Κομισιόν: “Όχι” στην κατάχρηση κατασκοπευτικού λογισμικού με πρόσχημα την εθνική ασφάλεια

Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν μπορούν να επικαλούνται την εθνική ασφάλεια ως δικαιολογία για τη χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού, σύμφωνα με έγγραφο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που αποκαλύπτει το POLITICO.

Σύμφωνα με το προσχέδιο της Επιτροπής, οι κυβερνήσεις που επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν επεμβατικό λογισμικό παρακολούθησης, όπως το Pegasus της NSO Group, “δεν μπορούν να ασκούν την ευθύνη τους με τρόπο που υπονομεύει την αποτελεσματικότητα του ευρωπαϊκού δικαίου” για την προστασία των δεδομένων και την ιδιωτικότητα.

Η εθνική ασφάλεια έχει χρησιμοποιηθεί ως δικαιολογία από ορισμένες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για τη συλλογή πληροφοριών από τηλέφωνα και άλλες συσκευές που ανήκουν σε δικηγόρους, δημοσιογράφους και πολιτικούς της αντιπολίτευσης. Στην Ισπανία, τουλάχιστον 65 Καταλανοί αυτονομιστές πολιτικοί έχουν στοχοποιηθεί από κατασκοπευτικό λογισμικό, ενώ άνάλογες περιπτώσεις κατασκοπευτικής παρακολούθησης έχουν καταγραφεί και στην Πολωνία και την Ουγγαρία. Στο δημοσίευμα του Politico γίνεται αναφορά και στην ελληνική περίπτωση.

Όταν το έγγραφο της Επιτροπής οριστικοποιηθεί, θα είναι η πρώτη φορά που η Επιτροπή παίρνει θέση για το κατασκοπευτικό λογισμικό. Αν και είχε αρχικά προγραμματιστεί να δημοσιευθεί τον Ιούνιο, η ημερομηνία δημοσίευσης έχει πλέον καθυστερήσει, σύμφωνα με ανώνυμες πηγές από την Επιτροπή.

Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι υπό κατάλληλες συνθήκες και εγγυήσεις η χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού μπορεί να έχει κάποια αξία. “Όταν υπόκειται σε κατάλληλες συνθήκες και εγγυήσεις, η χρήση επεμβατικού λογισμικού παρακολούθησης από τις αρχές εθνικής ασφάλειας ή επιβολής του νόμου μπορεί να εξυπηρετήσει την προστασία σημαντικών στόχων γενικού δημόσιου ενδιαφέροντος σε μια δημοκρατική κοινωνία”, αναφέρει το έγγραφο.

“Ωστόσο, η κακή χρήση του μπορεί να υπονομεύσει ή ακόμη και να καταστρέψει τη σωστή λειτουργία των δημοκρατικών διαδικασιών υπό τον μανδύα της υπεράσπισής τους. Το επεμβατικό λογισμικό παρακολούθησης έχει ως αποτέλεσμα σοβαρή παρέμβαση στα θεμελιώδη δικαιώματα και επομένως πρέπει να ελέγχεται αυστηρά”, προσθέτει το έγγραφο. “Το γεγονός ότι η εθνική ασφάλεια διακυβεύεται δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να εφαρμόζεται το ευρωπαϊκό δίκαιο”.

Παρόλο που η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών έχει εκδώσει εκτελεστικές εντολές που τοποθετούν στη “μαύρη λίστα” ορισμένες εταιρείες κατασκοπευτικού λογισμικού, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει ακόμη ανταποκριθεί στην έκκληση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να καταρτίσει νομοθετική πρόταση ή να επιπλήξει χώρες για την κατάχρηση της ισχυρής αυτής τεχνολογίας.

Τι προτείνει το προσχέδιο της Κομισιόν

Το προσχέδιο της Επιτροπής προτείνει αρκετές “ελάχιστες εγγυήσεις και συνθήκες” που πρέπει να εφαρμοστούν “ανεξαρτήτως του σκοπού της παρακολούθησης”. Αυτές περιλαμβάνουν τη διασφάλιση ότι ένα δικαστήριο ή ανεξάρτητο σώμα έχει εξουσιοδοτήσει την παρακολούθηση εκ των προτέρων και τον αποκλεισμό της χρήσης κατασκοπευτικού λογισμικού σε δημοσιογράφους και άλλους. Θα απαιτεί επίσης ελέγχους σχετικά με τα δεδομένα που επεξεργάζονται και ότι υπάρχει ακόμα ένας έγκυρος λόγος για την παρακολούθηση. Προτείνει επίσης την ενημέρωση των ατόμων που ήταν υπό παρακολούθηση.

“Ίσως ένα από τα πιο σημαντικά δικαιώματα των ατόμων είναι το δικαίωμα να ενημερωθούν ότι ήταν υπό παρακολούθηση μόλις περάσει η απειλή που προκάλεσε τη χρήση του”, αναφέρει το έγγραφο.

Η Επιτροπή δηλώνει ότι η χρήση κατασκοπευτικού λογισμικού για την επιβολή του νόμου πρέπει να περιορίζεται σε σοβαρά εγκλήματα όπως η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών, οι δολοφονίες, το ξέπλυμα χρήματος, η διακίνηση ναρκωτικών και η διαφθορά. Οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να “διαστρεβλώνουν” την έννοια ενός σοβαρού εγκλήματος για να αποκλίνουν από το ευρωπαϊκό δίκαιο.

“Το πεδίο των απαιτήσεων που σχετίζονται με τη διατήρηση της εθνικής ασφάλειας δεν μπορεί να καθορίζεται μονομερώς από κάθε κράτος μέλος, χωρίς κανέναν έλεγχο από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ”, καταλήγει το έγγραφο.