Μαρόκο: Ξαναχτίζοντας τις ζωές μετά τον φονικό σεισμό

Η Fouzia Bara είναι Γαλλομαροκινή νοσηλεύτρια με προηγούμενη εμπειρία στις ψυχολογικές πρώτες βοήθειες. Μόλις επέστρεψε από το Μαρόκο μετά από δύο εβδομάδες ως μέλος της ομάδας επειγουσών κρίσεων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Παρείχε ψυχολογική βοήθεια στους ανθρώπους που ζουν στα χωριά που επλήγησαν περισσότερο από τον σεισμό. Κατά τη διάρκεια της αποστολής της στο Μαρόκο, συναντήθηκε με περισσότερους από 150 ανθρώπους, σε ομαδικές συνεδρίες ή ατομικά, κυρίως με γυναίκες, παιδιά και νέους εθελοντές.

Έφτασα στις 11 Σεπτεμβρίου, δύο ημέρες μετά τον σεισμό που έπληξε την περιοχή του High Atlas στο Μαρόκο. Ήταν ο ισχυρότερος σεισμός που έχει βιώσει το Μαρόκο εδώ και δεκαετίες, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν σχεδόν 3.000 άνθρωποι και να τραυματιστούν περίπου 6.000. Μαζί με άλλες τέσσερις ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, επισκεφτήκαμε δεκάδες χωριά. Περισσότερα από 50.000 σπίτια καταστράφηκαν, η ηλεκτροδότηση διακόπηκε σε διάφορες περιοχές και ορισμένα χωριά ισοπεδώθηκαν εντελώς, καθιστώντας την πρόσβαση πιο δύσκολη.

Παρά τη σοβαρότητα του σεισμού, οι μαροκινές αρχές ξεκίνησαν γρήγορα μια μαζική παρέμβαση, με την υποστήριξη μερικών άλλων κρατών, για την αναζήτηση σωρών κάτω από τα ερείπια και την περίθαλψη των τραυματιών. Έστειλαν επίσης ελικόπτερα για την απομάκρυνση των ανθρώπων από τις πιο απομακρυσμένες περιοχές και τα βουνά. Οι αρχές ανταποκρίθηκαν στις επείγουσες και άμεσες ιατρικές ανάγκες των ανθρώπων, αλλά η ανάγκη για υποστήριξη της ψυχικής υγείας δεν είχε ακόμη καλυφθεί.

Από τη μακρόχρονη εμπειρία των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην αντιμετώπιση σεισμών, γνωρίζουμε ότι η ψυχική υγεία μερικές φορές δεν τίθεται ως προτεραιότητα, ωστόσο αποτελεί βασικό στοιχείο για να βοηθηθούν οι άνθρωποι να προσαρμοστούν, να ανακάμψουν και να ξαναχτίσουν τη ζωή τους.

Μπόρεσα να μιλήσω με τους ανθρώπους, να ακούσω τις ιστορίες τους και να τους βοηθήσω να εκφράσουν και να μιλήσουν για τα συναισθήματά τους. Γενικά, το να μπορέσει κανείς να πραγματοποιήσει ψυχολογικές συνεδρίες πρώτων βοηθειών στα βερβερικά αποτελεί πρόκληση, επειδή το Μαρόκο δεν διαθέτει ψυχολόγους που να μιλούν τη γλώσσα.

Με δεδομένο το υπόβαθρό μου, μπόρεσα να κάνω ομαδικές συνεδρίες χωρίς μεταφραστή. Είδα πόσο τεράστιο ήταν το σοκ στους ανθρώπους, ανεξάρτητα από την ηλικία τους. Αυτό που έβγαινε προς τα έξω ήταν κυρίως φόβος και άγχος. Αρκετοί άνθρωποι δεν μπορούσαν να μιλήσουν εύκολα στην αρχή. Μια γυναίκα σε ένα χωριό που επισκέφθηκα κοντά στην Tigouga έχασε και τα τρία της παιδιά. Το μικρότερο ήταν μόλις ενός μηνός. Δεν μιλούσε κατά τη διάρκεια της ημέρας και τη νύχτα έκλαιγε συνεχώς και αναζητούσε τα παιδιά της στο χωριό.

Σε αυτές τις ορεινές περιοχές, οι άνθρωποι έχασαν τα πάντα μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα: έχασαν το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον τους. Είναι άνθρωποι που ζούσαν εδώ για χρόνια και δεν είναι πρόθυμοι να εγκαταλείψουν τα εδάφη τους, γεγονός που προσθέτει ένα επίπεδο άγχους και αβεβαιότητας για το μέλλον. Πώς θα ξαναχτίσω τη ζωή μου; Θα επανέλθει ποτέ όπως ήταν στο παρελθόν; Ο χειμώνας έρχεται και ζούμε σε σκηνές. Αυτό δεν είναι βιώσιμο. Αυτές ήταν από τις πιο συχνές ερωτήσεις που άκουγα κατά τη διάρκεια των συνεδριών, και είναι όλες μέρος της θεραπευτικής πορείας. Σε ένα χωριό, στην περιοχή Taroudant, μόνο ένα άτομο επέζησε. Παλαιότερα ζούσαν εκεί 70 άνθρωποι.

Αυτό που με εντυπωσίασε περισσότερο ήταν η αντίδραση των παιδιών, το πώς γελούσαν και αστειεύονταν όλη την ώρα ενώ μιλούσαν για τον σεισμό, αποστασιοποιημένα πλήρως από αυτόν, παρά το γεγονός ότι είχαν χάσει τους φίλους τους ή τις οικογένειές τους. Είναι αυτό που ονομάζουμε διαχωριστικό σύνδρομο. Οι άνθρωποι το αντιμετωπίζουν μετά από ένα σοβαρό σοκ και η αντιμετώπισή του από τα πρώτα στάδια είναι ένα σημαντικό στοιχείο για να αποφευχθούν, όσο το δυνατόν περισσότερο, μελλοντικά τραύματα και άλλες διαταραχές της ψυχικής υγείας.

Πέρα από τη μαζική κινητοποίηση των μαροκινών αρχών, εκατοντάδες νέοι εργαζόμενοι σε ανθρωπιστικές οργανώσεις, κυρίως από γειτονικές επαρχίες, ήρθαν σε ένδειξη αλληλεγγύης και βοήθησαν στις προσπάθειες ανακούφισης. Δεν γλίτωσαν ούτε εκείνοι από το τραύμα και οι ανάγκες τους ήταν εξίσου υψηλές όπως και των άλλων ανθρώπων που συνάντησα. Η ομάδα των νεαρών εθελοντών με τους οποίους συνεργάστηκα, ηλικίας μεταξύ 17 και 24 ετών, ήταν συγκλονισμένη. Οι συνεδρίες τους επέτρεψαν να χωνέψουν και να κατανοήσουν τι συμβαίνει στο μυαλό τους. Καθώς οι συνεδρίες προχωρούσαν, ανοίχτηκαν και μοιράστηκαν τα βάσανά τους που έκρυβαν ή δεν τολμούσαν να μιλήσουν νωρίτερα για αυτά, καθώς ήθελαν να παραμείνουν δυνατοί. Αυτός ο χώρος ήταν απαραίτητος για τους νέους αυτούς εθελοντές, ώστε να μπορούν να αντιμετωπίσουν καλύτερα τα συναισθήματά τους. Ο σεισμός αναζωπύρωσε, επίσης, πολλές κρυφές διαταραχές της ψυχικής υγείας που οι άνθρωποι τείνουν να θάβουν για χρόνια, επιδεινώνοντας την κατάσταση και τα συμπτώματά τους.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα θα συνεργαστούν τις επόμενες εβδομάδες με τις τοπικές αρχές και τις τοπικές οργανώσεις για την παροχή δωρεάν ψυχολογικής περίθαλψης και την υποστήριξη της ανάκαμψης των ανθρώπων. Χιλιάδες άνθρωποι πρέπει να υποστηριχθούν και αυτό πρέπει να γίνει το συντομότερο δυνατό και όσο το τραύμα είναι ακόμα νωπό, για να αποφευχθούν οι διαταραχές μετατραυματικού στρες.

Συνεργαζόμαστε με Μαροκινούς ψυχολόγους, υπεύθυνους προαγωγής υγείας και κοινωνικούς λειτουργούς, εκπαιδεύοντάς τους να εντοπίζουν τις ανάγκες των ανθρώπων και να παρέχουν ψυχολογικές πρώτες βοήθειες μέσω ατομικών ή ομαδικών συνεδριών. Θα τους εκπαιδεύσουμε επίσης να εντοπίζουν τις σοβαρές περιπτώσεις που χρειάζονται πρόσθετη υποστήριξη και πρέπει να παραπέμπονται σε εξειδικευμένη ή ψυχιατρική περίθαλψη.

Μια τραυματική εμπειρία, όπως η επιβίωση από ένα σεισμό, απαιτεί άμεση υποστήριξη με αυξανόμενη πρόσβαση σε βοήθεια ψυχικής υγείας, ώστε να αποφευχθούν μακροπρόθεσμα προβλήματα ψυχικής υγείας. Αυτή η κρίσιμη φροντίδα υγείας μερικές φορές παραμελείται λόγω της προτεραιότητας που δίνεται σε εκείνους των οποίων οι πληγές είναι ορατές.