Ναγκόρνο – Καραμπάχ: 5 πράγματα που πρέπει να ξέρεις για τις μάχες Αρμενίας – Αζεμπαϊτζάν

Τεταμένο είναι το κλίμα μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν, μετά τις φονικές συγκρούσεις που ξέσπασαν την Κυριακή (27/09) στην περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Η διεθνής κοινότητα εκφράζει έντονη ανησυχία και φόβους για πόλεμο ανάμεσα στις δύο χώρες.

Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ είναι μια περιφέρεια του Αζερμπαϊτζάν που έχει αποσχισθεί από την υπόλοιπη χώρα, κατοικείται κυρίως από Αρμενίους και υποστηρίζεται από την Αρμενία. Η περιοχή είναι αμφισβητούμενη, διεθνώς αναγνωρισμένη ως μέρος του Αζερμπαϊτζάν, αλλά το μεγαλύτερο τμήμα της περιοχής βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Δημοκρατίας του Αρτσάχ (έως τον Φεβρουάριο του 2017 γνωστή ως Δημοκρατία του Ναγκόρνο-Καραμπάχ), ένα de facto ανεξάρτητο κράτος με αρμενική πλειοψηφία.

Με αφορμή τις πρόσφατες μάχες για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, καταγράφουμε τα πέντε πράγματα που πρέπει να ξέρουμε για την αμφισβητούμενη περιοχή.

1. Πού ακριβώς βρίσκεται

2. Οι ρίζες του

Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ εμπίπτει στα εδάφη του λαού που είναι γνωστός στους σύγχρονους αρχαιολόγους ως Kura-Araxes, επειδή έζησε μεταξύ των δύο αυτών ποταμών. Ο αρχαίος πληθυσμός της περιοχής αποτελείτο από διάφορες αυτόχθονες τοπικές ομάδες και μεταναστεύουσες φυλές που ήταν ως επί το πλείστον μη Ινδοευρωπαίοι. Ο αρμενικός πολιτισμός άκμασε κατά την πρώιμη μεσαιωνική εποχή στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ενώ γύρω στα μέσα του 7ου αιώνα, η περιοχή κατακτήθηκε από την εισβολή των Μουσουλμάνων Αράβων, στη συνέχεια, κυβερνήθηκε από τους τοπικούς διοικητές που εγκρίθηκαν από το Χαλιφάτο και το 1805 το Καραμπάχ έγινε προτεκτοράτο της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, ενώ μετά το αποτέλεσμα του Ρωσο-περσικού Πολέμου (1804-1813) η Περσία επισήμως παραχώρησε το Καραμπάχ στη Ρωσική Αυτοκρατορία.

Η σημερινή σύγκρουση για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, έχει τις ρίζες της στις αποφάσεις του Ιωσήφ Στάλιν κατά την έμπνευση της Υπερκαυκασίας. Μετά τη Ρωσική Επανάσταση του 1917, το Καραμπάχ αποτέλεσε τμήμα της Υπερκαυκασίας Δημοκρατικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας, αλλά σύντομα αυτή διαλύθηκε στις ξεχωριστές Δημοκρατίες της Αρμενίας, του Αζερμπαϊτζάν και της Γεωργίας. Τα επόμενα δύο χρόνια (1918-1920) υπήρξαν κάποιοι σύντομοι πόλεμοι μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν για αρκετές περιοχές, συμπεριλαμβανομένου του Καραμπάχ. Τον Ιούλιο του 1918, η πρώτη αρμενική Συνέλευση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ ανακήρυξε την περιοχή αυτοδιοικούμενη και δημιούργησε ένα Εθνικό Συμβούλιο και κυβέρνηση.

Μετά την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα Βρετανικά στρατεύματα κατέλαβαν το Καραμπάχ. Το Φεβρουάριο του 1920, το Εθνικό Συμβούλιο του Καραμπάχ συμφώνησε να ανήκει στη δικαιοδοσία του Αζερμπαϊτζάν, ενώ οι Αρμένιοι έκαναν συνεχή ανταρτοπόλεμο στο Καραμπάχ, μη αποδεχόμενοι τη συμφωνία. Η ίδια η συμφωνία σύντομα ακυρώθηκε από την 9η συνέλευση του Καραμπάχ, η οποία κήρυξε την ένωση με την Αρμενία.

Στις 10 Αυγούστου 1920, η Αρμενία υπέγραψε μια προκαταρκτική συμφωνία με τους Μπολσεβίκους, συμφωνώντας σε μια προσωρινή κατοχή των περιοχών αυτών από τους μπολσεβίκους μέχρι την τελική διευθέτηση. Με τη Σοβιετική Ένωση να έχει σταθερά τον έλεγχο της περιοχής, η διαμάχη σταμάτησε για αρκετές δεκαετίες. Με την αρχή της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης όμως στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990, το ζήτημα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ εμφανίστηκε εκ νέου. Κατηγορώντας την κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν για την αζερικοποίηση της περιοχής, η πλειοψηφία του αρμενικού πληθυσμού με την ιδεολογική και υλική υποστήριξη της αρμενικής κυβέρνησης ξεκίνησαν μια κίνηση αυτονόμησης της περιοχής. Τον Αύγουστο του 1987, οι Αρμένιοι του Καραμπάχ έστειλαν αίτημα για ένωση με την Αρμενία με δεκάδες χιλιάδες υπογραφές προς τη Μόσχα.

3. Πόλεμος και απόσχιση

Η εδαφική και εθνική σύγκρουση μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν για την αμφισβητούμενη περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ έχει τις ρίζες της στις αρχές του 20ου αιώνα, αν και η παρούσα σύγκρουση άρχισε το 1988 και κλιμακώθηκε σε πλήρους κλίμακας πόλεμο στις αρχές του 1990. Στις 13 Φεβρουαρίου 1988 οι Αρμένιοι άρχισαν να διαδηλώνουν στην πρωτεύουσα Στεπανακέρτ υπέρ της ενοποίησης με τη Δημοκρατία της Αρμενίας. Έξι μέρες αργότερα έγιναν μαζικές πορείες στο Γερεβάν.

Στις 22 Φεβρουαρίου του 1988 μια μεγάλη ομάδα Αζέρων βάδισε από το Agdam κατά του αρμενικού πληθυσμού στην πόλη Askeran. Μεγάλος αριθμός προσφύγων εγκατέλειψε τις εστίες του από την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, καθώς άρχισε βία εναντίον των μειονοτικών πληθυσμών των αντίστοιχων χωρών. Στις 10 Δεκεμβρίου 1991, σε ένα δημοψήφισμα που μποϊκόταραν οι ντόπιοι Αζέροι, οι Αρμένιοι στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ ενέκριναν τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου κράτους και ένας πλήρους κλίμακας πόλεμος ξέσπασε μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, με το τελευταίο να λαμβάνει υποστήριξη από την Αρμενία.

4. Η παράνομη “κατάπαυση πυρός” της Ρωσίας

Μέχρι το τέλος του πολέμου το 1994, οι Αρμένιοι είχαν τον πλήρη έλεγχο του εδάφους (με εξαίρεση την περιφέρεια Σαουμιάν) εκτός από τις γύρω περιοχές του Αζερμπαϊτζάν, κυρίως τον διάδρομο Λάτσιν, ένα ορεινό πέρασμα που συνδέει το Ναγκόρνο-Καραμπάχ με την ηπειρωτική Αρμενία. Μια παράνομη κατάπαυση της Ρωσίας υπογράφηκε τον Μάιο του 1994, αλλά οι τακτικές ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν με τη μεσολάβηση της Ομάδας Μινσκ του ΟΑΣΕ δεν κατάφεραν να οδηγήσουν σε ειρηνευτική συνθήκη.

Αυτό έχει αφήσει την περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ σε κατάσταση νομικής έλλειψης, ενώ η δημοκρατία του Ναγκόρνο-Καραμπάχ παραμένει de facto ανεξάρτητη, αλλά διεθνώς μη αναγνωρισμένη, ενώ οι αρμενικές δυνάμεις ελέγχουν σήμερα 9% περίπου του εδάφους του Αζερμπαϊτζάν έξω από τον έδαφος. Ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης, έχουν εκτοπιστεί 230.000 Αρμένιοι από το Αζερμπαϊτζάν και 800.000 Αζέροι από την Αρμενία.

Παρά την κατάπαυση του πυρός οι θάνατοι λόγω ένοπλων συγκρούσεων συνεχίστηκαν. Στις 25 Ιανουαρίου 2005, η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης (PACE) υιοθέτησε το ψήφισμα PACE 1416, το οποίο καταδίκασε την εθνοκάθαρση εναντίον των Αζέρων. Τα σύνορα που προέκυψαν μετά την κατάπαυση του πυρός το 1994 έχουν παραμείνει ανέγγιχτα έως σήμερα.

5. Η τρέχουσα κατάσταση

Σήμερα, η Δημοκρατία του Αρτσάχ είναι ένα de facto ανεξάρτητο κράτος. Έχει στενές σχέσεις με τη Δημοκρατία της Αρμενίας και χρησιμοποιεί το ίδιο νόμισμα, το δράμι. Οι αρμενικές κυβερνήσεις έχουν επανειλημμένα δεχθεί διεθνείς πιέσεις για να μην ενωθούν τα δύο κράτη, λόγω των διαπραγματεύσεων που διεξάγονται υπό την αιγίδα της Ομάδας του Μινσκ του ΟΑΣΕ.

Επί του παρόντος, η διαδικασία διαμεσολάβησης βρίσκεται σε στασιμότητα, με τις πιο πρόσφατες συζητήσεις στο Rambouillet της Γαλλίας να μην οδηγούν σε κάποια συμφωνία. Το Αζερμπαϊτζάν έχει ζητήσει επισήμως να αποσυρθούν τα αρμενικά στρατεύματα από όλες τις επίμαχες περιοχές του Αζερμπαϊτζάν εκτός του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και όλοι οι εκτοπισμένοι να μπορούν να επιστρέψουν στα σπίτια τους.

Η Αρμενία ισχυρίζεται ότι το Ναγκόρνο-Καραμπάχ δεν ανήκει στο Αζερμπαϊτζάν και πιστεύει στην αυτοδιάθεση των κατοίκων της περιοχής.

Το 2008 ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίγιεφ, δήλωσε ότι «το Ναγκόρνο-Καραμπάχ δεν θα γίνει ποτέ ανεξάρτητο, η θέση μας υποστηρίζεται από διεθνείς μεσολαβητές, η Αρμενία πρέπει να αποδεχθεί την πραγματικότητα». Στις 14 Μαρτίου 2008, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε ένα μη δεσμευτικό ψήφισμα με ψήφους 39 υπέρ και 7 κατά, με 100 αποχές, επιβεβαιώνοντας την εδαφική ακεραιότητα του Αζερμπαϊτζάν και εκφράζοντας την υποστήριξη των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων της χώρας, απαιτώντας την άμεση απόσυρση όλων των αρμενικών δυνάμεων από όλα τα κατεχόμενα εδάφη.

Διαβάστε τις Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο, με την αξιοπιστία και την εγκυρότητα του News247.gr.