Οι τελευταίες ώρες του Άσαντ στη Συρία κι η παραπλάνηση πριν τη φυγή στη Ρωσία

Ο Μπασάρ αλ-Άσαντ κράτησε μυστικά τα σχέδιά του να διαφύγει από τη Συρία, καθώς η εξουσία του κατέρρεε. Ούτε οι αξιωματούχοι, ούτε καν οι στενοί συγγενείς του δεν είχαν ιδέα για τις προθέσεις του. Σύμφωνα με πάνω από δώδεκα άτομα που γνωρίζουν τα γεγονότα και μιλούν στο Reuters, τους παραπλάνησε ή τους άφησε στο σκοτάδι.

Λίγες ώρες πριν διαφύγει στη Μόσχα, ο Άσαντ διαβεβαίωσε σε συνάντηση περίπου 30 στρατιωτικών και επικεφαλής της ασφαλείας στο υπουργείο Άμυνας ότι η ρωσική στρατιωτική βοήθεια ήταν καθ’ οδόν και προέτρεψε τις επίγειες δυνάμεις να αντέξουν. Σύμφωνα με διοικητή που παρευρέθηκε στη σύσκεψη και μίλησε ανώνυμα, η δήλωση αυτή ήταν μέρος της προσπάθειάς του να κρατήσει την ψυχραιμία των δυνάμεών του λίγο πριν τη φυγή του.

Κανείς από το πολιτικό προσωπικό δεν είχε αντιληφθεί τα σχέδια του Άσαντ. Το Σάββατο, είπε στον διευθυντή του προεδρικού γραφείου ότι, αφού τελειώσει τη δουλειά, θα επέστρεφε σπίτι του, αλλά αντ’ αυτού κατευθύνθηκε προς το αεροδρόμιο, σύμφωνα με στενό συνεργάτη του.

Παράλληλα, τηλεφώνησε στη σύμβουλο επικοινωνίας του, Μπουθάινα Σααμπάν, ζητώντας της να πάει στο σπίτι του για να ετοιμάσουν έναν λόγο. Όταν εκείνη έφτασε, διαπίστωσε ότι δεν ήταν κανείς εκεί.

«Ο Άσαντ δεν έκανε ούτε μια τελευταία αντίσταση. Δεν συσπείρωσε ούτε τους δικούς του στρατιώτες», δήλωσε ο Ναδίμ Χούρι, εκτελεστικός διευθυντής του περιφερειακού think tank Arab Reform Initiative. «Άφησε τους υποστηρικτές του να αντιμετωπίσουν μόνοι τους τη μοίρα τους».

Το Reuters δεν κατάφερε να επικοινωνήσει με τον Μπασάρ αλ-Άσαντ στη Μόσχα, όπου του έχει χορηγηθεί πολιτικόάσυλο. Ωστόσο, μαρτυρίες 14 ατόμων που γνωρίζουν τις τελευταίες του ημέρες και ώρες στην εξουσία αποκαλύπτουν την εικόνα ενός ηγέτη που αναζητούσε απεγνωσμένα εξωτερική στήριξη για να παρατείνει την 24ετή κυριαρχία του, προτού στραφεί στην εξαπάτηση και τη μυστικότητα για να οργανώσει τη διαφυγή του από τη Συρία, νωρίς το πρωί της Κυριακής.

Οι περισσότερες από τις πηγές, που περιλαμβάνουν συνεργάτες του στενού του κύκλου, περιφερειακούς διπλωμάτες, πηγές ασφαλείας και υψηλόβαθμους Ιρανούς αξιωματούχους, ζήτησαν να διατηρηθεί η ανωνυμία τους για να μιλήσουν ελεύθερα για ευαίσθητα θέματα.

Ο Μπασάρ αλ-Άσαντ δεν ενημέρωσε ούτε τον νεότερο αδελφό του, Μαχέρ, διοικητή της ελίτ 4ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας του στρατού, για το σχέδιο διαφυγής του, σύμφωνα με τρεις συνεργάτες του. Ο Μαχέρ, σύμφωνα με μία από τις πηγές, διέφυγε με ελικόπτερο στο Ιράκ και στη συνέχεια στη Ρωσία.

Ο Μπασάρ αλ-Άσαντ διέφυγε από τη Δαμασκό την προηγούμενη Κυριακή (8/12), με πτήση που πραγματοποιήθηκε υπό απόλυτη μυστικότητα, καθώς το αεροσκάφος του πετούσε με τον πομπό του απενεργοποιημένο, σύμφωνα με δύο περιφερειακούς διπλωμάτες. Η απόδρασή του έγινε ενώ οι αντάρτες εισέβαλαν στην πρωτεύουσα, σηματοδοτώντας το τέλος της 24χρονης κυριαρχίας του και της μισού αιώνα εξουσίας της οικογένειάς του. Παράλληλα, η ξαφνική αυτή εξέλιξη έβαλε ένα απότομο τέλος στον εμφύλιο πόλεμο, που είχε ξεκινήσει από το 2011.

Ο Άσαντ πέταξε προς τη ρωσική αεροπορική βάση Χμεϊμίμ, στην παραλιακή πόλη της Λατάκιας, και από εκεί συνέχισε προς τη Μόσχα. Εκεί τον περίμεναν ήδη η σύζυγός του Άσμα και τα τρία τους παιδιά, σύμφωνα με τρεις πρώην στενούς συνεργάτες του και έναν υψηλόβαθμο περιφερειακό αξιωματούχο.

Βίντεο που αναρτήθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από αντάρτες και πολίτες, οι οποίοι εισήλθαν στο προεδρικό συγκρότημα μετά τη φυγή του, δείχνουν σημάδια μιας βιαστικής απόδρασης. Μαγειρεμένο φαγητό είχε μείνει πάνω στη φωτιά, ενώ δεν είχε πάρει μαζί του ούτε προσωπικά αντικείμενα, όπως οικογενειακά άλμπουμ φωτογραφιών.

Καμία στρατιωτική παρέμβαση από Ρωσία και Ιράν

Ο Σύρος ηγέτη τις ημέρες πριν από τη φυγή του, αναζητούσε βοήθεια από διάφορες πλευρές σε μια απέλπιδα προσπάθεια να διατηρήσει την εξουσία και να εξασφαλίσει την ασφάλειά του, σύμφωνα με μαρτυρίες που συνέλεξε το Reuters.

Ωστόσο, αυτή η βοήθεια δεν ήρθε ούτε από τη Ρωσία, η οποία το 2015 είχε αλλάξει την πορεία του εμφυλίου πολέμου υπέρ του Άσαντ, ούτε από τον άλλο ισχυρό του σύμμαχο, το Ιράν.

Ο Άσαντ επισκέφθηκε τη Μόσχα στις 28 Νοεμβρίου, μία ημέρα μετά την επίθεση των ανταρτών στη βόρεια επαρχία του Χαλεπίου και την ταχύτατη προέλασή τους στη χώρα. Ωστόσο, οι εκκλήσεις του για στρατιωτική παρέμβαση αγνοήθηκαν από το Κρεμλίνο, που δεν ήταν διατεθειμένο να εμπλακεί, όπως ανέφεραν τρεις περιφερειακοί διπλωμάτες.

Ο Χαντί αλ-Μπάχρα, επικεφαλής της κύριας συριακής αντιπολίτευσης στο εξωτερικό, δήλωσε ότι ο Άσαντ δεν μετέφερε την πραγματική κατάσταση στους συνεργάτες του στη Συρία, επικαλούμενος πηγή από τον στενό κύκλο του Άσαντ και έναν περιφερειακό αξιωματούχο. «Είπε στους διοικητές και τους συνεργάτες του, μετά το ταξίδι του στη Μόσχα, ότι έρχεται στρατιωτική υποστήριξη», πρόσθεσε ο Μπάχρα. «Τους έλεγε ψέματα. Το μήνυμα που έλαβε από τη Μόσχα ήταν αρνητικό».

Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, δήλωσε στους δημοσιογράφους την Τετάρτη ότι η Ρωσία είχε καταβάλει μεγάλη προσπάθεια για τη σταθεροποίηση της Συρίας στο παρελθόν, αλλά η προτεραιότητά της τώρα είναι η σύγκρουση στην Ουκρανία.

Τέσσερις ημέρες μετά από αυτό το ταξίδι, στις 2 Δεκεμβρίου, ο Ιρανός Υπουργός Εξωτερικών, Αμπάς Αραγτσί, συναντήθηκε με τον Άσαντ στη Δαμασκό. Μέχρι τότε, οι αντάρτες της ισλαμιστικής ομάδας Hayat Tahrir al-Sham (HTS) είχαν καταλάβει τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Συρίας, το Χαλέπι, και προχωρούσαν νότια, καθώς οι κυβερνητικές δυνάμεις κατέρρεαν.

Ο Άσαντ ήταν εμφανώς ανήσυχος κατά τη συνάντηση και παραδέχτηκε ότι ο στρατός του ήταν υπερβολικά αποδυναμωμένος για να οργανώσει αποτελεσματική αντίσταση, σύμφωνα με ανώτερο Ιρανό διπλωμάτη που μίλησε στο Reuters.

Ωστόσο, ο Άσαντ δεν ζήτησε από την Τεχεράνη να στείλει δυνάμεις στη Συρία, σύμφωνα με δύο ανώτερους Ιρανούς αξιωματούχους, οι οποίοι δήλωσαν ότι κατανοούσε πως το Ισραήλ θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει οποιαδήποτε τέτοια παρέμβαση ως αφορμή για να στοχεύσει ιρανικές δυνάμεις στη Συρία ή ακόμη και το ίδιο το Ιράν.

Το Κρεμλίνο και το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών αρνήθηκαν να σχολιάσουν το θέμα, ενώ το ιρανικό υπουργείο Εξωτερικών δεν ήταν άμεσα διαθέσιμο για σχολιασμό.

Ο Άσαντ αντιμέτωπος με το αναπόφευκτο της πτώσης του

Αφού εξάντλησε όλες τις επιλογές του, ο Μπασάρ αλ-Άσαντ αποδέχτηκε τελικά το αναπόφευκτο της πτώσης του και αποφάσισε να εγκαταλείψει τη Συρία, τερματίζοντας τη δυναστεία της οικογένειάς του, που ξεκίνησε το 1971.

Τρία μέλη του στενού κύκλου του Άσαντ ανέφεραν ότι αρχικά επιθυμούσε να ζητήσει άσυλο στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, καθώς οι αντάρτες καταλάμβαναν το Χαλέπι και τη Χομς και προέλαυναν προς τη Δαμασκό. Ωστόσο, τα Εμιράτα απέρριψαν το αίτημά του, φοβούμενα διεθνή αντίδραση για την υποδοχή μιας προσωπικότητας που υπόκειται σε κυρώσεις των ΗΠΑ και της Ε.Ε. για τη φερόμενη χρήση χημικών όπλων κατά την καταστολή ανταρτών — κατηγορίες που ο Άσαντ έχει απορρίψει ως κατασκευασμένες.

Η κυβέρνηση των Εμιράτων δεν απάντησε άμεσα σε αίτημα σχολιασμού.

Παρά την απροθυμία της Μόσχας να παρέμβει στρατιωτικά, η Ρωσία δεν ήταν διατεθειμένη να εγκαταλείψει τον Άσαντ, σύμφωνα με Ρώσο διπλωμάτη που μίλησε ανώνυμα.

Ο Ρώσος Υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, ηγήθηκε διπλωματικής προσπάθειας για την εξασφάλιση της ασφάλειας του Άσαντ. Σύμφωνα με δύο περιφερειακούς αξιωματούχους, ο Λαβρόφ συνεργάστηκε με την Τουρκία και το Κατάρ, αξιοποιώντας τις επαφές τους με την HTS, για να διασφαλίσει τη διαφυγή του Άσαντ στη Ρωσία.

Το Κατάρ και η Τουρκία προχώρησαν σε συμφωνίες με την HTS για να διευκολύνουν τη διαφυγή του Άσαντ, ανέφεραν τρεις πηγές, παρά τις επίσημες δηλώσεις και των δύο χωρών ότι δεν έχουν επαφές με την HTS, η οποία έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική οργάνωση από τις ΗΠΑ και τον ΟΗΕ.

Η Μόσχα συντόνισε επίσης με γειτονικά κράτη για να διασφαλίσει ότι το ρωσικό αεροπλάνο που έφευγε από τον συριακό εναέριο χώρο με τον Άσαντ δεν θα αναχαιτιζόταν ή θα γινόταν στόχος, σύμφωνα με τρεις πηγές.

Το Υπουργείο Εξωτερικών του Κατάρ δεν απάντησε άμεσα σε ερωτήσεις για τη διαφυγή του Άσαντ, ενώ το Reuters δεν κατάφερε να επικοινωνήσει με την HTS για σχόλια. Ένας Τούρκος κυβερνητικός αξιωματούχος δήλωσε ότι δεν υπήρξε ρωσικό αίτημα για χρήση του τουρκικού εναέριου χώρου για την πτήση του Άσαντ, αλλά δεν σχολίασε εάν η Άγκυρα συνεργάστηκε με την HTS για να διευκολύνει τη διαφυγή.

Ο τελευταίος πρωθυπουργός του Άσαντ, Μοχάμεντ Τζαλάλι, ανέφερε ότι μίλησε τηλεφωνικά με τον τότε πρόεδρο το Σάββατο το βράδυ στις 10:30 μ.μ. «Στην τελευταία μας συνομιλία, του είπα πόσο δύσκολη ήταν η κατάσταση και ότι υπήρχε τεράστια μετακίνηση (ανθρώπων) από τη Χομς προς τη Λατάκια … ότι υπήρχε πανικός και τρόμος στους δρόμους», είπε στο Al Arabiya TV αυτή την εβδομάδα.

«Μου απάντησε: “Αύριο, θα δούμε”», πρόσθεσε ο Τζαλάλι. «Το “αύριο, αύριο” ήταν το τελευταίο πράγμα που μου είπε».

Ο Τζαλάλι προσπάθησε να καλέσει ξανά τον Άσαντ τα ξημερώματα της Κυριακής, αλλά δεν έλαβε καμία απάντηση.