Παγκόσμια ημέρα κατά της θανατικής ποινής: Χώρες εκτελεστές το 2024

Κάθε 10η Οκτωβρίου από το 2002, η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Θανατικής Ποινής ενώνει το παγκόσμιο κίνημα, κινητοποιώντας τόσο πολίτες και ΜΚΟ όσο και πολιτικούς ηγέτες, προκειμένου να επιτευχθεί καθολική κατάργηση της εσχάτης των ποινών. Η ημέρα αυτή καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της Διεθνούς Αμνηστίας.

Η θανατική ποινή είναι μια απάνθρωπη και ταπεινωτική μεταχείριση ή τιμωρία που αντιπροσωπεύει την απόλυτη καταπάτηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και καταπατά τα δικαιώματα που προστατεύονται από την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Παρόλα αυτά και παρά τους αγώνες που έχουν γίνει ανά τους αιώνες για τον σεβασμό της ανθρώπινης ύπαρξης και των δικαιωμάτων της, λιγότερο ή περισσότερο “προηγμένες και πολιτισμένες” χώρες εξακολουθούν να εφαρμόζουν την θανατική ποινή.

Που ισχύει μέχρι και σήμερα η θανατική ποινή

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας το 2023:

• 12 χώρες του κόσμου έχουν καταργήσει την θανατική ποινή, 8 μερικώς, 28 στην πράξη, ενώ σε 56 διατηρείται.
• Το 2023, οι χώρες με τον υψηλότερο αριθμό εκτελέσεων ήταν η Κίνα, το Ιράν, η Σαουδική Αραβία, η Σομαλία και οι ΗΠΑ , με αυτή τη σειρά.
• Ο μεγαλύτερος εκτελεστής παραμένει η Κίνα, με τον πραγματικό αριθμό των εκτελέσεων να είναι άγνωστος, αφού οι σχετικές πληροφορίες είναι κρατικά μυστικά. Οι εκτιμήσεις, ωστόσο, θέλουν οι Κινέζοι να προέβησαν σε χιλιάδες εκτελέσεις καταδικασμένων σε θανατική ποινή (πληροφορίες αναφέρουν ότι γίνονται καθημερινά 5-6 εκτελέσεις).

• Στη χώρα μας κανένας άνθρωπος δεν έχει υποβληθεί στην «εσχάτη των ποινών» από το 1973, ενώ από το 1993 η θανατική ποινή έχει καταργηθεί και δια νόμου, εκτός από τα στρατιωτικά εγκλήματα σε περίοδο πολέμου.
• Καταγράφηκαν τουλάχιστον 2.428 θανατικές ποινές σε 52 χώρες το 2023.
• Το 2023 εκτελέστηκαν τουλάχιστον 1.153 άνθρωποι, αριθμός κατά 31% υψηλότερος συγκριτικά με το 2022.Πρόκειται για τον υψηλότερο αριθμό εκτελέσεων «που έχει καταγράψει η Διεθνής Αμνηστία εδώ και περίπου μία δεκαετία»

Κάποιες από τις χώρες που εφαρμόζουν θανατική ποινή:

ΑΣΙΑ

• Κίνα (Έχει τον υψηλότερο αριθμό εκτελέσεων στον κόσμο, αν και επίσημοι αριθμοί δεν αποκαλύπτονται)
• Ιράν (Δεύτερο μετά την Κίνα, το Ιράν πραγματοποιεί τακτικά εκτελέσεις)
• Σαουδική Αραβία (Εφαρμόζει τη θανατική ποινή, συχνά με αποκεφαλισμό)
• Βόρεια Κορέα (Γνωστή για τη χρήση της θανατικής ποινής για διάφορα αδικήματα, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής διαφωνίας)
• Ινδία (Διατηρεί τη θανατική ποινή, αν και οι εκτελέσεις είναι σπάνιες)
• Ιαπωνία (Εφαρμόζει τη θανατική ποινή, αν και σπάνια)
• Πακιστάν (Συνεχίζει να επιβάλλει θανατικές ποινές, ειδικά για κατηγορίες που σχετίζονται με την τρομοκρατία)
• Μπαγκλαντές (Εκτελεί τακτικά θανατικές ποινές για εγκλήματα όπως φόνος και τρομοκρατία)

ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΒΟΡΕΙΑ ΑΦΡΙΚΗ

• Αίγυπτος (Επιβάλλει συχνά τη θανατική ποινή, ιδίως μετά από μαζικές δίκες)
• Ιράκ (Διενεργεί τακτικά εκτελέσεις, ιδιαίτερα για αδικήματα που σχετίζονται με την τρομοκρατία)
• Υεμένη (Εκτελεί κατάδικους για φόνο, τρομοκρατία και βιασμό)

ΥΠΟΣΑΧΑΡΙΑ ΑΦΡΙΚΗ

• Νιγηρία (Αν και οι εκτελέσεις είναι σπάνιες, η θανατική ποινή εξακολουθεί να υπάρχει για εγκλήματα όπως φόνοι και ένοπλες ληστείες)
• Σομαλία (Εκτελεί θανατικές ποινές για τρομοκρατία, φόνο και προδοσία)

ΒΟΡΕΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ

• Ηνωμένες Πολιτείες (Διατηρεί τη θανατική ποινή σε ορισμένες πολιτείες)

Να σημειωθεί ότι υπάρχουν και χώρες, οι οποίες διαθέτουν νομική πρόβλεψη για την θανατική ποινή αλλά δεν έχουν πραγματοποιήσει τα τελευταία χρόνια καμία εκτέλεση (Σρι Λάνκα, Νότια Κορέα, Ταϊλάνδη, Μυανμάρ, Γκάνα, Κένυα, Λευκορωσία). Παράλληλα, υπάρχουν και δυο χώρες (Ισραήλ, Καζακστάν) οι οποίες διατηρούν την εσχάτη των ποινών αλλά μόνο για συγκεκριμένα αδικήματα, όπως εγκλήματα πολέμου, τρομοκρατία ή στρατιωτικά αδικήματα.

Μέθοδοι θανάτωσης

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας το 2023, οι τρόποι εφαρμογής της θανατικής ποινής είναι οι εξής:

• Αποκεφαλισμός (Σαουδική Αραβία)
• Κρεμάλα (Μπαγκλαντές, Αίγυπτος, Ιράν, Ιράκ, Κουβέιτ, Σιγκαπούρη, Συρία)
• Θανατηφόρα ένεση (Κίνα, ΗΠΑ, Βιετνάμ)
• Πυροβολισμός (Αφγανιστάν, Κίνα, Βόρεια Κορέα, Παλαιστίνη, Σομαλία, Υεμένη)

Το 2024 στην Αλαμπάμα των ΗΠΑ θανατοποινίτης εκτελέστηκε για πρώτη φορά με αέριο άζωτο, διαδικασία που διήρκησε 22 λεπτά, με τον ΟΗΕ να έχει εκφράσει την ανησυχία του ότι ενδέχεται να συνιστά “βασανιστήριο” για τον κρατούμενο. Το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ και το εφετείο αρνήθηκαν να εμποδίσουν αυτό που οι δικηγόροι του θανατοποινίτη αποκάλεσαν “σκληρή και ασυνήθιστη” τιμωρία, δίνοντας στην Αλαμπάμα περιθώριο 30 ωρών για να πραγματοποιήσει την εκτέλεση. Ακόμη δύο πολιτείες των ΗΠΑ ενέκριναν τη χρήση αζώτου επειδή τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται πιο συχνά σε θανατηφόρες ενέσεις έχουν γίνει δυσεύρετα.

Η πρώτη καταγεγραμμένη εφαρμογή θανατικής ποινής

Η θανατική ποινή έχει τις ρίζες της βαθιά στην ανθρώπινη ιστορία και εκτιμάται ότι εφαρμοζόταν από τις πρώτες μορφές κοινωνίας. Η χρησιμότητάς της ωστόσο προβλημάτιζε ανέκαθεν.

Οι πρώτοι καθιερωμένοι νόμοι περί θανατικής ποινής χρονολογούνται από τον δέκατο όγδοο αιώνα π.Χ. στον Κώδικα του Βασιλιά Χαμαουράμπι της Βαβυλώνας, ο οποίος κωδικοποίησε τη θανατική ποινή για 25 διαφορετικά εγκλήματα, σύμφωνα με το deathpenalty.info. Οι πρώτες συνήθεις μέθοδοι εκτέλεσης περιλάμβαναν τη σταύρωση, τον πνιγμό, τον ξυλοδαρμό μέχρι θανάτου και το κάψιμο. 

Tο πρώτο πρόσωπο που εκτελείται βάσει επίσημης νομοθεσίας τοποθετείται στην αρχαία Ελλάδα και είναι ο Σωκράτης το 399 π.Χ. Ο Σωκράτης θεωρείται από τις πρώτες γνωστές προσωπικότητες που καταδικάστηκαν σε θάνατο, πίνοντας κώνειο για δήθεν διαφθορά της νεολαίας και ασέβεια.

Η ΠΡΩΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ 

Η πρώτη γυναίκα που εκτελέστηκε ήταν η Υπατία της Αλεξάνδρειας (415 μ.Χ.). Αν και δεν εκτελέστηκε βάσει επίσημων νομικών δομών, η Υπατία, φιλόσοφος και μαθηματικός, δολοφονήθηκε βάναυσα από έναν όχλο, τον οποίο ορισμένοι θεωρούν ως μια μορφή δολοφονίας που εγκρίνεται από το κράτος λόγω της επιρροής και των ιδεών της. Στη σύγχρονη ιστορία, μία από τις πρώτες καταγεγραμμένες εκτελέσεις γυναίκας βάσει του επίσημου νόμου συνέβη στην Αγγλία τον 16ο αιώνα. Η Alice Arden εκτελέστηκε το 1551 με την κατηγορία της συνωμοσίας για την δολοφονία του άντρα της.

Στην Ελλάδα η πρώτη γυναίκα που εκτελέστηκε ήταν η Σταυρούλα Γκοβούση στις 27 Αυγούστου του 1960 στο Λεωνίδιο. Η Σταυρούλα Γκοβούση, αφού ξυλοκόπησε μέχρι θανάτου την έγκυο νύφη της την πέταξε στο πηγάδι, καθώς πίστευε ότι διατηρούσε εξωσυζυγικές σχέσεις. 

Οι γυναίκες, ιστορικά, δεν τιμωρούνται με τον ίδιο ρυθμό με τους άνδρες. Διαπράττουν πολύ λιγότερους φόνους από τους άνδρες και συχνά τα θύματα είναι συγγενείς ή γνωστοί. Από την πρώτη γυναίκα που εκτελέστηκε στις ΗΠΑ, την Τζέιν Τσάμπιον, η οποία απαγχονίστηκε στο Τζέιμς Σίτι της Βιρτζίνια το 1632, μέχρι σήμερα, οι γυναίκες αποτελούν μόνο το 3% περίπου των εκτελέσεων στις ΗΠΑ. Στη σύγχρονη εποχή της θανατικής ποινής, το ποσοστό αυτό έχει συρρικνωθεί στο 1% περίπου των εκτελέσεων. Μόνο 18 γυναίκες έχουν εκτελεστεί από τότε που επιβλήθηκε η θανατική ποινή στις ΗΠΑ το 1976, σύμφωνα με τα στοιχεία του deathpenalty.info.

Πόλεμος κατά των ναρκωτικών, πόλεμος κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Εν αναμονή της πλήρους κατάργησής του, το διεθνές δίκαιο για τα ανθρώπινα δικαιώματα περιορίζει την επιβολή της θανατικής ποινής στα «σοβαρότερα εγκλήματα». Αυτός ο περιορισμός σύμφωνα με την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, αναφέρεται μόνο σε σκόπιμη δολοφονία και αποκλείει κατηγορηματικά αδικήματα που σχετίζονται με τα ναρκωτικά.

Ανησυχητικά, κατά παράβαση αυτής της σαφούς απαγόρευσης, 36 (ενδεικτικά Σαουδική Αραβία, Ιράν, Σιγκαπούρη) χώρες εξακολουθούν να διατηρούν τη θανατική ποινή σύμφωνα με το νόμο για την τιμωρία αδικημάτων που σχετίζονται με τα ναρκωτικά. Η Διεθνής Αμνηστία έχει καταγράψει περισσότερες από 700 εκτελέσεις για αυτά τα εγκλήματα κατά την πενταετία 2018-2022. Ο αριθμός των εκτελέσεων που σχετίζονται με τα ναρκωτικά για το 2022 (325) αντιπροσώπευε το 37% του γνωστού παγκόσμιου συνόλου και υπερδιπλασίασε τον αντίστοιχο αριθμό για το 2021 (134).

Τα επιχειρήματα των παγκόσμιων οργανισμών

Είναι γεγονός, ότι όταν αποκαλύπτεται ένα πραγματικά αποτρόπαιο έγκλημα, υπάρχουν πάντα κάποιοι που μνημονεύουν την θανατική ποινή ισχυριζόμενοι ότι είναι η μόνη τιμωρία που αξίζει σε κάποιον που διαπράττει ειδεχθή εγκλήματα. Τρανό παράδειγμα αποτελεί η υπόθεση Diddy που έχει συγκλονίσει τον πλανήτη και όχι άδικα, με πολλούς χρήστες του διαδικτύου να εκφράζουν δημόσια την κατακριτέα, κατά τα ανθρώπινα δικαιώματα, άποψή τους.

Το θέμα είναι αρχικά ποιος δικαστής είναι κατάλληλος για να αποφασίσει την αφαίρεση μιας ανθρώπινης ζωής και σε δεύτερο επίπεδο έρχεται το ερώτημα του αν αξίζει απέναντι στην απανθρωπιά, να αντιδράς με απανθρωπιά.

Σύμφωνα με την International Commission Against Death Penalty ο βασικότερος λόγος για την κατάργηση της εσχάτης των ποινών είναι ο κίνδυνος εκτέλεσης αθώων. Παράλληλα, αναφέρεται ότι η θανατική ποινή χρησιμοποιείται συχνά με δυσανάλογο τρόπο εις βάρος των μειονοτήτων και η εφαρμογή της σε πολλές περιπτώσεις αποτελεί πολιτικό εργαλείο. Σίγουρα δεν αποτρέπει ουσιαστικά το έγκλημα και σαφέστατα είναι ασυμβίβαστη με τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια.