Οι αόρατες πληγές της Συρίας που βαθαίνουν αθόρυβα

«Στο τέλος μιας συνεδρίας για την προαγωγή της ψυχικής υγείας, οι ασθενείς μου μου είπαν: “Αγαπάμε τη ζωή αν καταφέρουμε να την βρούμε ξανά”, αναφέροντας τον διάσημο Παλαιστίνιο ποιητή Μαχμούντ Νταρουίς», αναφέρει η Rumeysa Seyh, υπεύθυνη δραστηριότητας ψυχικής υγείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη βορειοδυτική Συρία. «Οι άνθρωποι έχουν μια βαθιά προσήλωση στη ζωή, ακόμη και μπροστά σε τόσα δεινά».

Μετά από περισσότερα από 13 χρόνια πολέμου, εκτοπισμού και συνεχιζόμενων ανθρωπιστικών κρίσεων, το αναπόφευκτο αποτέλεσμα αυτού του πόνου είναι μια εκτεταμένη κρίση ψυχικής υγείας που επηρεάζει αμέτρητους ανθρώπους.

Ο αντίκτυπος ενός παρατεταμένου πολέμου

Περισσότεροι από 4 εκατομμύρια άνθρωποι στη βορειοδυτική Συρία ζουν σε άθλιες συνθήκες και 3,5 εκατομμύρια είναι εσωτερικά εκτοπισμένοι. Εκτός του ότι ζουν σε φθαρμένες σκηνές για χρόνια, οι γονείς παλεύουν να βρουν τροφή για τα παιδιά τους, η υγειονομική περίθαλψη είναι δύσκολα προσβάσιμη και το καταφύγιο αποτελεί πολυτέλεια.

Η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD),το άγχος και η κατάθλιψη είναι ευρέως διαδεδομένα μεταξύ των ανθρώπων που πλήττονται από τις συγκρούσεις και των εκτοπισμένων. Η συνεχιζόμενη βία, η απώλεια αγαπημένων προσώπων, οι κακές συνθήκες διαβίωσης, οι πολλαπλές μετακινήσεις και η αναστάτωση της καθημερινής ζωής έχουν σοβαρές ψυχολογικές επιπτώσεις, με το μετατραυματικό στρες να εκδηλώνεται με αναδρομές, εφιάλτες και άγχος.

Ο αντίκτυπος του σεισμού του Φεβρουαρίου 2023 και των επακόλουθων σεισμών του Αυγούστου 2024 επιδείνωσε την ψυχολογία των ανθρώπων στη βορειοδυτική Συρία.

Ως αποτέλεσμα, τα ποσοστά αυτοκτονιών αυξάνονται στη βορειοδυτική Συρία. Από τις αρχές του 2024, έχουν καταγραφεί 37 θάνατοι από αυτοκτονία, συμπεριλαμβανομένων 21 αποτυχημένων προσπαθειών, που αντιπροσωπεύουν αύξηση 14% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουν επίσης υποστηρίξει 11 άτομα που επιχείρησαν να αυτοκτονήσουν, στην πλειοψηφία τους γυναίκες ηλικίας 20 έως 45 ετών, καθώς και δύο παιδιά κάτω των 15 ετών.

Οι γυναίκες αποτελούν το 63% των ασθενών μας και οι πιο συχνά αναφερόμενοι στρεσογόνοι παράγοντες από τους ασθενείς περιλαμβάνουν τις καθημερινές συνθήκες διαβίωσης, τη βία και τα οικογενειακά προβλήματα.

«Οι περισσότεροι ασθενείς είναι γυναίκες, οι οποίες πλήττονται ιδιαίτερα από τους οικονομικούς παράγοντες, τις περιορισμένες ευκαιρίες και τη βία. Αυτή η ανησυχητική αύξηση αναδεικνύει την επείγουσα ανάγκη για υποστήριξη της ψυχικής υγείας και οικονομική στήριξη για την αντιμετώπιση των προβλημάτων», λέει ο Seyh.

Ψυχική υγεία, ασφάλεια και σταθερότητα

Σύμφωνα με το OCHA, το σχέδιο ανθρωπιστικής ανταπόκρισης στη βορειοδυτική Συρία είναι εξαιρετικά υποχρηματοδοτούμενο. Μέχρι τον Οκτώβριο του 2024, μόνο το 26% του σχεδίου αντιμετώπισης της Συρίας είχε χρηματοδοτηθεί, αφήνοντας ένα έλλειμμα 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε όλους τους ανθρωπιστικούς τομείς. Ο τομέας της υγείας αντιμετωπίζει τεράστιο χρηματοδοτικό κενό ύψους 471 εκατ. δολαρίων, με μόνο το 10,5% των αναγκών να έχει καλυφθεί.

Αυτό το έλλειμμα χρηματοδότησης απειλεί τη διαθεσιμότητα βασικών υπηρεσιών υγείας και, δυστυχώς, η ψυχική υγεία είναι συχνά μεταξύ των πρώτων που δεν έχουν προτεραιότητα. Η έλλειψη υπηρεσιών ψυχικής υγείας μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερη βία, κατάχρηση ουσιών και κατάρρευση της κοινωνικής δομής, αποσταθεροποιώντας περαιτέρω τις ευάλωτες κοινότητες.

Στίγμα και βία

Δυστυχώς, η πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχολογικής υποστήριξης για τους επιζώντες της βίας και της κακοποίησης είναι περιορισμένη λόγω της απουσίας ενός ολοκληρωμένου συστήματος υποστήριξης, συμπεριλαμβανομένων των νομικών πλαισίων και της αδράνειας. Ενώ οι άνθρωποι αλλάζουν τη στάση τους απέναντι στα θέματα ψυχικής υγείας και γίνονται πιο πρόθυμοι να μιλήσουν για τις εμπειρίες τους και να ζητήσουν βοήθεια, πολλοί εξακολουθούν να αισθάνονται την ανάγκη να κρύβονται λόγω του φόβου των δραστών τους ή της κοινωνικής τους κρίσης.

Η Naseem και η Raghda, δύο σύζυγοι παντρεμένες με τον ίδιο άνδρα, έρχονται σε ένα από τα κέντρα υγείας που υποστηρίζονται από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα στη βορειοδυτική Συρία για αντικαταθλιπτικάλόγωτηςσωματικήςκαιλεκτικήςκακοποίησηςπου δέχονται από τον σύζυγό τους. Χρησιμοποιούν τις ασθένειες των παιδιών τους ως δικαιολογία για να φύγουν από το σπίτι, επειδή ο σύζυγός τους τις εμποδίζει να συμβουλευτούν έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας.

Αυτού του είδους το στίγμα δημιουργεί εμπόδιο για την πρόσβαση των ασθενών σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας στην κοινότητα και περιπλέκει περαιτέρω την κατάσταση. Πολλοί άνθρωποι αποφεύγουν να αναζητήσουν βοήθεια λόγω των κοινωνικών αντιλήψεων, του φόβου της κρίσης ή της παρεξήγησης των θεμάτων ψυχικής υγείας.

«Μία από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο τομέας της ψυχικής υγείας είναι το στίγμα που συνδέεται με τις ψυχικές διαταραχές, τις θεραπείες και τα ψυχιατρικά φάρμακα», αναφέρει ο Δρ. Ayham Al-Khatab, γιατρός των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη βορειοδυτική Συρία. «Στις δομές των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, η αξιοπρέπεια και η ιδιωτική ζωή των ασθενών προστατεύονται».

Τα ψυχιατρικά φάρμακα συνοδεύονται από κακή φήμη, με τους ανθρώπους να φοβούνται τον εθισμό, γεγονός που τους εμποδίζει να ζητήσουν βοήθεια από γιατρούς και ειδικούς ψυχικής υγείας.

Μια ολιστική προσέγγιση της ψυχικής και σωματικής ευεξίας

Στη βορειοδυτική Συρία, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα συνδυάζουν την ψυχολογική υποστήριξη με τις υπηρεσίες ιατρικής περίθαλψης, διασφαλίζοντας ότι τόσο η σωματική όσο και η ψυχική υγεία αντιμετωπίζονται μαζί. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα λειτουργούν οκτώ κινητές κλινικές σε καταυλισμούς εκτοπισμένων και κλινικές μη μεταδοτικών ασθενειών σε δύο κέντρα πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης. Σε αυτές τις κινητές κλινικές παρέχεται επίσης υποστήριξη ψυχικής υγείας στους ανθρώπους.

Το 2024, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα παρείχαν υπηρεσίες ψυχικής υγείας σε περισσότερους από 12.000 ανθρώπους σε προσωπικές συνεδρίες και περισσότεροι από 69.000 ασθενείς παρακολούθησαν ομαδικές συνεδρίες ψυχικής υγείας.

Στο νοσοκομείο εγκαυμάτων στην περιοχή Atmeh, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα προσφέρουν ψυχοκοινωνική υποστήριξη, ατομική και ομαδική συμβουλευτική. Οι υπηρεσίες αυτές είναι ζωτικής σημασίας για τους ασθενείς που αντιμετωπίζουν τραύματα, πόνο και παραμορφώσεις.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα διαδραματίζουν επίσης καθοριστικό ρόλο στην υποστήριξη εννέα ασφαλών χώρων για γυναίκες και παιδιά. Στις επαρχίες Ιντλίμπ και Χαλέπι στη βορειοδυτική Συρία, οι ομάδες μας διαχειρίζονται άμεσα τέσσερις από αυτούς τους ασφαλείς χώρους, διασφαλίζοντας ότι προσφέρουν βασικές υπηρεσίες. Συνεργαζόμαστε με τοπικές οργανώσεις-εταίρους για την υποστήριξη των άλλων πέντε ασφαλών χώρων.

Αυτές οι συλλογικές προσπάθειες συμβάλλουν στη δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος για τις γυναίκες και τα παιδιά, προωθώντας έτσι την ευημερία τους μέσω ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων, παραπομπών σε ζωτικές υπηρεσίες για τη σωματική και ψυχική υγεία και κοινωνικοοικονομικής βοήθειας.

«Οι άνθρωποι στη βορειοδυτική Συρία έχουν υπομείνει χρόνια βίας, εκτοπισμού και στέρησης. Χρειάζονται την ευκαιρία να θεραπευτούν όχι μόνο από τις σωματικές πληγές αλλά και από τα βαθιά, αθέατα ψυχολογικά σημάδια που άφησε αυτή η κρίση», αναφέρει ο Thomas Balivet, επικεφαλής της αποστολής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη βορειοδυτική Συρία. «Η επένδυση στην ψυχική υγεία είναι μια επένδυση σε ένα πιο σταθερό μέλλον, όπου οι άνθρωποι μπορούν να ξαναβρούν τη ζωή τους».

*Ορισμένα ονόματα έχουν αλλάξει για λόγους προστασίας προσωπικών δεδομένων.