Ο Όρμπαν ωθεί την ΕΕ στο χείλος του γκρεμού για την Ουκρανία, λίγο πριν τη Σύνοδο

Ο Ούγγρος πρωθυπουργός, Βίκτορ Όρμπαν, θέτει συχνά υπό διακύβευση την ενότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τις δηλώσεις του, ιδιαίτερα όσον αφορά την εχθρική του αντιμετώπιση στην Ουκρανία, τώρα όμως φαίνεται να ωθεί την κατάσταση στα άκρα.

Η πολιτική κρίση βρίσκεται πλέον προ των πυλών της ΕΕ, και αναμένεται να ξεσπάσει στη Σύνοδο Κορυφής στα μέσα Δεκεμβρίου όπως σημειώνει το POLITICO, όταν οι ηγέτες της ΕΕ θα κληθούν να λάβουν μια ιστορική απόφαση, αυτή της ένταξης της Ουκρανίας στο κλαμπ των 27 κρατών και να σφραγίσουν μια σημαντική συμφωνία για τον προϋπολογισμό, ώστε να δοθεί μια σανίδα σωτηρίας ύψους 50 δισεκατομμυρίων ευρώ στην παραπαίουσα λόγω πολέμου οικονομία του Κιέβου. Η συνάντηση υποτίθεται ότι θα δώσει το μήνυμα στις ΗΠΑ ότι, παρά τον πολιτικό αντιπερισπασμό για τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή, η ΕΕ δεσμεύεται πλήρως απέναντι στην Ουκρανία.

Οι ελπίδες αυτές φαίνεται ότι θα ανατραπούν από τον Όρμπαν, που επιμένει να επιδεικνύει την ισχύ του, ενώ παράλληλα διατηρεί ισχυρούς δεσμούς με τον Ρώσο δικτάτορα, Βλαντιμίρ Πούτιν και υπονομεύει τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου στο εσωτερικό της χώρας του. Ο ίδιος απαιτεί να παγώσει ολόκληρη η πολιτική και οικονομική διαδικασία μέχρι οι ηγέτες να συμφωνήσουν σε μια συνολική αναθεώρηση της στήριξης της ΕΕ προς το Κίεβο. Κίνηση που δημιουργεί στους ηγέτες της ΕΕ έναν τεράστιο πονοκέφαλο.

Παρόλο που η Ουγγαρία αντιπροσωπεύει μόνο το 2% του πληθυσμού της ΕΕ, ο Όρμπαν μπορεί να κρατήσει το μπλοκ της Ένωσης σε ομηρία, καθώς υποτίθεται ότι ενεργεί ομόφωνα σε μεγάλες στρατηγικές αποφάσεις – και δύσκολα έρχονται μεγαλύτερες από την έναρξη ενταξιακών συνομιλιών με την Ουκρανία.

Βέβαια, δεν είναι η πρώτη φορά που ο Όρμπαν βάζει τα γυαλιά στην ΕΕ. Υπήρξε ο πιο ηχηρός πολέμιος των κυρώσεων κατά της Ρωσίας από τότε που ο Πούτιν προσάρτησε την Κριμαία το 2014. Αλλά αυτή τη φορά είναι διαφορετική, δήλωσαν διπλωμάτες και αξιωματούχοι της ΕΕ.

“Οδεύουμε προς μια μεγάλη κρίση”, δήλωσε ένας αξιωματούχος της ΕΕ στο POLITICO. Aνώτερος διπλωμάτης της ΕΕ προειδοποίησε ότι αυτό θα μπορούσε να γίνει “ένα από τα πιο δύσκολα Ευρωπαϊκά Συμβούλια”.

Ο Όρμπαν παίζει ένα παιχνίδι με διάρκεια, δήλωσε ο Péter Krekó, διευθυντής του Ινστιτούτου Πολιτικού Κεφαλαίου με έδρα τη Βουδαπέστη. “Ο Όρμπαν περιμένει από την Ευρώπη να συνειδητοποιήσει ότι δεν είναι δυνατόν να κερδίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία και ότι το Κίεβο πρέπει να κάνει παραχωρήσεις. (…) Τώρα, αισθάνεται ότι έρχεται η ώρα του, επειδή η κόπωση από την Ουκρανία γίνεται όλο και πιο εμφανής στην κοινή γνώμη, σε πολλές χώρες της ΕΕ“.

Θεωρητικά, υπάρχει μια επιλογή στο τραπέζι -μια επιλογή που θα απέκλειε την Ουγγαρία από τις πολιτικές αποφάσεις της ΕΕ- αλλά οι χώρες της θεωρούν ότι κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε κακό προηγούμενο για τη διχόνοια και τον κατακερματισμό της ΕΕ. Προς το παρόν, οι Ευρωπαίοι ηγέτες φαίνεται να υιοθετούν τη συνήθη προσέγγισή τους, δηλαδή να έχουν “από κοντά” το κακό παιδί της ΕΕ για να προσπαθήσουν να αποσπάσουν έναν συμβιβασμό.

Το ταξίδι Σαρλ Μισέλ στη Βουδαπέστη

Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, δουλειά του οποίου είναι να συνάπτει συμφωνίες μεταξύ των 27 ηγετών, ηγείται μιας ήπιας αναζήτησης συμβιβασμού.

Ταξίδεψε στη Βουδαπέστη νωρίτερα αυτή την εβδομάδα για μια έντονη δίωρη συζήτηση με τον Όρμπαν. Αν και η συνάντηση δεν κατέληξε σε κάτι συγκεκριμένο, ήταν χρήσιμη για να γίνουν κατανοητές οι ανησυχίες του Όρμπαν, δήλωσε άλλος αξιωματούχος της ΕΕ.

Όλα για τα λεφτά

Ορισμένοι διπλωμάτες της ΕΕ ερμηνεύουν τις απειλές του Όρμπαν ως στρατηγική για την αύξηση της πίεσης προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία δεν δίνει τα 13 δισεκατομμύρια ευρώ από κονδύλια της ΕΕ στην Ουγγαρία, λόγω ανησυχιών ότι η χώρα δεν συμβαδίζει με τα πρότυπα της ΕΕ για το κράτος δικαίου.

Από την άλλη, άλλοι σημειώνουν πως πρόκειται ξεκάθαρα για μια συναλλαγή. Ο Όρμπαν αμφισβητεί εδώ και καιρό τη στρατηγική της ΕΕ για την Ουκρανία, αλλά αγνοήθηκε σε μεγάλο βαθμό ή παρουσιάστηκε ως μαριονέτα του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν.

“Το παρακολουθούσαμε, έκπληκτοι, αλλά ίσως δεν αφιερώσαμε αρκετό χρόνο για να τον ακούσουμε πραγματικά”, αναγνώρισε ένας δεύτερος ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ.

“Δεν έχει απομείνει κανείς για να λογικέψει τον Όρμπαν”, δήλωσε ένας τρίτος αξιωματούχος της ΕΕ. “Τώρα υπονομεύει την ΕΕ εκ των έσω”.

Στο τραπέζι τα όπλα

Καθώς η δυσαρέσκεια μεγαλώνει, η ΕΕ ζυγίζει πώς να αντιμετωπίσει τις ουγγρικές απειλές. Θεωρητικά, οι Βρυξέλλες θα μπορούσαν να επιστρατεύσουν τα μεγάλα όπλα και να χρησιμοποιήσουν τη λεγόμενη διαδικασία του άρθρου 7 της ΕΕ κατά της Ουγγαρίας, η οποία χρησιμοποιείται όταν μια χώρα θεωρείται ότι κινδυνεύει να παραβιάσει τις βασικές αξίες του μπλοκ. Η διαδικασία αυτή αποκαλείται ενίοτε “πυρηνική επιλογή” της ΕΕ, καθώς προβλέπει την πιο σοβαρή πολιτική κύρωση που μπορεί να επιβάλει το μπλοκ σε μια χώρα μέλος – την αναστολή του δικαιώματος ψήφου για αποφάσεις της ΕΕ.

Λόγω αυτών των εκτεταμένων συνεπειών που προβλέπει, υπάρχει επιφυλακτικότητα στην εφαρμογή αυτής της επιλογής κατά της Ουγγαρίας. Όταν οι ηγέτες της ΕΕ επέβαλαν “διπλωματικές κυρώσεις” κατά της Αυστρίας το 2000, την επομένη της εισόδου του κόμματος του αυστριακού ακροδεξιού ηγέτη Γιοργκ Χάιντερ στον συνασπισμό, αυτό γύρισε μπούμερανγκ. Πολλοί Αυστριακοί εξοργίστηκαν με την ανάμειξη της ΕΕ και το αντιευρωπαϊκό αίσθημα εκτοξεύτηκε στα ύψη. Οι κυρώσεις άρθηκαν αργότερα το ίδιο έτος.

Υπάρχει τώρα μια ευρέως διαδεδομένη αίσθηση στις Βρυξέλλες ότι το άρθρο 7 θα μπορούσε να δημιουργήσει μια παρόμοια αντίδραση στη Βουδαπέστη, τροφοδοτώντας τον λαϊκισμό και μακροπρόθεσμα ενδεχομένως να προκαλέσει ακόμη και ένα φαινόμενο χιονοστιβάδας που θα οδηγούσε σε μια ακούσια έξοδο της Ουγγαρίας από το μπλοκ.

Δεδομένων αυτών των φόβων, οι διπλωμάτες διπλασιάζουν τους τρόπους για να παρακάμψουν ένα ουγγρικό βέτο.

Μια επιλογή είναι να χωριστούν τα 50 δισεκατομμύρια ευρώ από το 2024 έως το 2027 για την Ουκρανία σε μικρότερα ποσά σε ετήσια βάση, δήλωσαν τρεις αξιωματούχοι. Αλλά οι επικριτές προειδοποιούν ότι αυτή η επιλογή θα υπολείπεται του στόχου να προσφερθεί μεγαλύτερη προβλεψιμότητα και βεβαιότητα στα προβληματικά δημόσια οικονομικά της Ουκρανίας. Θα έστελνε επίσης ένα κακό πολιτικό μήνυμα: αν η ΕΕ δεν μπορεί να αναλάβει μια μακροπρόθεσμη δέσμευση για την Ουκρανία, τότε πώς μπορεί να ζητήσει από τις ΗΠΑ να κάνουν το ίδιο;

Το ίδιο δίλημμα ισχύει και για τη σχεδιαζόμενη στρατιωτική βοήθεια της ΕΕ. Οι χώρες της ΕΕ θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν διμερείς συμφωνίες και όχι τις δομές της ΕΕ, όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ειρήνης, για να στείλουν στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία, παγώνοντας ουσιαστικά τη Βουδαπέστη. Ωστόσο, αυτό θα σήμαινε ότι η ΕΕ ως τέτοια δεν παίζει κανένα ρόλο στην παροχή όπλων, μια παραδοχή ανικανότητας που είναι δύσκολο να καταπολεμηθεί και πλήττει την ενότητα της ΕΕ προς το Κίεβο.

Είναι “προφανές” ότι αυξάνεται η ανησυχία για την πολιτική υποστήριξη της ΕΕ προς την Ουκρανία, δήλωσε στο POLITICO ο υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας Γκαμπριέλιους Λάντσμπεργκις. “Στην αρχή ήταν η Ουγγαρία, τώρα, περισσότερες χώρες αμφιβάλλουν για το αν υπάρχει δρόμος”.

Ερωτηθείς σχετικά με τις αντιρρήσεις της Ουγγαρίας, ο Ruslan Stefanchuk, πρόεδρος του ουκρανικού κοινοβουλίου, δήλωσε στο POLITICO: “Η Ουκρανία πηγαίνει στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ουκρανία έχει ακολουθήσει όλες τις συστάσεις (…) Θέλω να βεβαιωθώ ότι όλα τα κράτη μέλη σέβονται την πρόοδο που έχει επιδείξει η Ουκρανία”.

Οι επιλογές της ΕΕ και το ρίσκο των εκλογών

Αυτό αφήνει μια άλλη προεπιλεγμένη επιλογή, η οποία είναι μια κλασική επιλογή της ΕΕ: η αναβολή και η μετάθεση των βασικών αποφάσεων σχετικά με την πολιτική για την Ουκρανία στις αρχές του επόμενου έτους. Εκτός από την Ουγγαρία, το Βερολίνο παλεύει επίσης με τις συνέπειες του ανώτατου δικαστηρίου της Γερμανίας που αφαίρεσε 60 δισεκατομμύρια ευρώ από ένα ταμείο για το κλίμα – δημιουργώντας έτσι μια τεράστια τρύπα στον προϋπολογισμό του.

Μια τέτοια καθυστέρηση θα οδηγούσε επίσης σε συζητήσεις για διασπασμένη ενότητα της ΕΕ, δήλωσε άλλος διπλωμάτης της ΕΕ. Αλλά “στον πραγματικό κόσμο δεν θα ήταν πρόβλημα, διότι ο προϋπολογισμός της Ουκρανίας είναι μια χαρά μέχρι τον Μάρτιο του 2024”.

Αλλά για άλλους, το να εξαγοράσεις χρόνο είναι δύσκολο. Η Ευρώπη οδεύει προς τις κάλπες τον Ιούνιο του επόμενου έτους, γεγονός που καθιστά πιο δύσκολη τη λήψη ευαίσθητων αποφάσεων. “Το να πλησιάζουμε προς τις εκλογές δεν θα κάνει τα πράγματα ευκολότερα”, δήλωσε ο δεύτερος αξιωματούχος της ΕΕ, ενώ τόνισε ότι οι γρήγορες αποφάσεις είναι το κλειδί για την Ουκρανία. “Για τον Ζελένσκι, αυτό είναι υπαρξιακό για να διατηρηθεί το ηθικό στο πεδίο της μάχης”.

Παρατηρούνται μια σειρά από επιθέσεις από τη Βουδαπέστη κατά των Βρυξελλών, σε θέματα που κυμαίνονται από το δημοκρατικό έλλειμμα έως τη μεταναστευτική πολιτική της ΕΕ. Τελευταίο παράδειγμα είναι μια επιθετική, ευρωσκεπτικιστική διαφημιστική εκστρατεία με αφίσες που στοχοποιούν την ίδια την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Οι αφίσες δείχνουν τη von der Leyen δίπλα στον Alexander Soros, γιο του George Soros, προέδρου του Open Society Foundations, με την εξής ατάκα: “Ας μην χορεύουμε με τη μελωδία που σφυρίζουν!”

Αλλά ο Όρμπαν φαίνεται πιο πρόθυμος να καταλάβει την ΕΕ εκ των έσω παρά να εγκαταλείψει το πλοίο, όπως έκανε το Ηνωμένο Βασίλειο. Ολοένα και περισσότερο αισθάνεται επίσης ότι ο άνεμος είναι με το μέρος του μετά τα πρόσφατα εκλογικά αποτελέσματα στη Σλοβακία και την Ολλανδία, δήλωσε ο Krekó.

Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας έσπευσε να συγχαρεί τον νικητή των ολλανδικών εκλογών, τον αντιευρωπαίο Geert Wilders, λέγοντας ότι “οι άνεμοι της αλλαγής είναι εδώ”.

“Ο Όρμπαν παίζει το μακροπρόθεσμο παιχνίδι”, δήλωσε ο τρίτος αξιωματούχος της ΕΕ. “Με τον Βίλντερς, έναν ή δύο ακόμη ακροδεξιούς ηγέτες στην Ευρώπη και μια πιθανή επιστροφή του Τραμπ μπορεί σύντομα να είναι λιγότερο απομονωμένος απ’ ό,τι νομίζουμε όλοι”.