ΟΗΕ: Τι είναι το ψήφισμα 377Α – Μπορεί να σταματήσει τον πόλεμο στη Γάζα;

Το βέτο των ΗΠΑ την Παρασκευή (8/12) κατά του προτεινόμενου ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ που ζητούσε άμεση κατάπαυση του πυρός στη Γάζα προκάλεσε έντονη συζήτηση και έκκληση για δράση ώστε να χρησιμοποιηθεί ένα σπάνιο ψήφισμα των Ηνωμένων Εθνών στις προσπάθειες να σταματήσουν οι επιθέσεις του Ισραήλ στη Γάζα, που αφήνει πίσω του δεκάδες χιλιάδες νεκρούς.

Η Αίγυπτος και η Μαυριτανία επικαλέστηκαν τη Δευτέρα το ψήφισμα 377A (V) για να ζητήσουν έκτακτη συνεδρίαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ την Τρίτη (12/12). Το ψήφισμα αναφέρει ότι εάν το Συμβούλιο Ασφαλείας δεν είναι σε θέση να εκπληρώσει την πρωταρχική του ευθύνη για τη διατήρηση της παγκόσμιας ειρήνης λόγω έλλειψης ομοφωνίας, η ΓΣ του ΟΗΕ μπορεί να παρέμβει.

Όμως οι συστάσεις της ΓΣ του ΟΗΕ είναι νομικά μη δεσμευτικές, πράγμα που σημαίνει ότι οι προτάσεις της μπορούν να αγνοηθούν χωρίς συνέπειες. Το Ισραήλ έχει αγνοήσει αρκετές δεσμευτικές αποφάσεις του ΟΗΕ στο παρελθόν, κυρίως χάρη στη διπλωματική υποστήριξη της Ουάσινγκτον.

Το Al Jazeera αναλύει τη δυναμική που υπάρχει με την ενεργοποίηση του ψηφίσματος, θυμίζει την ιστορία του και εξηγεί το κατά πόσο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να παρακαμφθεί το βέτο των ΗΠΑ και να σταματήσει ο καταστροφικός πόλεμος που έχει σκοτώσει περισσότερους από 18.000 Παλαιστίνιους από τις 7 Οκτωβρίου.

Τι είναι το ψήφισμα 377Α (V)

Σύμφωνα με το ψήφισμα 377Α (V) της Γενικής Συνέλευσης του 1950, ευρέως γνωστό ως «Ένωση για την Ειρήνη», εάν το Συμβούλιο Ασφαλείας δεν είναι σε θέση να δράσει λόγω της έλλειψης ομοφωνίας μεταξύ των πέντε μόνιμων μελών του που ασκούν βέτο, η Συνέλευση έχει την εξουσία να κάνει συστάσεις προς τα μέλη του ΟΗΕ για συλλογικά μέτρα για τη διατήρηση ή την αποκατάσταση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας.

Εξουσιοδοτεί τη Γενική Συνέλευση, πρώτον, να συγκαλέσει συνεδρίαση μέσω του γενικού γραμματέα. Η συνέλευση προορίζεται να διατυπώνει συστάσεις προς τα μέλη για συλλογικά μέτρα, συμπεριλαμβανομένης “της χρήσης ένοπλης βίας, όταν αυτό είναι απαραίτητο”.

Τουλάχιστον ένα μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ ή μια ομάδα μελών της Γενικής Συνέλευσης θα πρέπει να είναι υπέρ της σύγκλησης του ψηφίσματος για να τεθεί σε ισχύ.

Πώς προέκυψε το ψήφισμα

Η ιδέα να προβλεφθούν πρόσθετες εξουσίες για τον Γενικό Γραμματέα ώστε να μπορέσει ενδεχομένως να βγει από ένα αδιέξοδο υιοθετήθηκε ως αποτέλεσμα του πολέμου της Κορέας το 1950, κατά τον οποίο η Βόρεια Κορέα εισέβαλε στον νότιο γείτονά της μετά από χρόνια εχθροπραξιών μεταξύ των δύο χωρών.

Εκείνη την εποχή, η πρώην Σοβιετική Ένωση εμπόδιζε κάθε απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας να σταματήσει τον πόλεμο, οδηγώντας στην υιοθέτηση του ψηφίσματος 377 (V) στις 3 Νοεμβρίου 1950.

Αυτό έγινε αφού οι ΗΠΑ κατάφεραν να εξασφαλίσουν την υποστήριξη της ιδέας ότι η Γενική Συνέλευση έπρεπε να εξουσιοδοτηθεί για να ενισχύσει τις δυνατότητές της στην προστασία της παγκόσμιας ασφάλειας.

Πού έχει χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν

Το ψήφισμα δεν χρησιμοποιείται ευρέως, αλλά είναι γνωστό ότι έχει χρησιμοποιηθεί αρκετές φορές κατά τη διάρκεια των πςερασμένων δεκαετιών για να βοηθήσει στην επίλυση διαφόρων συγκρούσεων, συμπεριλαμβανομένης της κρίσης του Κονγκό το 1960, της σύγκρουσης μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν το 1971 και της σοβιετικής κατοχής του Αφγανιστάν το 1980.

Ένα κρίσιμο στοιχείο του ψηφίσματος είναι ότι προβλέπει ότι η Γενική Συνέλευση μπορεί, αν το κρίνει σκόπιμο, να συστήσει τη χρήση βίας. Υπό αυτή την έννοια, το ψήφισμα έχει εφαρμοστεί μόνο μία φορά – στην κρίση της Κορέας.

Το ψήφισμα 377Α χρησιμοποιήθηκε για τη σύγκληση έκτακτης συνόδου της Γενικής Συνέλευσης το 1951 λόγω έλλειψης συναίνεσης μεταξύ των μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας. Αυτό οδήγησε στην υιοθέτηση του ψηφίσματος 498 (V) του ΟΗΕ, το οποίο ανέφερε ότι η Κίνα είχε εμπλακεί στρατιωτικά στον πόλεμο της Κορέας.

Ήταν η πρώτη φορά που ο ΟΗΕ αντιμετώπισε ένα έθνος ως επιτιθέμενο εν μέσω πολέμου. Το ψήφισμα δεν αναφερόταν ρητά στο ψήφισμα “Ένωση για την Ειρήνη”, αλλά αντέγραψε ακριβώς το κείμενό του λέγοντας ότι το ΣΑ του ΟΗΕ είχε αποτύχει να ασκήσει αποτελεσματικά την παγκόσμια ευθύνη του λόγω της διχόνοιας μεταξύ των μελών.

Κάλεσε “όλα τα κράτη και τις αρχές να συνεχίσουν να παρέχουν κάθε βοήθεια στη δράση των Ηνωμένων Εθνών στην Κορέα”, που σήμαινε στρατιωτική βοήθεια. Δεν οδήγησε, ωστόσο, στην ανάπτυξη βίας από τον ΟΗΕ, ο οποίος είχε ζητήσει την παύση των εχθροπραξιών.

Αυτή η λειτουργία της “Ένωσης για την Ειρήνη” διαφέρει από την ειρηνευτική δύναμη του οργανισμού ή τη Δύναμη Έκτακτης Ανάγκης του ΟΗΕ (UNEF), η πρώτη από τις οποίες ιδρύθηκε το 1956 για να παρακολουθεί τη γραμμή του μετώπου μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου. Η UNEF δεν είχε πολεμική λειτουργία και προοριζόταν να εξουδετερώνει τις συγκρούσεις αποκλειστικά μέσω της παρουσίας της δύναμής της.

Οι ειρηνευτικές δυνάμεις του ΟΗΕ δραστηριοποιούνται σήμερα σε δώδεκα χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Λιβάνου, όπου παρακολουθούν την παύση των εχθροπραξιών με το Ισραήλ και εξασφαλίζουν ανθρωπιστική βοήθεια στους αμάχους μετά από αρκετές συγκρούσεις.

Μπορεί το ψήφισμα να σταματήσει τον πόλεμο στη Γάζα;

Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες θα μπορούσε δυνητικά να εξουσιοδοτηθεί να συγκαλέσει έκτακτη σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης εντός 24 ωρών, εάν υπάρξει πρόσκληση από τουλάχιστον ένα μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας ή μια ομάδα μελών της Γενικής Συνέλευσης.

Τα κράτη μέλη θα μπορούσαν στη συνέχεια να διατυπώσουν συστάσεις για συλλογική δράση, η οποία θα μπορούσε να σημαίνει την προσφυγή σε πιο ακραίες επιλογές, εφόσον συμφωνηθεί, συμπεριλαμβανομένης της στρατιωτικής δράσης.

Αλλά όλα τα ψηφίσματα και οι αποφάσεις της Γενικής Συνέλευσης είναι ακριβώς αυτό – συστάσεις. Αυτό σημαίνει ότι, σε αντίθεση με ορισμένες αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας, τα ψηφίσματα αυτά δεν είναι νομικά δεσμευτικά.

Ανεξάρτητα από αυτό, έχουν αυξηθεί οι συζητήσεις και οι εκκλήσεις στο διαδίκτυο, ώστε τα Ηνωμένα Έθνη να χρησιμοποιήσουν αυτή την εξουσία.

Οι φωνές πολλαπλασιάστηκαν μετά και την απόφαση του Γκουτέρες την Τετάρτη να επικαλεστεί το άρθρο 99 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών για να προειδοποιήσει επίσημα το Συμβούλιο Ασφαλείας ότι ο πόλεμος του Ισραήλ στη Γάζα αποτελεί πλέον παγκόσμια απειλή.

Μιλώντας στο Φόρουμ της Ντόχα την Κυριακή, ο επικεφαλής του ΟΗΕ δήλωσε ότι δεν θα εγκαταλείψει την έκκληση για ανθρωπιστική κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, παρά το βέτο της Παρασκευής.

Γιατί οι ΗΠΑ συνεχίζουν να ασκούν βέτο στην κατάπαυση του πυρός

Η Ουάσινγκτον ασκεί σταθερά βέτο σε οποιαδήποτε απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας που απαιτεί άμεση κατάπαυση του πυρός και την παροχή μεγαλύτερης ανθρωπιστικής βοήθειας στους πολιορκημένους Παλαιστίνιους.

Το τελευταίο ήρθε την Παρασκευή, όταν τα 13 εναπομείναντα από τα 15 σημερινά μέλη του ΣΑ του ΟΗΕ ψήφισαν υπέρ ενός ψηφίσματος που συνυπογράφουν άλλες 100 χώρες. Το Ηνωμένο Βασίλειο απείχε.

Αυτό οδήγησε σε ένα ακόμη αδιέξοδο τις προσπάθειες να σταματήσουν οι χερσαίες και αεροπορικές επιθέσεις του Ισραήλ που έχουν σκοτώσει σχεδόν 18.000 Παλαιστίνιους από την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου, κατά την οποία σκοτώθηκαν πάνω από 1.100 άνθρωποι στο Ισραήλ. Η Χαμάς πήρε επίσης περισσότερους από 200 αιχμαλώτους, δεκάδες από τους οποίους απελευθερώθηκαν στο πλαίσιο της συμφωνίας εκεχειρίας, με την οποία απελευθερώθηκαν επίσης εκατοντάδες Παλαιστίνιοι από τις ισραηλινές φυλακές.

Εν μέσω των αυξανόμενων επικρίσεων και των συνεχιζόμενων διαδηλώσεων σε όλο τον κόσμο, η Ουάσινγκτον υποστήριξε ότι είναι αντίθετη σε μια άμεση κατάπαυση του πυρός, διότι θα επέτρεπε στη Χαμάς να ανακάμψει και να συνεχίσει να αποτελεί απειλή για την ασφάλεια του Ισραήλ.

Η Χαμάς και άλλες παλαιστινιακές ομάδες αντίστασης έχουν πραγματοποιήσει ένοπλη εξέγερση κατά της ισραηλινής κατοχής και του αποκλεισμού δεκαετιών. Το Ισραήλ έχει επίσης κατηγορηθεί ότι εφαρμόζει μέτρα όπως η οικοδόμηση οικισμών σε παλαιστινιακά εδάφη που εμποδίζουν την υλοποίηση ενός μελλοντικού παλαιστινιακού κράτους.

Οι ΗΠΑ πιστεύουν ότι οι δικές τους πολιτικές παρεμβάσεις θα ήταν πιο αποτελεσματικές στην προσπάθειά τους να διασφαλίσουν ότι το Ισραήλ θα αποφύγει τους θανάτους αμάχων, ενώ παράλληλα θα κάνει ό,τι μπορεί για να εξασφαλίσει την απελευθέρωση των αιχμαλώτων που κρατούνται στη Γάζα και να κάνει βήματα προς τον υποστηριζόμενο από τη Δύση στόχο της “καταστροφής” της Χαμάς.

Αλλά το Ισραήλ δεν φαίνεται να έχει λάβει υπόψη του τις συμβουλές των ΗΠΑ για την προστασία των Παλαιστινίων αμάχων, με πάνω από το 80% των θυμάτων να είναι άμαχοι.