Οι ιστορικοί ‘πρόγονοι’ της Καταλονίας: Οι μονομερείς δηλώσεις ανεξαρτησίας στην Ευρώπη

Αρκετές ευρωπαϊκές περιοχές έχουν δηλώσει μονομερώς την ανεξαρτησία τους από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου και μετά, κυρίως λόγω της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης και της Γιουγκοσλαβίας.

Καμία, ωστόσο, από αυτές δεν ανεξαρτητοποιήθηκε επισήμως εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία δημιουργήθηκε το 1993, παρά το γεγονός ότι σε διάφορες χώρες υπάρχουν κινήματα που απαιτούν περισσότερη ανεξαρτησία.

Η δήλωση ανεξαρτησίας της Καταλονίας είναι η πρώτη που γίνεται σε χώρα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης

Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης οδήγησε στο μεγαλύτερο κύμα κινήσεων ανεξαρτησίας στην Ευρώπη από το 1945.

Τον Μάρτιο του 1990, η Λιθουανία έγινε η πρώτη σοβιετική δημοκρατία που κήρυξε ανεξαρτησία. Τα σοβιετικά στρατεύματα επενέβησαν τον Ιανουάριο του 1991 για να αποσυρθούν στη συνέχεια, μετά από συμπλοκή κατά την οποία σκοτώθηκαν 13 άνθρωποι.

Τον Ιούνιο η Ρωσία κήρυξε την εθνική κυριαρχία της υπό τον Μπόρις Γέλτσιν. Εννέα σοβιετικές δημοκρατίες δήλωσαν την ανεξαρτησία τους τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο.

Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, οι ηγέτες της Ρωσίας, της Ουκρανίας και της Λευκορωσίας υπέγραψαν συνθήκη που τερμάτιζε την ύπαρξη της Σοβιετικής Ένωσης και επισημοποιούσε την δημιουργία 15 χωρών, συμπεριλαμβανομένων των τριών χωρών της Βαλτικής (Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία), που προσχώρησαν στην ΕΕ το 2004.

Οι εντάσεις, ωστόσο, στην μετασοβιετική εποχή εξακολουθούν να υφίστανται μέχρι σήμερα.

Η περιοχή της Μολδαβίας, η οποία κατοικήθηκε κυρίως από ρωσόφωνους, κήρυξε την ανεξαρτησία της το 1992. Δεν αναγνωρίζεται, όμως, από κανένα κράτος.

Η Αμπχαζία και η Νότια Οσετία, δύο περιοχές στη Γεωργία, αποτέλεσαν πεδίο σύγκρουσης της Ρωσίας και της Γεωργίας τον Αύγουστο του 2008. Η σύγκρουση έληξε με την αναγνώριση της ανεξαρτησίας των δύο περιοχών από τη Μόσχα. Μόνο η Νικαράγουα, η Βενεζουέλα και το Ναούρου έχουν κάνει το ίδιο.

Στην Ουκρανία οι δύο αυτονομιστικές “δημοκρατίες” του Λούγκανσκ και του Ντόνετσκ δήλωσαν την ανεξαρτησία τους το 2014, μετά από δημοψήφισμα. Εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη Ρωσία και δεν αναγνωρίζονται από τη διεθνή κοινότητα.

Το αιματηρό τέλος της Γιουγκοσλαβίας

Οι πρώτες από τις έξι δημοκρατίες που εγκατέλειψαν τη σοσιαλιστική ομοσπονδία της Γιουγκοσλαβίας ήταν η Σλοβενία και η Κροατία, οι οποίες κήρυξαν την ανεξαρτησία τους τον Ιούνιο του 1991.

Στη Σλοβενία η διαδικασία ήταν, σε μεγάλο βαθμό, ειρηνική. Ο γιουγκοσλαβικός στρατός αποχώρησε μετά από 10 ημέρες συγκρούσεων. Η χώρα έγινε, το 2004, το πρώτο πρώην γιουγκοσλαβικό κράτος που προσχώρησε στην ΕΕ.

Στην περίπτωση της Κροατίας, ξέσπασε πόλεμος, καθώς η σερβική μειονότητα, υποστηριζόμενη από το Βελιγράδι, την τότε γιουγκοσλαβική πρωτεύουσα, αρνήθηκε την ανεξαρτησία. Η σύγκρουση, η οποία προκάλεσε τον θάνατο 20.000 ανθρώπων, έληξε το 1995. Η Κροατία μπήκε στην ΕΕ το 2013.

Η πΓΔΜ κήρυξε την ανεξαρτησία της ειρηνικά το 1991, αφού το 95% των πολιτών της ψήφισε “ναι” σε δημοψήφισμα.

Στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη η κήρυξη ανεξαρτησίας το 1992, μετά από μποϊκοτάζ της σερβικής μειονότητας στο σχετικό δημοψήφισμα, προκάλεσε πόλεμο διάρκειας 3,5 ετών μεταξύ των μουσουλμάνων, Σέρβων και Κροατών.

Περίπου 100.000 άνθρωποι σκοτώθηκαν και 2,2 εκατ. έγιναν πρόσφυγες. Το Βελιγράδι αναγνώρισε τη Βοσνία τον Νοέμβριο του 1995.

Το Μαυροβούνιο δήλωσε ανεξαρτησία από τη Σερβία το 2006.

Η τελευταία χώρα που “γεννήθηκε” από τα ερείπια της πρώην Γιουγκοσλαβίας είναι το Κοσσυφοπέδιο, το οποίο κήρυξε ανεξαρτησία το 2008, μετά από ένα δημοψήφισμα υπέρ της αυτονομίας το 1991, το οποίο διαδέχτηκαν μάχες ανταρτών κατά των σερβικών δυνάμεων.

Το Κοσσυφοπέδιο αναγνωρίζεται από περισσότερες από 100 χώρες, όχι όμως από το Βελιγράδι ενώ δεν έχει αντιπροσώπευση στον ΟΗΕ.

Η διαιρεμένη Κύπρος

Τον Νοέμβριο του 1983 κηρύχθηκε η απόσχιση της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου, η οποία καλύπτει το 38% του νησιού και στην οποία εξακολουθούν να αναπτύσσονται τουρκικά στρατεύματα. Μόνο η Άγκυρα αναγνωρίζει την ύπαρξή της.

Το 2004 η διαιρεμένη Κύπρος εντάχθηκε στην ΕΕ, ωστόσο οι κανονισμοί της τελευταίας ισχύουν μόνο για νότιο τμήμα.

(Πηγή: France24, φωτό: AP Photo/Risto Bozovic)