στην Κόκκινη Πλατεία της πολιορκημένης Μόσχας άρχισε η παρέλαση του Κόκκινου στρατού.

Στην παρέλαση συμμετείχαν 28.400 στρατιώτες , οι οποίοι αφού παρήλαυναν κατευθύνονταν στην γραμμή του μετώπου.

Προσκεκλημένοι στην επετειακή αυτή παρέλαση ήσαν 1200 βετεράνοι του Β’ ’Παγκοσμίου Πολέμου ( Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, όπως αποκαλείται στην Ρωσία).