Μέρκελ: Ο πόλεμος που θα είχε ξεσπάσει το 2008 και τα πυρηνικά της Ρωσίας

Η τέως καγκελάριος της Γερμανίας, Άνγκελα Μέρκελ, ηγήθηκε της χώρας της για 16 χρόνια. Ήταν εκεί κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, της μεταναστευτικής κρίσης του 2015 και αποχώρησε από την εξουσία λίγο πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022.

Τώρα, με αφορμή την έκδοση των απομνημονευμάτων της με τίτλο «Ελευθερία», παραχώρησε μια σπάνια συνέντευξη, στο BBC, όπου αναφέρθηκε στον πόλεμο στην Ουκρανία, τον Βλαντίμιρ Πούτιν, τον Ντόναλντ Τραμπ αλλά την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία και τα πυρηνικά

Η ίδια πιστεύει ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία θα είχε ξεκινήσει νωρίτερα και πιθανότατα θα ήταν χειρότερος, αν το Κίεβο είχε ξεκινήσει την πορεία προς την ένταξη στο ΝΑΤΟ το 2008. «Θα είχαμε στρατιωτική σύγκρουση ακόμη πιο νωρίς. Ήταν απολύτως σαφές σε μένα ότι ο πρόεδρος Πούτιν δεν θα έμενε άπραγος να παρακολουθεί την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ.

«Και τότε, η Ουκρανία ως χώρα σίγουρα δεν θα ήταν τόσο προετοιμασμένη όσο ήταν τον Φεβρουάριο του 2022».

Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, διαφωνεί. Χαρακτηρίζει την απόφαση της Μέρκελ για το ΝΑΤΟ, που υποστηρίχθηκε από τον τότε Γάλλο πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί, ως «λάθος υπολογισμό» που ενθάρρυνε τη Ρωσία.

Μιλώντας για τις απειλές του Πούτιν για τη χρήση πυρηνικών όπλων, η ίδια εκφράζει την ανησυχία της. Οι δύο ηγέτες γνωρίστηκαν καλά μέσα σε δύο δεκαετίες.

«Πρέπει να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να αποτρέψουμε τη χρήση πυρηνικών όπλων» λέει η τέως καγκελάριος της Γερμανίας.

«Ευτυχώς, η Κίνα μίλησε επίσης γι’ αυτό πριν από λίγο καιρό. Δεν πρέπει να μας παραλύει ο φόβος, αλλά πρέπει επίσης να αναγνωρίσουμε ότι η Ρωσία είναι η μεγαλύτερη ή -μαζί με τις ΗΠΑ- μία από τις δύο μεγαλύτερες πυρηνικές δυνάμεις στον κόσμο. Οι δυνατότητες είναι τρομακτικές».

Παρά το γεγονός ότι συγκέντρωνε υψηλά ποσοστά δημοτικότητας κατά το μεγαλύτερο μέρος της θητείας της, η Μέρκελ βρίσκεται τώρα σε άμυνα.

Μόλις δημοσίευσε τα απομνημονεύματά της. Και η χρονική συγκυρία είναι ενδιαφέρουσα. Λέει ότι έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της για να εξασφαλίσει με ειρηνικό τρόπο συνεργασία με τη Ρωσία. Στην πραγματικότητα, ο Πούτιν ξεκίνησε την πλήρους κλίμακας εισβολή του στην Ουκρανία μόλις λίγους μήνες αφότου έφυγε από τη θέση της.

Η εξέλιξη αυτή οδήγησε σε επανεξέταση στην Ευρώπη των ενεργειακών πολιτικών, της διπλωματίας με τη Ρωσία, αλλά και των μεταναστευτικών πολιτικών.

Στο τιμόνι της μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρώπης ήταν, όπως λέει ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας Ματέο Ρέντσι, ο de facto ηγέτης της Ευρώπης – «το αφεντικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης». «Θυμάστε όταν ο [πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ] Χένρι Κίσινγκερ συνήθιζε να λέει “ποιος είναι ο τηλεφωνικός αριθμός της Ευρώπης;”. «Η απάντησή μου ήταν: σαφώς, ο αριθμός του κινητού της Άνγκελα Μέρκελ».

Τονίζει ότι, όταν κρίνουμε την κληρονομιά της Μέρκελ -για τη Ρωσία και άλλα θέματα- είναι σημαντικό να θυμόμαστε τις νόρμες της εποχής. «Δεν μπορεί κανείς να επιτεθεί στην Άνγκελα για τις σχέσεις με τη Ρωσία. Το 2005, το 2006 [αυτές] ήταν στόχος όλων στην Ευρώπη, όχι μόνο στόχος της Άνγκελα Μέρκελ».

Η ενέργεια

Υπό τη Μέρκελ, η Γερμανία και οι ενεργοβόρες βιομηχανίες της είχαν μεγάλη εξάρτηση από τη Μόσχα. Η Γερμανία κατασκεύασε δύο αγωγούς φυσικού αερίου που συνδέονται άμεσα με τη Ρωσία. Ο πρόεδρος Ζελένσκι περιέγραψε αυτό το φθηνό φυσικό αέριο ως γεωπολιτικό εργαλείο του Κρεμλίνου.

Η Μέρκελ λέει στο BBC ότι είχε δύο κίνητρα με τους αγωγούς: Γερμανικά επιχειρηματικά συμφέροντα αλλά και διατήρηση ειρηνικών δεσμών με τη Ρωσία.

Τα μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ στην ανατολική Ευρώπη διαφώνησαν έντονα μαζί της.

Η Μέρκελ επιμένει ότι προσπάθησε να περιορίσει τις ρωσικές επιθέσεις στην Ουκρανία χρησιμοποιώντας διπλωματία και διαπραγματεύσεις, οι οποίες -όπως παραδέχεται- τελικά απέτυχαν.

Και η γερμανική βιομηχανία έχει πληγεί δυσανάλογα από τις κυρώσεις στη ρωσική ενέργεια. Αναγκασμένη να αναζητήσει άλλους προμηθευτές, η χώρα αγοράζει τώρα ακριβό LNG. Οι επιχειρήσεις λένε, δε, ότι παραλύουν από το κόστος.

Μια νέα εποχή στις σχέσεις της Ευρώπης με τη Ρωσία ξεκίνησε «δυστυχώς» μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία, λέει η κ. Μέρκελ. Τη Δευτέρα, οι υπουργοί Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Πολωνίας και της Ιταλίας συναντώνται για να συζητήσουν την επιδεινούμενη κατάσταση στα μέτωπα της Ουκρανίας.

Η Μέρκελ, 70 ετών, βρίσκεται τώρα αντιμέτωπη με την ανάγκη να υπερασπιστεί την κληρονομιά της και σε άλλους τομείς.

Το μεταναστευτικό

Η μεταναστευτική κρίση του 2015, όταν ως γνωστόν άνοιξε τις πόρτες της Γερμανίας σε πάνω από ένα εκατομμύριο αιτούντες άσυλο, ήταν ίσως η πιο καθοριστική στιγμή της θητείας της. Κάποιοι τη μίσησαν, άλλοι την αποθέωσαν.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, την επαίνεσε ως θαρραλέα ηγέτιδα. Αλλά οι επικριτές την κατηγόρησαν ότι έδωσε ζωή στο ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD). Τώρα βρίσκεται με άνεση στη δεύτερη θέση στις δημοσκοπήσεις της γερμανικής κοινής γνώμης, ενόψει των πρόωρων βουλευτικών εκλογών στις αρχές του επόμενου έτους.

Η Άνγκελα Μέρκελ παραδέχεται ότι το AfD σημείωσε μεγάλα κέρδη, αλλά δεν απολογείται για τις πολιτικές της αποφάσεις.

Όσο για τις υποδείξεις ότι οι πολιτικές της το 2015 βοήθησαν να τροφοδοτηθούν αντιμεταναστευτικά και ακροδεξιά κόμματα και αλλού, όπως στην Ολλανδία, την Πολωνία και τη Γαλλία, αφού προσπάθησε να επιβάλει ποσοστώσεις μεταναστών σε όλες τις χώρες της ΕΕ, η Μέρκελ λέει ότι δεν μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη για όλη την Ευρώπη.

Ο μόνος τρόπος για να καταπολεμηθεί η ακροδεξιά είναι να σταματήσει η παράνομη μετανάστευση, λέει.

Καλεί τους ηγέτες της Ευρώπης να επενδύσουν περισσότερο στα αφρικανικά έθνη για να βελτιώσουν το βιοτικό επίπεδο εκεί, ώστε να μπουν λιγότεροι άνθρωποι στον πειρασμό να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Αλλά με τις οικονομίες της Ευρώπης να είναι υποτονικές και τους ψηφοφόρους να ανησυχούν για το κόστος ζωής, οι κυβερνήσεις λένε ότι δεν υπάρχουν πολλά χρήματα για να διαθέσουν.

Η Άνγκελα Μέρκελ φάνηκε να βάζει πρώτα τη χώρα της και τα οικονομικά της συμφέροντα όταν επρόκειτο να αγοράσει ρωσική ενέργεια ή κατά τη διάρκεια της κρίσης της ευρωζώνης – όταν τα κράτη του Νότου της ΕΕ την κατηγόρησαν ότι τα πίεσε με μέτρα λιτότητας προκειμένου να διασώσει τις γερμανικές τράπεζες και επιχειρήσεις.

Αλλά ακόμη και στην πατρίδα της, τη Γερμανία, την κατηγορούν τώρα ότι απλώς «διαχειρίστηκε» τις διαδοχικές κρίσεις και δεν κατάφερε να προβεί σε εκτεταμένες, ίσως επώδυνες μεταρρυθμίσεις για να διασφαλίσει το μέλλον της χώρας της και της ΕΕ.

Η Γερμανία χαρακτηρίζεται πλέον από ορισμένους ως «ο άρρωστος της Ευρώπης».

Ο Τραμπ

Υπό την Άνγκελα Μέρκελ, η Γερμανία όχι μόνο εξαρτιόταν από τη Ρωσία για την ενέργεια, αλλά και από την Κίνα και τις ΗΠΑ για το εμπόριο. Οι πολιτικές αυτές δεν άντεξαν στο χρόνο.

Ο Ντόναλντ Τραμπ απειλεί με τιμωρητικούς δασμούς στις εισαγωγές όταν επιστρέψει στον Λευκό Οίκο τον Ιανουάριο.

Η Μέρκελ έχει κάποιες σκέψεις για τους ηγέτες της Ευρώπης που καλούνται να αντιμετωπίσουν τον Τραμπ 2.0. Η πρώτη θητεία του σημαδεύτηκε από την οργή προς την Ευρώπη, ιδίως τη Γερμανία, για τις χαμηλές αμυντικές δαπάνες και τα εμπορικά ελλείμματα.

Ποιες είναι οι συμβουλές της Μέρκελ για τον χειρισμό του Αμερικανικού προέδρου;

«Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζετε ποιες είναι οι προτεραιότητές σας, να τις παρουσιάζετε με σαφήνεια και να μην φοβάστε, γιατί ο Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να είναι πολύ ειλικρινής» λέει.

«Εκφράζεται πολύ ξεκάθαρα. Και αν το κάνεις αυτό, υπάρχει ένας αμοιβαίος σεβασμός. Αυτή ήταν τουλάχιστον η δική μου εμπειρία».

Αλλά οι ηγέτες της Ευρώπης που αντιμετωπίζουν τις ΗΠΑ, την Κίνα και τη Ρωσία, είναι ανήσυχοι – αναμφισβήτητα περισσότερο απ’ ό,τι επί εποχής Άνγκελα Μέρκελ. Η Κίνα και η Ρωσία είναι πιο αισιόδοξες, η Δύση πιο αδύναμη στην παγκόσμια σκηνή.

Οι πόλεμοι μαίνονται στη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη, με τον Ντόναλντ Τραμπ να φαίνεται ότι ενδιαφέρεται λιγότερο για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ασφάλειας.

Ίσως γι’ αυτό η Άνγκελα Μέρκελ λέει ότι, αυτές τις μέρες, όταν οι παγκόσμιοι ηγέτες που γνωρίζει καλά, την καλούν για συμβουλές, ανταποκρίνεται. Αλλά όταν τη ρωτά η δημοσιογράφος του BBC αν της λείπει όλη αυτή η εξουσία και η πολιτική, η απάντησή της είναι άμεση: «Όχι, καθόλου».