Οι μεγαλύτερες μάχες που θα δώσει η φον ντερ Λάιεν στη νέα της θητεία

Μετά από μια πρώτη θητεία που σημαδεύτηκε από την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ετοιμάζεται για μια νέα θητεία ως ηγέτιδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η φον ντερ Λάιεν στρέφει την προσοχή της γεωπολιτικές αναμετρήσεις με τη Ρωσία, την Κίνα και πιθανόν τις Ηνωμένες Πολιτείες του Ντόναλντ Τραμπ, ενώ, οι εσωτερικές «μάχες» εντός της Ε.Ε. προβλέπονται εξίσου έντονες.

Από την ενεργειακή κρίση και την πράσινη μετάβαση μέχρι τις αντιπαραθέσεις για τη μετανάστευση και τις μεταρρυθμίσεις στην οικονομία, η φον ντερ Λάιεν καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στις διαφορετικές προτεραιότητες των κρατών-μελών.

Ανάλυση του Politico συγκέντρωσε τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αναμένεται να αντιμετωπίσει η ΕΕ το πρόσεχές έτος.

Μετανάστευση: Απελάσεις ή ανθρώπινα δικαιώματα;

Οι τελευταίοι μήνες της πρώτης θητείας της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν χαρακτηρίστηκαν από μια έντονη προσπάθεια των κρατών-μελών της ΕΕ να περιορίσουν τη μη νόμιμη μετανάστευση. Όλα δείχνουν πως η δεύτερη θητεία της θα ξεκινήσει με το ίδιο θέμα στην κορυφή της ατζέντας, καθώς οι Ευρωπαίοι ηγέτες επιδιώκουν να τηρήσουν τις δεσμεύσεις που ανέλαβαν κατά την τελευταία τους συνάντηση στις Βρυξέλλες.

Αρχικά, η Κομισιόν αναμένεται να παρουσιάσει μια πρόταση για νέα οδηγία για τις απελάσεις μεταναστών προς χώρες εκτός ΕΕ. Οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες πιέζουν για ρυθμίσεις που θα διευκολύνουν τις απελάσεις τους επόμενους μήνες.

Το επόμενο – και σαφώς πιο περίπλοκο – θέμα αφορά τη δημιουργία «κέντρων επιστροφής» εκτός των συνόρων της Ε.Ε., όπου οι αιτούντες άσυλο θα φιλοξενούνται όσο εξετάζονται οι αιτήσεις τους. Το παράδειγμα της Ιταλίας, που προχώρησε σε μια συμφωνία με την Αλβανία για τέτοιου είδους κέντρα, έχει ήδη δεχθεί κριτική από τα δικαστήρια στη Ρώμη.

Η πρόκληση για τη φον ντερ Λάιεν θα είναι να προωθήσει την ατζέντα της Ε.Ε. για τη μετανάστευση χωρίς να πέσει σε ηθικά διλήμματα ή να κατηγορηθεί η Ένωση για απάνθρωπες πρακτικές.

Η διεύρυνση της ΕΕ και η λεπτή ισσοροπία

Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που καλείται να διαχειριστεί η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στη νέα της θητεία είναι η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μετά την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Ε.Ε. άνοιξε συμβολικά την πόρτα στις αιτήσεις ένταξης της Ουκρανίας και της Μολδαβίας, ξεκινώντας μια διαδικασία που θα διαρκέσει χρόνια. Παράλληλα, η φον ντερ Λάιεν πρέπει να δώσει ώθηση και στις αιτήσεις των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, που περιμένουν ήδη εδώ και πολύ περισσότερο καιρό.

Η διεύρυνση της ΕΕ φέρνει προφανή οφέλη: ενισχύει την εσωτερική αγορά, αντιμετωπίζει τη δημογραφική μείωση και αποδεικνύει ότι η Ε.Ε. παραμένει ισχυρότερη γεωπολιτική δύναμη από αντιπάλους, όπως η Ρωσία.

Ωστόσο, πρόκειται για μια πολιτικά δύσκολη διαδικασία. Παρά τη γενική υποστήριξη από τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, υπάρχουν φόβοι ότι η ένταξη πολυπληθών χωρών όπως η Ουκρανία θα «πλημμυρίσει» την εσωτερική αγορά με φθηνό εργατικό δυναμικό και προϊόντα, θέτοντας σε μειονεκτική θέση άλλα κράτη-μέλη, όπως η Πολωνία.

Την ίδια στιγμή, όμως, είναι σαφές ότι η παραμονή των υποψήφιων χωρών για μεγάλο διάστημα στην «αίθουσα αναμονής» της Ε.Ε. ενέχει κινδύνους απογοήτευσης και στροφής προς τη Μόσχα. Η φον ντερ Λάιεν θα πρέπει να ισορροπήσει ανάμεσα στις φιλοδοξίες της Ένωσης και στους φόβους για εσωτερικούς διχασμούς, διατηρώντας την ενότητα και την αξιοπιστία της Ε.Ε. στην περιοχή.

Η αγροτική πολιτική της ΕΕ και οι επικείμενες μεταρρυθμίσεις

Η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) απορροφά πάνω από το ένα τρίτο του προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με περίπου 20 εκατομμύρια αγρότες να αγωνίζονται για να διατηρήσουν τα κονδύλια αυτά. Ωστόσο, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και οι σύμβουλοί της έχουν διαφορετικά σχέδια. Σε μια προσπάθεια να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση για τις εκατοντάδες δισεκατομμύρια επενδύσεις που απαιτούνται για την αποκατάσταση της βιομηχανικής ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης, στρέφουν το βλέμμα τους στα κονδύλια της ΚΑΠ.

Μέχρι στιγμής, το ισχυρό αγροτικό λομπί της Ε.Ε., που ασκεί μεγάλη επιρροή στη Γενική Διεύθυνση Γεωργίας της Κομισιόν, αλλά και οι υπουργοί Γεωργίας των 27 κρατών-μελών, δεν δείχνουν καμία πρόθεση να εγκαταλείψουν τα αγροτικά δικαιώματα. Η ιδέα της σύνδεσης των πληρωμών με στόχους απόδοσης, όπως η επέκταση της βιολογικής γεωργίας, συναντά έντονες αντιδράσεις.

Η σύγκρουση αυτή αναμένεται να καθορίσει τις επόμενες συζητήσεις για τη διαχείριση του προϋπολογισμού της Ε.Ε., με το μέλλον της αγροτικής πολιτικής να βρίσκεται στο επίκεντρο των αντιπαραθέσεων.

Ο νέος Επίτροπος Γεωργίας, Κριστόφ Χάνσεν, θα βρεθεί αντιμέτωπος με την πρόκληση να διατηρήσει τη λεπτή ισορροπία στις αγροτικές μεταρρυθμίσεις. Καλείται να διαμορφώσει μέσα σε 100 ημέρες ένα «όραμα» που θα επιχειρεί να κατευνάσει τους εξοργισμένους αγρότες, μειώνοντας τις περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις και ενισχύοντας τα εισοδήματά τους.

Ωστόσο, αυτό αποτελεί μόνο την αρχή. Οι διαπραγματεύσεις για την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) αναμένεται να γίνουν πολύ πιο σκληρές, καθώς πλησιάζει η νέα πολυετής δημοσιονομική περίοδος που ξεκινά το 2028. Ο Χάνσεν θα πρέπει να αντιμετωπίσει τις απαιτήσεις τόσο των αγροτών όσο και των κρατών-μελών, προσπαθώντας να βρει κοινό έδαφος σε ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού.

Ισορροπία ανάμεσα στην προστασία της ασφάλειας στο διαδίκτυο και της ελευθερίας του λόγου

Κατά την πρώτη θητεία της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρωτοστάτησε σε νομοθετικές ρυθμίσεις για τον ψηφιακό κόσμο, με κορυφαία παραδείγματα τον Νόμο για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act) και τον Νόμο για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA). Ο τελευταίος, που πλέον εφαρμόζεται σε όλη την Ε.Ε., επιβάλλει αυστηρούς κανόνες σε πλατφόρμες όπως το X του Έλον Μασκ και το TikTok, όσον αφορά την παρακολούθηση παράνομου περιεχομένου.

Ωστόσο, η κατάσταση έχει αλλάξει δραματικά από τότε που τέθηκαν σε ισχύ οι ρυθμίσεις του DSA. Ο Έλον Μασκ, ιδιοκτήτης του X, έχει κηρύξει «πόλεμο» κατά αυτού που αποκαλεί «λογοκρισία» από τους ρυθμιστές. Ο δισεκατομμυριούχος, που θεωρείται μάλιστα και ένας από τους στενούς συμμάχους  του νεοεκλεγέντος Προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ και ο νέος Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, JD Vance, έχει συνδέσει την υποστήριξη των ΗΠΑ προς το ΝΑΤΟ με τη στάση της Ε.Ε. απέναντι στην πλατφόρμα X.

Αυτές οι προειδοποιήσεις αναμένεται να εξεταστούν προσεκτικά, καθώς η Κομισιόν προχωρά στη διερεύνηση της X, την οποία ο πρώην Επίτροπος Ψηφιακής Πολιτικής, Τιερί Μπρετόν, κατηγόρησε για παραβίαση του ευρωπαϊκού ψηφιακού κανονισμού. Το επόμενο βήμα θα είναι κρίσιμο, καθώς η Ε.Ε. καλείται να ισορροπήσει ανάμεσα στην προστασία της ασφάλειας στο διαδίκτυο και την προάσπιση της ελευθερίας του λόγου.

H ευρωπαϊκή ασφάλεια και οι τεράστιες επενδύσεις

Καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση προετοιμάζεται για ένα μέλλον όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επενδύουν λιγότερο στο ΝΑΤΟ και ίσως μειώσουν τη στήριξή τους προς την Ουκρανία, οι συζητήσεις για την οικονομική ευθύνη της ασφάλειας εντός της Ένωσης εντείνονται.

Η ανάληψη μεγαλύτερης ευθύνης για την ευρωπαϊκή ασφάλεια συνεπάγεται τεράστιες επενδύσεις, ειδικά για χώρες που δεν είναι συνηθισμένες σε μεγάλες αμυντικές δαπάνες. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει ήδη αναδείξει την ανάγκη για επενδύσεις ύψους 500 δισεκατομμυρίων ευρώ με στόχο την ενίσχυση της στρατιωτικής βιομηχανίας της Ε.Ε. Το μεγάλο πρόβλημα, όμως, είναι η εξεύρεση αυτών των πόρων, την ώρα που οι μεγαλύτερες ευρωπαϊκές οικονομίες δυσκολεύονται και οι απαιτήσεις για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης και της ανταγωνιστικότητας αυξάνονται.

Παράλληλα, διαφωνίες υπάρχουν και για το πώς θα χρησιμοποιηθούν τα ευρωπαϊκά κονδύλια άμυνας. Χώρες όπως η Γαλλία πιέζουν για τη στήριξη της εγχώριας παραγωγής, υποστηρίζοντας ότι η Ευρώπη πρέπει να επενδύσει σε δικά της αμυντικά συστήματα ώστε να αναβιώσει μια βιομηχανία που συρρικνώθηκε μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Από την άλλη, υπάρχει η ανάγκη τα συστήματα όπλων να αποκτώνται γρήγορα και αποδοτικά, χωρίς να αποκλείονται επιλογές από το εξωτερικό, κάτι που θα μπορούσε να ενοχλήσει την Ουάσινγκτον.

Μπορεί να επιτευχθεί μία ανταγωνιστική ευρωπαϊκή οικονομία με πράσινους στόχους;

Η Συμφωνία για τη Καθαρή Βιομηχανία υπόσχεται να αποτελέσει μία από τις πιο καθοριστικές νομοθετικές πρωτοβουλίες της επόμενης Ευρωπαϊκής Επιτροπής – παρόλο που το περιεχόμενό της παραμένει ασαφές.

Ο στόχος, σύμφωνα με την Κομισιόν, είναι να ενισχυθούν οι επενδύσεις σε καθαρές τεχνολογίες και σε ενεργοβόρους τομείς, ώστε να διατηρηθεί η ευρωπαϊκή οικονομία ανταγωνιστική χωρίς να παραβλεφθούν οι πράσινοι στόχοι της Ένωσης.

Όμως, το «πώς» θα γίνει αυτό παραμένει άγνωστο, καθώς τα κράτη-μέλη δείχνουν απροθυμία να δεσμεύσουν τους απαραίτητους πόρους.

Μέχρι στιγμής, το μόνο εργαλείο που η Κομισιόν έχει προτείνει επίσημα είναι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανταγωνιστικότητας. Ωστόσο, το ευρύ πεδίο εφαρμογής του υποδηλώνει ότι ο τομέας της καθαρής τεχνολογίας θα πρέπει να ανταγωνιστεί άλλους κεφαλαιοβόρους τομείς, όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η εξερεύνηση του διαστήματος, για να εξασφαλίσει την αναγκαία χρηματοδότηση.

Όλα αυτά δείχνουν πως η  ΕΕ αναμένεται να βρεθεί μπροστά σε ένα δύσκολο σταυροδρόμι, που πρέπει να συνδυάσει τις φιλόδοξες πράσινες πολιτικές με τη διασφάλιση χρηματοδότησης, σε μια περίοδο αυξημένων προκλήσεων.