Μέγα-τσουνάμι ταρακούνησε τη Γη για 9 μέρες και κανείς δεν το κατάλαβε

Ένας παγετώνας, που έλιωσε τον περασμένο Σεπτέμβριο, προκάλεσε μία τεράστια κατολίσθηση και εκείνη με τη σειρά της δημιούργησε ένα τσουνάμι ύψους 650 ποδιών στην Γροιλανδία. Κάπως έτσι ξεκίνησαν όλα. Κι ύστερα συνέβη κάτι που μέχρι πρόσφατα δεν μπορούσε να εξηγήσει κανείς: μία μυστηριώδης δόνηση ταρακουνούσε τον πλανήτη για εννέα ολόκληρες μέρες.

Ένα χρόνο τώρα, επιστήμονες από όλο τον κόσμο προσπαθούν να καταλάβουν τι συνέβη και τι ήταν αυτό το σήμα που κατέγραφαν. Η απάντηση ήρθε τελικά μέσα από μία έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Science και αποτελεί ακόμα μία ηχηρή ένδειξη πως η Αρκτική εισέρχεται σε «άγνωστα νερά» καθώς οι άνθρωποι ωθούν τις παγκόσμιες θερμοκρασίες σε ολοένα και υψηλότερα επίπεδα.

Ορισμένοι σεισμολόγοι πίστεψαν ότι τα εργαλεία τους είχαν χαλάσει όταν άρχισαν να καταγράφουν τις δονήσεις στο έδαφος τον περασμένο Σεπτέμβριο, δήλωσε ο Stephen Hicks, συν-συγγραφέας της μελέτης και σεισμολόγος στο University College London. Δεν ήταν η πλούσια «μελωδία» από υψηλούς ήχους και βουητά που θα περίμενε κανείς από έναν σεισμό, αλλά μάλλον ένας μονοτονικός βόμβος, είπε στο CNN. Τα σήματα των σεισμών τείνουν να διαρκούν για μερικά λεπτά· αυτό διήρκεσε εννέα ημέρες.

Ήταν αινιγματικό, «εντελώς πρωτοφανές», ανέφερε. Οι σεισμολόγοι εντόπισαν το σήμα στην ανατολική Γροιλανδία, αλλά δεν μπόρεσαν να προσδιορίσουν συγκεκριμένη τοποθεσία. Έτσι, επικοινώνησαν με συναδέλφους τους στη Δανία, οι οποίοι είχαν λάβει αναφορές για τσουνάμι που προκλήθηκε από κατολίσθηση σε μια απομακρυσμένη περιοχή που ονομάζεται Dickson Fjord.

Το αποτέλεσμα ήταν μια συνεργασία σχεδόν ενός έτους μεταξύ 68 επιστημόνων από 15 χώρες, οι οποίοι ερεύνησαν σεισμικά δεδομένα, δορυφορικές εικόνες, δεδομένα εδάφους και προσομοιώσεις κυμάτων τσουνάμι για να λύσουν το μυστήριο. Αυτό που συνέβη ονομάζεται «κλιμακούμενος κίνδυνος», δήλωσε ο Svennevig, και όλα ξεκίνησαν από την κλιματική αλλαγή που προκαλείται από τον άνθρωπο.

Εδώ και χρόνια, ο παγετώνας στη βάση ενός τεράστιου βουνού που υψώνεται σχεδόν 4.000 πόδια πάνω από το Dickson Fjord έλιωνε, όπως πολλοί παγετώνες στην ταχέως θερμαινόμενη Αρκτική. Καθώς ο παγετώνας χανόταν, το βουνό γινόταν όλο και πιο ασταθές μέχρι που τελικά κατέρρευσε στις 16 Σεπτεμβρίου του περασμένου έτους, στέλνοντας στο νερό  βράχια και συντρίμμια, αρκετά για να γεμίσουν 10.000 ολυμπιακές πισίνες.

Το επακόλουθο γιγάντιο τσουνάμι – ένα από τα μεγαλύτερα στην πρόσφατη ιστορία – δημιούργησε ένα κύμα που παγιδεύτηκε στο καμπυλωτό, στενό φιόρδ για περισσότερο από μία εβδομάδα, κουνιόταν μπρος-πίσω κάθε 90 δευτερόλεπτα.

Το φαινόμενο, που ονομάζεται “κύμα ορθοστάτη” (seiche), αναφέρεται στη ρυθμική κίνηση ενός κύματος σε έναν κλειστό χώρο, παρόμοια με το νερό που πάει μπρος-πίσω σε μια μπανιέρα ή ένα ποτήρι. Ένας από τους επιστήμονες μάλιστα προσπάθησε (και απέτυχε) να αναπαραγάγει το φαινόμενο στην ίδια του την μπανιέρα. Παρόλο που τα “κύματα ορθοστάτη” είναι γνωστά, οι επιστήμονες δεν είχαν ιδέα ότι θα μπορούσαν να διαρκέσουν τόσο πολύ.

«Αν έλεγα πριν από έναν χρόνο ότι ένα κύμα ορθοστάτη θα μπορούσε να διαρκέσει εννέα ημέρες, όσοι με άκουγαν θα κουνούσαν το κεφάλι και θα έλεγαν ότι είναι αδύνατον», δήλωσε ο Svennevig, παρομοιάζοντας την ανακάλυψη με το να βρίσκεις ξαφνικά ένα νέο χρώμα στο ουράνιο τόξο.

Επομένως, ήταν αυτό το “κύμα ορθοστάτη” που δημιούργησε τη σεισμική ενέργεια στο φλοιό της Γης, κατέληξαν οι επιστήμονες. Ίσως είναι η πρώτη φορά που οι επιστήμονες παρατηρούν άμεσα τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής «στο έδαφος που πατάμε», δήλωσε ο Hicks. Και κανένα μέρος δεν ήταν άτρωτο· το σήμα ταξίδεψε από τη Γροιλανδία στην Ανταρκτική σε περίπου μία ώρα, πρόσθεσε.

Κανείς δεν τραυματίστηκε από το τσουνάμι, αν και προκάλεσε ζημιές. Η ανατολική Γροιλανδία δεν είχε ξαναζήσει μια κατολίσθηση και ένα τσουνάμι σαν αυτό, είπε ο Svennevig. Αυτό δείχνει ότι νέες περιοχές της Αρκτικής «έρχονται στο προσκήνιο» για τέτοιου είδους κλιματικά φαινόμενα, πρόσθεσε. Καθώς η Αρκτική συνεχίζει να θερμαίνεται — τις τελευταίες δεκαετίες η περιοχή έχει θερμανθεί τέσσερις φορές πιο γρήγορα από τον υπόλοιπο κόσμο — τα τσουνάμι που προκαλούνται από κατολισθήσεις μπορεί να γίνουν πιο συχνά και ενδεχομένως να έχουν θανατηφόρες συνέπειες. Τον Ιούνιο του 2017, ένα τσουνάμι στη βορειοδυτική Γροιλανδία σκότωσε τέσσερις ανθρώπους και παρέσυρε σπίτια. Η απειλή δεν περιορίζεται μόνο στη Γροιλανδία, είπε ο Svennevig· Φιορδ παρόμοιου σχήματος υπάρχουν και σε άλλες περιοχές, όπως στην Αλάσκα, σε μέρη του Καναδά και στη Νορβηγία.

Αυτό που συνέβη στη Γροιλανδία τον περασμένο Σεπτέμβριο «δείχνει για άλλη μια φορά την συνεχιζόμενη αποσταθεροποίηση των μεγάλων ορεινών κλίσεων στην Αρκτική λόγω της αυξημένης κλιματικής θέρμανσης», δήλωσε η Paula Snook, γεωλόγος κατολισθήσεων στο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Επιστημών της Δυτικής Νορβηγίας, που δεν συμμετείχε στη μελέτη. Οι πρόσφατες κατολισθήσεις βράχων στην Αρκτική καθώς και σε περιοχές των Άλπεων είναι “μία ανησυχητική ένδειξη”, είπε στο CNN.