Οδοιπορικό στη… βόρεια Βόρεια Μακεδονία: Τέτοβο και Κουμάνοβο

Αποστολή του News 24/7 στην Βόρεια Μακεδονία

Τη… νότια Βόρεια Μακεδονία μεγάλος μέρος του πληθυσμού στην Ελλάδα την γνωρίζει καλά. Η απόσταση, άλλωστε, που χωρίζει την Μπίτολα (Μοναστήρι) και την Γευγελή από τα ελληνικά σύνορα, είναι ελάχιστη.

Το κομμάτι του γείτονά μας που παραμένει εν πολλοίς άγνωστο στην Ελλάδα έχει να κάνει με το βόρειο τμήμα της χώρας. Στο πλαίσιο της αποστολής μας στη Βόρεια Μακεδονία ένα από τα ζητούμενα ήταν να επισκεφθούμε τις δύο μεγάλες πόλεις του βορρά και να σας τις παρουσιάσουμε για να σχηματίσετε έτσι μία καλύτερη και πιο πλήρη εικόνα για την… άγνωστη Βόρεια Μακεδονία.

Τέτοβο: Με πλειοψηφία το αλβανικό στοιχείο

Το να μεταβεί κανείς στο Τέτοβο από τα Σκόπια είναι το πλέον εύκολο. Ούτε 40 χιλιόμετρα δρόμος. Αυτό όμως που σε… ξεπερνάει, ακόμη και να είσαι Ελληνας, είναι τα διόδια. Δύο στάσεις για μία τόσο μικρή διαδρομή; Και όμως. Πονεμένη ιστορία τα διόδια στη Βόρεια Μακεδονία, ειρήσθω εν παρόδω. Ιστορία διαφθοράς, μία ανοιχτή πληγή που αιμορραγεί ακόμα και τώρα στη χώρα.

Το Τέτοβο συμπυκνώνει όλη αυτή την περίεργη αλλά άκρως γοητευτική ατμόσφαιρα των Βαλκανίων. Βρίσκεται στα βόρεια της χώρας, πολύ κοντά στα σύνορα με το Κόσοβο και η πρώτη εντύπωση που χαρίζει στον ανυποψίαστο επισκέπτη ταξιδεύει το νου στην…Τουρκία.

Το αλβανικό στοιχείο κυριαρχεί στην πόλη. Ηδη από την απογραφή του 2002 αποτελούσε πλειοψηφία. Δεκαεπτά χρόνια μετά νέα απογραφή δεν έχει γίνει, ωστόσο είναι κάτι παραπάνω από φανερό ότι ο αλβανικός πληθυσμός έχει το πάνω χέρι.

Το Τέτοβο του 2019 παλεύει να απαλλαγεί αισθητικά από την κομμουνιστική περίοδο της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Δεν πρόκειται για εύκολο εγχείρημα διότι οι τεράστιες εργατικές πολυκατοικίες που έχτισε ο Τίτο σε όλη την επικράτεια της πρώην Γιουγκοσλαβίας εξακολουθούν να δεσπόζουν στον οικιστικό ιστό, από τη Λουμπλιάνα έως τα Σκόπια.

Μεταξύ μας αποτελούν ακόμα μία φθηνή διέξοδο στο θέμα της κατοικίας, γι’ αυτό και διατηρούνται ακόμα. Παράλληλα όμως με το άρωμα από την εποχή του Τίτο, υπάρχουν και ψήγματα εκσυγχρονισμού. Μέρος τους είναι και οι ελληνικές επιχειρήσεις που έχουν φτάσει μέχρι το Τέτοβο και κατέχουν το δικό τους σημαντικό μερίδιο στην αγορά της πόλης. Μίας πόλης που λογικά (στοιχεία επίσημα δεν υπάρχουν) αριθμεί γύρω στις 60.000 κατοίκους.

Ο εκσυγχρονισμός περιλαμβάνει και….τράφικ άνευ προηγούμενου. Είναι πραγματικά απίστευτο πως σε μία τόσο μικρή πόλη έχει δημιουργηθεί ένα τόσο τρομερό πρόβλημα καθημερινού μποτιλιαρίσματος. Το να εξέλθεις από το κέντρο μοιάζει με αγώνα αντοχής (νεύρων) την ώρα που δίπλα σου, πίσω σου και μπροστά σου οδηγοί κορνάρουν συνεχώς. Η περιβόητη βαλκανική νοοτροπία.

Οταν, τέλος πάντων, καταφέρνεις να απαλλαγείς από το άγος του αυτοκινήτου, το Τέτοβο ξεδιπλώνει τις όμορφες πτυχές του. Πρώτα από όλα απολαμβάνεις, όπως σε όλες τις πόλεις που τις διατρέχει ποταμός, την ηρεμία του νερού. Ο ποταμός Πένα είναι από τα σύμβολα του Τετόβου και διατρέχει την πόλη ακριβώς στον κέντρο της. Πιο ψηλά δημιουργεί εντυπωσιακούς καταρράκτες, γεγονός που οι ντόπιοι εκμεταλλεύονται, πολύ λογικά, για τουριστικούς λόγους.

Το Τζαμί Σαρένα (χρωματισμένο Τζαμί επί το ελληνικότερον) βρίσκεται εκεί για να υπενθυμίζει ότι από τον 15ο αιώνα και μετά το μουσουλμανικό στοιχείο δεν είναι απλώς παρών αλλά αποτελεί την κύρια θρησκευτική “κάστα”. Αρχιτεκτονικά προκαλεί αν μην τι άλλο εντύπωση, αισθητικά το ίδιο. Για να φτιαχθεί το χρώμα-στίλβωση της διακόσμησης χρησιμοποιήθηκαν περισσότερα από 30.000 αυγά! Το Σαρένα στέκει εκεί από το 1438 αλλά τη σημερινή του μορφή την πήρε το 1833 όταν ο Αμπντουραχμάν Πασάς επέκτεινε το τέμενος.

Φτάσαμε εκεί σε ώρα προσευχής. Οι άνδρες, κυρίως μεγάλης ηλικίας, προσέρχονταν ήσυχα, οι περισσότεροι με τα ποδήλατά τους, και αφού έβγαζαν τα παπούτσια τους, όπως προστάζει το δόγμα, εισέρχονταν στο ναό για να προσευχηθούν. Ο μουεζίνης ακουγόταν μέσω του μεγαφώνου σε όλο το κέντρο της πόλης. Λίγο πιο δίπλα νεαροί μαθητές δεν έδιναν πάντως δεκάρα και συνέχιζαν να αστειεύονται μεταξύ τους στις όχθες του ποταμού.

Αν πάτε ποτέ στο Τέτοβο, να δοκιμάσετε το εξαιρετικό γιαούρτι, πρόβειο, που σερβίρεται σε…ποτήρι. Δεν το είχαμε ξαναδεί και να μας συγχωρέσετε την έκπληξη. Πάντως η Σόνια, η σύνοδος και φύλακας-άγγελός μας σ’ αυτό το ταξίδι, πρωί-πρωί το απόλαυσε μαζί με ένα χορταστικό κομμάτι μπουρέκ. Η κουζίνα στο Τέτοβο έχει καθαρά οθωμανικές επιρροές και όσοι γουστάρουν τις γεύσεις της Ανατολής και επισκεφθούν την πόλη θα δώσουν την ευκαιρία στον ουρανίσκο και το στομάχι τους να ζήσουν πολύ μεγάλες στιγμές.

Αφού λοιπόν τις ζήσαμε αυτές τις μεγάλες στιγμές, είχε φτάσει η ώρα να απεμπλακούμε από τους λαβύρινθους του Τετόβου, να αφήσουμε πίσω μας το υπαίθριο παζάρι και βρούμε την εθνική οδό για να μεταβούμε στο Κουμάνοβο. Μετά από τρεις γύρους και μερικά βαλκανικά “γαλλικά” για να μετακινηθούν ταξί και άλλα οχήματα που έκλειναν τους δρόμους, τα καταφέραμε.

Μία μικρή ιστορία διαφθοράς για το δρόμο

Ξανά-μανά διόδια. Των 40, 60 και 80 δηναρίων. Δεν είναι ακριβά αλλά είναι τόσο ενοχλητικά! Μία σημαντική σημείωση εδώ. Αν ποτέ διασχίσετε με το αυτοκίνητό σας τη Βόρεια Μακεδονία και δεν έχετε πάνω σας δηνάρια παρά μόνο ευρώ, να ξέρετε ότι θα σας κλέψουν…επισήμως.

Στους σταθμούς που το αντίτιμο είναι 60 δηνάρια, υπάρχει μήνυμα που αναφέρει ότι δεν δίνουν ρέστα από ένα ευρώ. Ενα ευρώ ισούται με 61,8 δηνάρια. Κάντε τον υπολογισμό. Δεν είναι λίγο το κέρδος που προκύπτει.

Στο δρόμο από το Τέτοβο από τον Κουμάνοβο, η Σόνια μάς είπε μία ακόμη πονεμένη ιστορία διαφθοράς.

“Θυμάσαι προ ημερών το φοβερό τροχαίο εδώ με το πούλμαν και τους πολλούς νεκρούς;

Θυμάμαι.

Εγινε στο δρόμο που διανύουμε. Ο οδηγός, αν και πολύ έμπειρος, έχασε εντελώς αδικαιολόγητα, τον έλεγχο του οχήματος που καρφώθηκε σε τοίχο. Να ξέρεις ότι όλα θα τα ρίξουν στον οδηγό. Ολα!

Γιατί; Τι εννοείς;

Εικάζεται ότι το όχημα είχε πρόβλημα. Αλλά σοβαρός τεχνικός έλεγχος δεν θα γίνει. Ο ιδιοκτήτης της εταιρίας στην οποία άνηκε το πούλμαν έχει πολύ σοβαρές πολιτικές γνωριμίες στα… υψηλά κλιμάκια.

Αρα;

Αρα, θα τα φορτώσουν όλα στον οδηγό και η ζωή θα συνεχιστεί. Α, μην ξεχάσω. Ο ιδιοκτήτης της εταιρίας έχει υπό την κατοχή του άλλη εταιρία που κάνει τεχνικούς ελέγχους σε οχήματα. Καταραμένα βαλκάνια…

Κουμάνοβο: Η αγαπημένη πόλη της KBR

Το Κουμάνοβο, στα βορειανατολικά της χώρας, μας υποδέχθηκε με μουντό, σχεδόν βροχερό καιρό. Η πρώτη αίσθηση που έδωσε ήταν ότι πρόκειται για μία πόλη πιο…ευρωπαϊκή στην όψη σε σχέση με το Τέτοβο. Οι κάτοικοι το διαψεύδουν. Τέλος πάντως, αυτό δεν έχει μεγάλη σημασία. Το να περπατήσει όμως κανείς στο κέντρο του Κουμάνουβου δεν ενέχει τα ρίσκα που έχει ο αντίστοιχος περίπατος στο Τέτοβο.

Αν και το Κουμάνοβο έχει σχεδόν το διπλάσιο πληθυσμό (πλησιάζει τις 100.000) η ρυμοτομία της πόλης μοιάζει πιο οργανωμένη, γεγονός που βοηθά την κυκλοφορία να εξελίσσεται περισσότερο ομαλά και τον πεζό να απολαμβάνει το περπάτημα στις πλατείες. Φυσικά, και εδώ, οι τεράστιες εργατικές πολυκατοικίες του Τίτο δεν λείπουν. Και εδώ πρόκειται για τα πιο επιβλητικά κτίρια της πόλης, καθαρά λόγω μεγέθους, δεν γίνεται να μην τα παρατηρήσει κανείς. Oύτε μπορεί κανείς να τις γκρεμίσει αφού στεγάζουν πολύ κόσμο, κυρίως από τις χαμηλές κοινωνικές τάξεις.

Εθνοτικά, στο Κουμάνοβο κυριαρχούν οι Σλαβοκεμαδόνες, σε ποσοστό μεγαλύτερο του 60%. Τουλάχιστον αυτό έδειξε η τελευταία απογραφή του 2002. Το γεγονός αυτός πάντως δεν εμποδίζει το αλβανικό στοιχείο να βγάζει δυναμισμό και να διεκδικεί πράγματα για τους Αλβανούς της πόλης που αποτελούν περίπου το 25% του πληθυσμού.

Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι κατά τη διάρκεια της αλβανικής εξέγερσης του 2001 που λίγο έλειψε να τινάξει στον αέρα τη χώρα, οι Αλβανοί του Κουμάνοβο έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξή της. Η εξέγερση άρχισε από το Τέτοβο αλλά επεκτάθηκε στο Κουμάνοβο όπου οι Αλβανοί μαθητές αποσύρθηκαν από τα σχολεία και ζήτησαν την ίδρυση νέων. Ενα χρόνο αργότερα, και ενώ το αλβανικό στοιχείο επέμενε, η κεντρική εξουσία, για λόγους αποσυμπίεσης, δημιούργησε την Επιτροπή Διακοινωτικών Σχέσεων που στο πλαίσιο της λειτουργίας του δημοτικού συμβουλίου ρυθμίζει θέματα που έχουν να κάνουν με τις διαφορές των εθνοτικών ομάδων.

Το Κουμάνοβο έως και σήμερα είναι μία πόλη τρόπον τινά διχασμένη. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι μ’ έναν απίθανο τρόπο το σύνολο, σχεδόν, της πόλης συνδέεται με τον…αμερικανικό παράγοντα. Χιλιάδες κάτοικοι του Κουμάνοβο έχουν εργαστεί, μέσω της πανίσχυρης εταιρίας KBR, ως πολιτικό προσωπικό στις αμερικανικές βάσεις στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ με μισθό που ούτε καν να τον ονειρευτεί δεν μπορεί ο μέσος πολίτης της Βόρειας Μακεδονίας. Μιλάμε για μίνιμουμ ποσό 2000 ευρώ το μήνα και χωρίς το παραμικρό έξοδο αφού για όλα πληρώνει ο εργοδότης.

Προφανώς για τις θέσεις… σφάζονται παλικάρια. Τα e-mail των υπευθύνων για τους διορισμούς γεμίζουν καθημερινά με εκατοντάδες βιογραφικά, κυρίως νέων, μορφωμένων παιδιών που βλέπουν μία διέξοδο στη μίζερη-οικονομικά-πραγματικότητα. Και επειδή εδώ είναι Βαλκάνια και δεν είναι παίξε -γέλασε, το… βύσμα δίνει και παίρνει. Αν έχεις σχέσεις με τα πολιτικά ή δημοτικά λόμπι, οι πιθανότητες για την πρόσληψή σου αυτομάτως αυξάνονται κατακόρυφα. Και έτσι και καταφέρεις και προσληφθείς, θα έχεις με τη σειρά σου τη δυνατότητα να επιστρέψεις στην πόλη παρέα με ένα “βαρύ” SUV, τριών χιλιάδων κυβικών και να κάνεις το κομμάτι σου. Το κάνουν πολλοί από τους “Αφγανούς” που επιστρέφουν , γιατί όχι και εσύ;

Τι τα θες, τι τα γυρεύεις σκεφτήκαμε και αποφασίσαμε να ξεγελάσουμε την πείνα μας σ’ ένα από τα παραδοσιακά εστιατόρια του Κουμάνοβο. Το κρέας τους είναι γλύκισμα και οι τιμές τους μελωδία στ’ αυτιά όταν τις διαβάζεις στον κατάλογο. Ο μέσος Ελληνας μπορεί να φάει βασιλικά στην πόλη αυτή (όπως και σ’ ολόκληρη τη Βόρεια Μακεδονία) πληρώνοντας ελάχιστα χρήματα. Με 7 ευρώ απολαμβάνεις πλήρες γεύμα και χορταίνεις του σκασμού. Να το έχετε στα υπόψιν αυτό όταν περάσετε τα σύνορα στους Ευζώνους.

Με την αίσθηση της γεύσης πλήρως ικανοποιημένη, πήραμε το δρόμο της επιστροφής για τα Σκόπια, 40 σκάρτα χιλιόμετρα με πολλά, πολλά διόδια. Στο μυαλό υπήρχε ακόμη η παραδοσιακή σέρβικη και σλαβομακεδονική μουσική του εστιατορίου. Τόσο όμοια με τις δικές μας μουσικές. Μα τόσο όμοια… Μας συνδέουν τελικά πολύ περισσότερα από όσα μας χωρίζουν. Και δεν πρόκειται για δημοσιογραφικό τσιτάτο αλλά για τη χειροπιαστή πραγματικότητα.