Πωλ Ισαάκ Χάγουελ: Τι σημαίνει για εμένα το Ολοκαύτωμα

27 Ιανουαρίου 1945. Μια στιγμή στην αιωνιότητα. Τι είναι όμως, το τέλος ή η αρχή; Τα Ηνωμένα Έθνη επέλεξαν την ημερομηνία απελευθέρωσης του Στρατοπέδου Συγκέντρωσης και Εξόντωσης Άουσσβιτς και Μπιρκενάου ως Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων Ολοκαυτώματος είτε από γενοκτονικές εκφάνσεις είτε από φρικαλέες σφαγές και εξοντώσεις αμάχων ή αιχμαλώτων από το Μεγάλο Γερμανικό Ράιχ και τους συμμάχους και συνεργάτες του. Ως τέτοια θύματα νοούνται στην χώρα μας οι δολοφονηθέντες κάτοικοι όπως του Διστόμου, Καλαβρύτων, Δομενικό, Κομμενό κ.ά., όλοι όσοι πέθαναν από την τρομερή πείνα, και όλοι όσοι δολοφονήθηκαν με τον ένα ή άλλο τρόπο. Επίσης οι περίπου 67.000 Ιουδαίοι Έλληνες, οι μοναδικοί Έλληνες στην υπέρ-πενταχιλιετή ιστορία του τόπου, οι οποίοι εκτοπίστηκαν για να δολοφονηθούν αλλού!

Ίσως η ιστορική διαδρομή του Λεών Χάγουελ μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τα συμβάντα και το τι πρέπει (και πως) να τιμούμε την ημέρα αυτή κάθε χρόνο. Το κυριότερο ίσως είναι τι μαθήματα ή/και παρακαταθήκες άφησε και αφήνει αενάως, ακόμη και εν τη απουσία του από τον κόσμο τούτο πλέον, αν μη τι άλλο σε εμένα τον γιό του.

Ο Λεών γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη την 26 Οκτωβρίου 1912, την ημέρα που εισήλθε, απελευθερωτής, ο Ελληνικός Στρατός. Ήταν το δεύτερο παιδί μιας οικογένειας με τέσσερα αγόρια και ένα κορίτσι, την θεία μου Ματίλντα. Ο παππούς μου Αλμπέρτος ήταν επιπλοποιός και είχε κατασκευάσει τα έπιπλα του Στρατηγού Χατζηανέστη. Ο Λεών υπηρέτησε στο Στρατό για δυο χρόνια θητεία. Είχε κάνει εμπορικές σπουδές και δούλευε ως υπάλληλος λογιστής. Με την κήρυξη του Ιταλό Ελληνικού πολέμου επιστρατεύτηκε όπως ήταν αναμενόμενο και έλαβε μέρος στην εκστρατεία και στις μάχες στο Αλβανικό μέτωπο. Τραυματίστηκε ελαφρά στο χέρι από θραύσμα χειροβομβίδας. Ήταν ένας από τους πάνω από 11000 Έλληνες στρατιώτες και αξιωματικούς Ιουδαϊκής θρησκευτικής καταγωγής. Είναι τραγικά ειρωνικό ότι, και με τη συμβολή τόσων στρατιωτών Ιουδαίων Ελλήνων, η χώρα μας κατατρόπωσε τους Ιταλούς με το γνωστό αποτέλεσμα της τελικής κατοχής της χώρας από τους Γερμανούς οι οποίοι προσέτρεξαν να βοηθήσουν τους Ιταλούς συμμάχους τους. Η τύχη των Ιουδαίων Ελλήνων είχε σφραγιστεί. Ο ένοχος; Η Ιταλία που επιτέθηκε στην ουδέτερη Ελλάδα.

Ο Λεών συνεχίζει και δουλεύει όσο και όπως επιτρέπουν οι συνθήκες της βάρβαρης κατοχής. Δεν χρειάζεται περαιτέρω ανάπτυξη το τι σήμαινε Γερμανική κατοχή της Θεσσαλονίκης, κυρίως τα πρώτα δυο χρόνια. Στο κάλεσμα συγκέντρωσης της 11 Ιουλίου 1942 στην Πλατεία Ελευθερίας (άλλη ειρωνεία η ονομασία της) εγγράφεται από τους πρώτους και έτσι δεν υπέστη τα ύστερα βασανιστήρια που επέβαλαν παρατρεχάμενοι Γερμανοί ναύτες και άλλοι στους συγκεντρωθέντες. Τον μικρό του αδελφό τον Ιζακινίκο (Ισαάκ εξού και το δεύτερο όνομά μου) τον πήραν για καταναγκαστικά έργα. Δεν είναι σίγουρο εάν πέθανε από εξάντληση στα έργα ή αργότερα τον εκτόπισαν στο Άουσσβιτς και, στην άθλια κατάσταση που ήταν, τον έστειλαν κατευθείαν για “λουτρό” στους θαλάμους αερίων. Το αποτέλεσμα; το ίδιο.

Γύρω στο τέλος Μαρτίου με αρχές Απριλίου τον εγκλείουν στο διαμετακομιστικό Στρατόπεδο “Βαρόνου Χιρς”. Ακούει τα κελεύσματα του Αρχιραββίνου Κόρετζ και των άλλων “ιθυνόντων” της Ισραηλιτικής Κοινότητας ότι τα ζευγάρια παντρεμένων θα τύχουν καλύτερης μεταχείρισης στην… Κρακοβία όπου, υποτίθεται, θα τους έστελναν για μετεγκατάσταση. Έτσι ο Λεών παντρεύεται την Ζαν Αρδίτι, της οποίας οι στάχτες, μερικές εβδομάδες αργότερα, διασκορπίστηκαν σε ένα δάσος από σημύδες στο Μπιρκενάου.

Γυρίζοντας λίγο πίσω, ο Λεών, η Ζάν, η έγκυος θεία μου Ματίλντα, ο μικρός εξάδελφός μου Ιακώβ, ο πατέρας του Μωΰς, ο παππούς και η γιαγιά μου φορτώθηκαν μαζί με άλλες 2800 ψυχές σε ένα συρμό την 19 Απριλίου 1943. Ο συρμός έφτασε στο Άουσσβιτς την 26 Απριλίου. Όλοι, εκτός του Λεών, σε λίγες ώρες δεν υπήρχαν.  Αλλά και ο Λεών έπαψε να υπάρχει. Έγινε ο αριθμός 118633.

Το τι πέρασε συνάγεται από τις πολλές περιγραφικές μαρτυρίες άλλων εγκλείστων. Μια ιδιαιτερότητα ήταν ότι δυο με τρεις φορές γλίτωσε τον θάλαμο αερίων από τύχη και οξυδέρκεια. Η 27 Ιανουαρίου 1945 τον βρίσκει εξαντλημένο στο Άουσσβιτς IV. Οι θρασύδειλοι Γερμανοί φρουροί έφυγαν τόσο γρήγορα και, έτσι, δεν τον εκτέλεσαν.

Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσω ότι θύματα του Ολοκαυτώματος δεν υπήρξαν μόνον Ιουδαίοι, αλλά ΟΛΟΙ οι Ιουδαίοι υπήρξαν θύματα Ολοκαυτώματος, δυστυχώς.

Για ένα έγκλημα πρέπει να αποδοθεί δικαιοσύνη και να τιμάται η μνήμη των θυμάτων, πόσο μάλλον για ένα τέτοιου μεγέθους έγκλημα, μοναδικού στην παγκόσμια ιστορία και μάλιστα με θύματα ψυχές όχι για κάτι που έκαναν εναντίον του θύτη αλλά μόνο και μόνο για αυτό που ήταν, η ταυτότητά τους. Το Ολοκαύτωμα είναι ένα έγκλημα διαρκείας και όχι στιγμιαίο. Η μοναδικότητά του επιβάλλει ότι η μνημόνευση και η ανάμνηση πρέπει και αυτή να είναι διαρκείας. Η 27 Ιανουαρίου πρέπει να είναι ημέρα περισυλλογής και αναστοχασμού, αιτία και αφορμή για περαιτέρω έρευνα από ιστορικούς, υπενθύμιση για απόδοση δικαιοσύνης όπου δεν αποδόθηκε. Δεν είναι, και δεν πρέπει να είναι, μέρα παραγωγής οίκτου, ούτε μέρα για επικοινωνιακά άσφαιρα “πυροτεχνήματα”, τα οποία, τα τελευταία χρόνια, άρχισαν να πολλαπλασιάζονται σαν το γνωστό ιό. Η απότιση φόρου τιμής στα θύματα, κύρια την επιλεγμένη μέρα, αποτελεί ευθύνη όλης της κοινωνίας μας και όχι μόνο των ομάδων των θυμάτων που έχουν άμεση σχέση.

Ο πειρασμός για υπερβατικές θεωρήσεις και ερμηνείες είναι μεγάλος αλλά δεν τεκμηριώνεται. Τα γεγονότα όμως δεν αλλάζουν και πρέπει να “κτίσω” πάνω σε αυτά. Το 1985, χωρίς ποτέ να έχει προηγηθεί συζήτηση, ρωτάω τον Λεών, ενώπιον του μεγάλου θείου μου Σολομών (1910 επίσης επιζώντα του Άουσσβιτς): Μπαμπά, εάν ξανάρθουν οι Γερμανοί τι πρέπει να κάνουμε; Ο μπαμπάς, ένας πράος άνθρωπος, έδειξε την μαχητικότητα που τον κράτησε ζωντανό και λέει: Τίποτε, θα πάρεις ένα μαχαίρι, θα σκοτώσεις έναν δυο, ας σε σκοτώσουν, δεν θα δεχτείς διαταγές! Ο θείος μου έμεινε να τον κοιτάει αποσβολωμένος, δεν πίστευε τι άκουγε! Εγώ, χωρίς να μπορώ να το εξηγήσω, άκουσα ακριβώς αυτά τα οποία περίμενα.

Τι σημαίνει η 27 Ιανουαρίου για μένα; Είμαι περήφανος για την κληρονομιά μου, είμαι περήφανος για αυτό που είμαι, η όποια διαφορετικότητά μου είναι προσόν, είμαι τυχερός ως δέκτης δυο πολιτιστικών κληρονομιών. Δεν ανέχομαι κηδεμονίες και πατερναλισμούς. Δεν ανέχομαι διακρίσεις η/και προκαταλήψεις εναντίον οιουδήποτε ή οιασδήποτε ομάδας. Οτιδήποτε αντίθετο δεν θα τιμούσε τη μνήμη αλλά και τις αρχές που με μεγάλωσε ο πατέρας μου. Και βαθιά μέσα μου, δεν παύω να μνημονεύω τα θύματα. Είναι κάτι το εσωτερικό δεν χρειάζεται εξωτερικευμένες ωραιοποιήσεις. 

Αποδόθηκε δικαιοσύνη; Η Ιταλική ταυτοτική συγκρότηση ακόμη εδράζεται στο μύθο των Italiani Brava Gente και, μάλιστα, με θεμέλια πέλματα την προστασία λίγων εκατοντάδων Ιουδαίων Ιταλών και προσωρινά Ιταλών της Θεσσαλονίκης. Όμως και αυτό είναι κομμάτι της 27 Ιανουαρίου.

Εν τέλει η ημέρα αυτή είναι η λυδία λίθος της ανθρωπιάς των ανθρώπων. Ρώτησαν κάποτε έναν επιζώντα εάν αναρωτήθηκε ποτέ στο Στρατόπεδο που ήταν ο Θεός. Και εκείνος απάντησε: Όχι, αλλά αναρωτήθηκα που ήταν ο άνθρωπος!

Σας ευχαριστώ

Θεσσαλονίκη, 29 Ιανουαρίου 2021

Διαβάστε τις Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον κόσμο, με την αξιοπιστία και την εγκυρότητα του News247.gr