Όσα βλέπουμε, ίσως είναι μια ψευδαίσθηση – Το πείραμα

Για να εξηγήσουμε τι ακριβώς δημοσίευσαν ψυχολόγοι στο επιστημονικό περιοδικό Frontiers in Human Neuroscience, θα χρειαστεί να δείτε ξανά τη φωτογραφία από πάνω. Ή να κάνετε ένα click σε αυτό το σύνδεσμο. Σημείωση: αυτό που βλέπετε δεν είναι gif ή βίντεο. Είναι φωτογραφία.

Τώρα θα θέλαμε να απαντήσετε στην ερώτηση αν η μαύρη τρύπα που είδατε στο κέντρο μεγαλώνει όπως περνούν τα δευτερόλεπτα ή όχι.

Βλέπετε, το αντικείμενο της μελέτης ήταν να ανακαλυφθεί πώς ο εγκέφαλος και τα μάτια μας βλέπουν τον κόσμο. Η απάντηση είναι ότι θέλουμε λίγη δουλίτσα ακόμα, σε έρευνες, για να γίνει κατανοητό το φαινόμενο.

Δεν μεγαλώνει η μαύρη τρύπα

Η εντυπωσιακή οπτική ψευδαίσθηση που δημιούργησε ο ψυχολόγος του Πανεπιστήμιο Ritsumeikan στο Κόμπε της Ιαπωνίας, Akiyoshi Kitaoka ‘μπέρδεψε’ το 86% των ανθρώπων που πήραν μέρος στην έρευνα, ώστε να αντιδράσουν σαν να κινούνταν προς ένα σκοτεινό περιβάλλον. Για την ακρίβεια, οι κόρες των ματιών τους διαστάλθηκαν σαν να κατευθύνονταν στο σκοτάδι.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, όταν οι άνθρωποι βλέπουν την εικόνα, οι κόρες τείνουν να διαστέλλονται για να ‘επιτρέψουν’ την είσοδο περισσότερου φωτός. Είναι κάτι που συμβαίνει, όταν ξέρουμε πως θα μπούμε σε ένα σκοτεινό μέρος -για παράδειγμα, σε ένα τούνελ, με το αυτοκίνητο μας. Αντιθέτως, όταν εκτιθέμεθα σε άπλετο φως, ενστικτωδώς κλείνουμε τα μάτια για να περιορίσουμε την υπερβολική έκθεση.

Η ψευδαίσθηση ‘ενεργοποιείται’, ανεξάρτητα από το μέγεθος της εικόνας ή το χρώμα που έχει στο κέντρο της.

“Η αναπτυσσόμενη (διευρυνόμενη) τρύπα είναι ψευδαίσθηση υψηλής δυναμικής” όπως εξήγησε ο καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Όσλο και εκ των συγγραφέων της μελέτης, Bruno Laeng “η κυκλική κηλίδα ή η κλίση σκιάς της κεντρικής μαύρης τρύπας προκαλεί μια αξιοσημείωτη εντύπωση οπτικής ροής, σαν να κατευθυνόταν o παρατηρητής προς μια τρύπα ή μια σήραγγα.

“Στην ουσία δεν υπάρχει λόγος να αντιδράσουν οι κόρες σε αυτήν τη συνθήκη, καθώς δεν αλλάζει τίποτα στον κόσμο. Ξεκάθαρα όμως, αλλάζει στο μυαλό”.

Ο καθηγητής Kitaoka, ο οποίος έφτιαξε την εικόνα, είναι γνωστός ως δημιουργός οπτικών ψευδαισθήσεων. Είναι αυτός που έφτιαξε το περίφημο Rotating Snakes.

Nιώθετε πως η εικόνα που βλέπετε κινείται, σωστά; Είναι φωτογραφία. Όχι gif ή βίντεο. Απλά (;) ο καθηγητής Kitaoka βρήκε τρόπο να κάνει τους εγκεφάλους μας να πιστέψουν πως οι ομόκεντροι κύκλοι της εικόνας, περιστρέφονται.

Στο Asahi illusion, η μαύρη τρύπα στο κέντρο φαίνεται να είναι πιο λαμπερή από το άσπρο backround, ενώ το άσπρο είναι ίδιο παντού. Για να δοκιμάσει ο καθηγητής την αποτελεσματικότητα της νέας εικόνας, μαζί με την ομάδα του την έδειξαν σε 50 ανθρώπους που είχαν υγιή όραση, ηλικιών από 18 έως 41 χρόνων. Πέραν της συγκεκριμένης εικόνας, οι εθελοντές είδαν και άλλες -σχετικές, με άλλα χρώματα- για λίγα δευτερόλεπτα, σε οθόνη υπολογιστή.

Ένας υπέρυθρος tracker ματιού κατέγραψε τη συμπίεση και τη διαστολή των κορών των ματιών, όπως εμφανίζονταν οι εικόνες. Μετά ο κάθε μετέχων κλήθηκε να βαθμολογήσει τη δυναμική της ψευδαίσθησης -ανάλογα με το πώς την αντιλήφθηκε.

Όλοι είχαν δει και ‘κρυπτογραφημένες’ εκδόσεις της αναπτυσσόμενης τρύπας, με ίδια φωτεινότητα και ίδια χρώματα, αλλά χωρίς σχέδιο. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν πως η ψευδαίσθηση είναι πιο αποτελεσματική, όταν η τρύπα είναι μαύρη -μόνο το 14% δεν αντιλήφθηκε τη ψευδαίσθηση, σε αυτήν την ‘εκδοχή’. Το 20% δεν είδε την τρύπα, όταν είχε χρώμα.

Ο εγκέφαλος προσπαθεί να προβλέψει το μέλλον -και χάνει το παρόν

Ο επίτιμος καθηγητής νευροβιολογίας του Duke University, Dr. Dale Purves δήλωσε στους New York Times πως “η νέα μελέτη είναι έξυπνη, καθώς δείχνει μια φυσιολογική ένδειξη της απόκρισης στην αντιληπτή επέκταση του σκοταδιού. Επίσης, αντιμετωπίζει ένα θεμελιώδες πρόβλημα που έχουν όλα τα ζώα (συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων): ενώ μια κάμερα μπορεί να μετρήσει απευθείας την ποσότητα φωτός που ‘δέχεται’ “εμείς δεν έχουμε αυτήν τη φυσική συσκευή, δεν έχουμε  καμία μέτρηση του κόσμου”.

Τι έχουμε; “Ένα μάτι, συνδεδεμένο σε έναν” σχολίασε ο Dr. Laeng, “όταν το μάτι έρχεται αντιμέτωπο με μια σκηνή, ο εγκέφαλός μας αναλύει αυτό που βλέπει και δημιουργεί, κατασκευάζει ένα πιθανό σενάριο, πριν προσαρμοστεί σε αυτό.

Οι πληροφορίες που παίρνουμε από τον κόσμο είναι αρκετά απροσδιόριστες. Ο εγκέφαλος μπαίνει σε μια συνεχή λειτουργία εικασίας, γιατί πρέπει να βρούμε την καλύτερη λύση, αλλά υπάρχουν πολλές δυνατότητες για τον ίδιο τύπο εισαγωγής”.

Ψευδαισθήσεις, όπως η διαστελλόμενη τρύπα, τροφοδοτούν τη συζήτηση για το αν όλη η αντίληψη είναι, βασικά, μια ψευδαίσθηση.

“Ό,τι αντιλαμβανόμαστε δεν συνάδει με τη φυσική πραγματικότητα του κόσμου. Αυτό ισχύει για ό,τι βλέπουμε, είτε είναι μήκος γραμμής, χρώμα, φωτεινότητα. Οι οπτικές ψευδαισθήσεις βοηθούν να αποκαλυφθεί τι επιδιώκει το μάτι του μυαλού μας, επιδεικνύοντας αναντιστοιχίες μεταξύ αυτού που βλέπουμε και αυτού που πραγματικά υπάρχει εκεί έξω. Μια υπόθεση είναι ότι ο εγκέφαλος προσπαθεί να προβλέψει και να μας δείξει το μέλλον”.

Όπως γράφουν οι New York Times χρειάζεται χρόνος για ένα ερέθισμα, όπως το φως, να φτάσει στα αισθητήρια όργανα, τα οποία μετά πρέπει να το στείλουν στον εγκέφαλο, που με τη σειρά του πρέπει να επεξεργαστεί, να κατανοήσει και να κάνει κάτι με αυτές τις πληροφορίες. Και μέχρι να γίνουν όλα αυτά, ο χρόνος έχει ήδη προχωρήσει και ο κόσμος έχει αλλάξει.

Για να το ξεπεράσει αυτό, ο εγκέφαλος μπορεί να προσπαθεί συνεχώς να προβλέψει λίγο το μέλλον για να αντιληφθεί το παρόν.

“Το να βλέπεις την ψευδαίσθηση της διαστελλόμενης τρύπας δεν είναι ένα ελάττωμα, αλλά ένα χαρακτηριστικό: είναι το αποτέλεσμα της στρατηγικής του εγκεφάλου να περιηγηθεί σε έναν αβέβαιο, διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο, που πιθανότατα δημιουργήθηκε από την εξελικτική ιστορία για να βοηθήσει τελικά την ανθρωπότητα να επιβιώσει. Είναι προσαρμοστικό να προβλέπουμε το μέλλον, διαστέλλοντας τις κόρες των ματιών μας, όπως πηγαίνουμε προς κάπου όπου έχει σκοτάδι.

Στην πραγματικότητα, είναι μια πολύ φιλοσοφική ερώτηση: ζούμε σε μια εικονική πραγματικότητα, αλλά είναι μια ρεαλιστικά χρήσιμη εικονική πραγματικότητα”.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις